Σε πολλές ταινίες, όπως το I am legend ή το 28 Days Later, εντυπωσιάζουν οι εικόνες από διάσημα σημεία μεγαλουπόλεων τα οποία έχουν μεταμορφωθεί σε «έρημους τόπους». Συνήθως έχει προηγηθεί το ξέσπασμα μιας φοβερής επιδημίας που έχει σκοτώσει το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού, αφήνοντας άδειους τους συνήθως γεμάτους ζωή δρόμους της Νέας Υόρκης, του Λονδίνου και άλλων πόλεων. Παρόμοιο σκηνικό, χωρίς μάλιστα τη βοήθεια ειδικών ψηφιακών εφέ, στήνεται κάθε χρόνο στην Αθήνα. Καταστήματα, υπηρεσίες, καφέ-μπαρ και εστιατόρια στην πρωτεύουσα κλείνουν μαζικά το καλοκαίρι, ειδικά τον Αύγουστο, δημιουργώντας μια αίσθηση εγκατάλειψης και μια ατμόσφαιρα που συναντάς σε μικρά λιμάνια της επαρχίας τη στιγμή που φεύγει το μοναδικό πλοίο της γραμμής.
Σε πολλούς από τους συμπολίτες μας αρέσει αυτή η κατάσταση. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η πόλη τον Αύγουστο γίνεται και πάλι ανθρώπινη. Η 25χρονη Πέγκυ Νικολάου προτιμά τις off season διακοπές για διάφορους λόγους και μένει ευχάριστα στην Αθήνα το μεγαλύτερο μέρος του Αυγούστου. Εκείνη την εποχή στην Αθήνα «οι αποστάσεις εκμηδενίζονται και υπάρχει μια περίεργη ηρεμία που ώρες-ώρες μετατρέπεται σε μια ωραία νωχελικότητα» μας λέει. Καθόλου κίνηση, λοιπόν, πιο ήρεμοι ρυθμοί, εύκολο πάρκινγκ σε γειτονιές όπου κανονικά η μόνη επιλογή είναι τα πανάκριβα γκαράζ. Τι να την κάνεις, όμως, την τόση ευκολία, όταν καταφέρνεις να παρκάρεις για πρώτη φορά ακριβώς μπροστά στην είσοδο του μαγαζιού που ήθελες, για να αντικρίσεις μόνο και μόνο τα κατεβασμένα ρολά του;
Θα περίμενε κανείς ειδικά τα τελευταία καλοκαίρια, που η οικονομική κρίση έχει στραγγίξει τραπεζικούς λογαριασμούς, καταργήσει αλήστου μνήμης «διακοποδάνεια» και αναγκάσει εκ των πραγμάτων πολλούς Αθηναίους να παραμείνουν στην πόλη, το φαινόμενο των κλειστών καταστημάτων να έχει εκλείψει. Τα πενιχρά τους έσοδα, άλλωστε, μετά από αλλεπάλληλες αυξήσεις στη φορολογία και την ταυτόχρονη δραματική μείωση στην καταναλωτική κίνηση, θεωρητικά, δεν επιτρέπουν στους ιδιοκτήτες πολυτέλειες του παρελθόντος, όπως κλειστά μαγαζιά για έναν μήνα.
Και όμως, ενώ όντως η κρίση έχει περιορίσει κάπως το φαινόμενο -τουλάχιστον σε σχέση με ό,τι συνέβαινε πριν από 4-5 χρόνια-, η εικόνα της Αθήνας και φέτος τον Αύγουστο πλησίαζε πιο πολύ αυτή μιας μίζερης, επαρχιακής πόλης παρά μιας ευρωπαϊκής πρωτεύουσας εν μέσω, μάλιστα, αυξημένων τουριστικών αφίξεων. Ο Κωνσταντίνος Τζούμας, ηθοποιός, συγγραφέας και ραδιοφωνικός παραγωγός του Εν Λευκώ, μας μίλησε για μια Αθήνα «σαν βομβαρδισμένο τοπίο», όπου «περπατούσες και άκουγες την ηχώ των βημάτων σου». Ο κ. Τζούμας πνέει μένεα εναντίον των ιδιοκτητών καφέ-μπαρ που αποφασίζουν με το έτσι θέλω να «διακόψουν» και να πάνε «στον παράδεισό τους», στον οποίο θα ήταν «μάλλον καλύτερα να μείνουν για πάντα», όπως μας είπε. Και συνέχισε: «Υπάρχουν και άνθρωποι που ο παράδεισός τους είναι εδώ, στην Αθήνα, άνθρωποι μοναχικοί, χωρίς άμεση οικογένεια, που έχουν κάνει το χ καφέ προέκταση του σαλονιού τους. Υπάρχουν, μάλιστα, πολλά καταστήματα, ειδικά στην οδό Σκουφά, που τα συντηρούν ακριβώς τέτοια άτομα. Πώς, δηλαδή, αποφασίζεις να κλείσεις το μαγαζί σου, στερώντας από τους θαμώνες σου κάθε επιλογή; Δεν μπορείς να δεχτείς μια μικρή μείωση της πελατείας; Θέλεις μόνο τον συνωστισμό; Δεν μπορούν να έρθουν σε συνεννόηση μαγαζιά που βρίσκονται στον ίδιο δρόμο, ώστε τουλάχιστον να κλείνουν διαδοχικά και όχι όλα μαζί;».
Γιατί, όμως, κλείνουν τα μαγαζιά; Ο Χάρης Σκούρας, ιδιοκτήτης του μπαρ Huge στο Σύνταγμα, που έκλεισε για δυόμισι μόνο εβδομάδες τον Αύγουστο, έθεσε κι άλλους παράγοντες στη συζήτηση, εκτός της έλλειψης πελατείας. Μια μικρή ανάπαυλα χρειάζεται καταρχάς και ο ίδιος ο χώρος, για να γίνει κάποια συντήρηση, επιδιόρθωση, αλλαγή, ακόμα και ανακαίνιση. Ίσως πιο σημαντικός παράγοντας είναι η απαίτηση και το δικαίωμα των ίδιων των εργαζομένων στις διακοπές. Ειδικά τα μικρά καφέ και μπαρ δεν διαθέτουν τον απαιτούμενο αριθμό υπαλλήλων ώστε να γίνει το απαραίτητο rotation και να πάνε όλοι διακοπές με κάποια σειρά και το μαγαζί να παραμείνει ανοιχτό. Εποχικοί υπάλληλοι που θα εκπαιