Βατσιμάνηδες (1. Αλλαγή βάρδιας)
Οι φύλακες των παροπλισμένων πλοίων
'Ενα ανέκδοτο ρεπορτάζ, που προοριζόταν για το περιοδικό Κ της Καθημερινής, αλλά δεν δημοσιεύτηκε - για άγνωστο σε μένα λόγο. Είχε γίνει πριν δέκα περίπου χρόνια, την εποχή που ο κόλπος της Ελευσίνας ήταν μια χωματερή γεμάτη με ντάνες παροπλισμένων πλοίων και αρκετά ναυάγια.
Φωτογραφίες : Σπύρος Στάβερης
Κείμενο : αποσπάσματα από συνεντεύξεις του ντοκιμαντέρ "Ιστορίες βατσιμάνιδων" (Παρασκήνιο της ΕΡΤ, 1998)
"Από 22 χρονών είμαι ναυτικός και βρήκαμε θάλασσες οπωσδήποτε αρκετές. Περάσανε τα χρόνια και τώρα αναγκαστήκαμε να γίνουμε βατσιμαναίοι. Γεράσαμε τώρα και βρήκαμε αποκούμπι εδώ στα βαπόρια.
Μ' αυτό το βαποράκι εγώ έχω κάνει λοστρόμος μέσα. Ωραίο το βαπόρι στην εποχή του, τον καιρό που ταξίδευε. 'Ολο ζωή το βαπόρι, είναι μία φίρμα της γραμμής. Με λίγα λόγια, αυτό το βαπόρι είχε ξεκινήσει τα ταξίδια μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας. Τώρα το βαπόρι, πριν από πολύ λίγους μήνες, έχει δέσει."
"'Οταν είναι η μέρα της βάρδιάς μου ξυπνάω 4 η ώρα, 4 και τέταρτο. Μέχρι να πλυθώ, κι επειδής έχω ένα συνήθειο εγώ και κατεβαίνω μέχρι τον Περαία με τα πόδια να πάρω το λεωφορείο της γραμμής της Ελευσίνας, παίρνω το λεωφορείο ή των 5.30 ή των 6. Η λάντζα ξεκινάει γύρω στις 7.30 με 8 παρά τέταρτο."
"Μαζευόμαστε όλοι, όσοι ήμαστε στις βάρδιες, και μας φέρνει η λάντζα στο βαπόρι. Τυγχάνει να είναι εδώ στη ντάνα και βαπόρια της εταιρείας, άλλα, και σε κάθε βαπόρι από 1-2 βατσιμαναίοι. Εγώ σκαντζάρω τον Πέτρο, ο Πέτρος σκαντζάρει εμένα."
"Εγώ εδώ πέρα, έχω κάποια χρόνια βατσιμάνης. 'Ημουνα στο Κασταλία. 'Ηταν κάτι βατσιμάνοι μέσα στη λάντζα . Ρωτάω, ρε μάστορα, εσύ πόσα χρόνια έχεις υπηρεσία ; Μου λέει, ξέρεις, να σου πω, εγώ ήμουνα κουρέας στο χωριό μου. Ρε γαμώτο λέω, σε κουρέα πέσαμε ; Ερχόμαστε μ' ένα πουνέντε και χαλάει ο Θεός την κοινωνία. Και ανεβαίνουμε από την πρύμνη της Εγνατίας, από τη σκάλα την καρφωτή. 'Αμα σαλτάρεις από τη λάντζα υπάρχει περίπτωση να πας και στη θάλασσα. Τελικά έχω βγει με τον Παρασκευά πάνω στο καπόνι και προσπαθούμε να πιάσουμε τη μπαρούμα να φέρουμε τη λάντζα κοντά, να σαλτάρουμε στη σκάλα. Σε κάποια στιγμή, έρχεται ο κουρέας, ή ο άλλος ο τσαγκάρης, ξέρω γω τι ήτανε, κούναγε η λάντζα, βιάστηκε αυτός να βγει, με αγκαλιάζει, πέφτουμε απάνω στη λάντζα. Πρόλαβα και τον έπιασα !"
"Αυτό το βαπόρι κάποτε ήταν βασιλοβάπορο. Εδώ πέρα στο εικοσιτετράωρο ήταν χίλιοι επιβάτες. Ζωή μεγάλη εδώ, με τα σαλόνια του, με τις τραπεζαρίες του, μα τα μπαρ του, και κάπου τώρα, ας πούμε ότι ξεκουράζεται το βαπόρι, και μαζί μ' αυτό κι εμείς."
"Στο πόδι, εκεί στη σκάντζα, ρωτάμε αν έχει κανένα πρόβλημα, γιατί αυτά τα πράγματα ο ένας με τον άλλον τα διαβιβάζει. Ε, αν είναι όλα ομαλά, θ' ανέβω εγώ απάνω, θα πάω στην καμπίνα μου, θα αλλάξω, θα βάλω τα ρούχα της δουλειάς, θα πάρω το φακό μου και θα κατέβω στο μηχανοστάσιο."
"Οταν έχει κακοκαιρία καμιά φορά κι έχει απαγορευτικό, φυσικά η λάντζα είναι επόμενο να μη μας φέρνει μέσα. Να, όπως πέρυσι ακριβώς, που ήταν και η πλημμύρα μέσα στην Ελευσίνα. Λοιπόν, οι αντικαταστάτες μας δεν ήρθαν, εμείς βέβαια το είχαμε καταλάβει, έχουμε κι ένα τρανζίστορ εκεί και ακούμε ειδήσεις. Μείναμε βέβαια μέσα. 'Οποτε πάλι θα επιτρέψει ο καιρός θα έρθει ο αντικαταστάτης και θα σηκωθούμε να φύγουμε κι εμείς. Κάπως ο ένας με τον άλλον, θα τη βγάλουμε."
"Πέρυσι, κάναμε εδώ στη ντάνα Πρωτοχρονιά και παίξαμε 31. 'Ολες τις γιορτές, τις περισσότερες, τις περνάμε στα καράβια μέσα. Πίνουμε, τρώμε, το καλαμπουρίζουμε, καμιά φορά χορεύουμε κιόλας, τραγουδάμε."
"'Οπου υπάρχει νερό έχω ταξιδέψει. Με τα ωραία μας, με τις περιπετειούλες μας, με τις αναμνήσεις μας τέλος πάντων, και τώρα λέω καμιά φορά, ρε Νικόλα, νάμουνα σ' ένα φορτηγό, δε θέλω πολύ, έτσι, κανά εξάμηνο, νάκανα ένα γύρο, έτσι να θυμηθώ τα νιάτα μου, τα αυθεντικά μου."
"Θα δω τα μπαλόνια γύρω γύρω, τα παιδιά δίπλα αν έχουν κανένα πρόβλημα να τα βοηθήσω και να με βοηθήσουνε και η ζωή μας περνάει κατ' αυτόν τον τρόπο."
"Τα βραδάκια μαζευόμαστε κάπου, θ' ανάψουμε τα φαναράκια μας μόλις σουρουπώσει, θα συναντηθούμε όλοι οι συνάδελφοι εδώ πέρα της ντάνας και θα συνεννοηθούμε. Ρε παιδιά που θα κάτσουμε ; Θα κάτσουμε στο τάδε βαπόρι, στην τραπεζαρία. Αν είναι χειμώνας ανάβουμε και μια σομπούλα, την αράζουμε γύρω γύρω από ένα τραπεζάκι και, ε, έχουμε και το κρασάκι μας, έχουμε και τα μεζεδάκια μας, πολλές φορές τα φτιάχνουμε και μόνοι μας, και καθόμαστε ίσα να παίξουμε κανά ταβλάκι, έτσι για να περάσει λίγο η ώρα."
Μετά πάμε μερικοί για ύπνο. Οι άλλοι βέβαια, ας έχει καλοσύνη, ας έχει κακοκαιρία, δύο άτομα, ας πούμε ένα νούμερο, θα κάτσουν ... βατσιμανεύουν τα βαπόρια. Υπάρχει άνθρωπος όλο το βράδυ που γυρίζει τη ντάνα κι επιθεωρεί. Γιατί κοίταξε να δεις, κάβοι είναι αυτοί, σχοινιά κόβονται, μπαλόνια, και για να μη βρει η λαμαρίνα με λαμαρίνα και κάνουμε καμιά ζημιά.
"Και τώρα, τι να σου πω, σα να έχεις πάρει μια ωραία κοπέλα, να την έχεις βαλσαμώσει και να την έχεις βάλει σε μια γυάλα μέσα. 'Ετσι ήταν αυτό το βαπόρι κάποτε. Και τώρα το βλέπεις έτσι, και λες, ρε γαμώτι, αυτό είναι το βαποράκι, το όμορφο, αυτή είναι η ωραία κοπέλα κάποτε. Αλλά, κι έτσι όπως είναι τώρα, έχει την ομορφιά της, γιατί την έχουμε ζήσει την ομορφιά της
Στεναχωριέμαι, ναι, αλλά κι από την άλλη, ας πούμε, όταν πάω να ξαπλώσω εκεί μέσα στην καμπίνα, όλο και κάτι θα φέρω στο μυαλό μου, τις ομορφιές, κατάλαβες, και το πρωϊ που θα σηκωθώ θα πώ "καλημέρα κοπέλα μου". Το λέω Νίκο, σου μιλάω ειλικρινά!"
Ιστορίες βατσιμάνιδων
Έρευνα-Σκηνοθεσία:
Βασιλική Ηλιοπούλου - Κατερίνα Πατρώνη
Η εκπομπή ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ είναι αφιερωμένη στους ανθρώπους που εργάζονται ως φύλακες στα παροπλισμένα πλοία, τους λεγόμενους βατσιμάνηδες. Οι φύλακες αυτοί συνήθως ταξίδευαν με τα συγκεκριμένα πλοία, που έχουν πια αποσυρθεί. Σε όλη τη διάρκεια της εκπομπής οι φύλακες διηγούνται τις αναμνήσεις τους από τα διάφορα ταξίδια, περιγράφουν ευχάριστες και δυσάρεστες στιγμές τους και μιλούν για τις δυσκολίες του συγκεκριμένου επαγγέλματος. Κάποιοι εκφράζουν την πικρία και τη στεναχώρια τους, όταν αναπολούν το πόσο ζωντανό και ζωηρό ήταν το πλοίο, ενώ κάνουν ιδιαίτερη αναφορά στους πολυάριθμους επιβάτες που αυτό φιλοξενούσε και εξυπηρετούσε. Οι αναμνήσεις τους είναι έντονες και η αγάπη τους για τη θάλασσα μεγάλη. Πολλοί θα ήθελαν να ξαναταξιδέψουν, αλλά για σύντομο χρονικό διάστημα.
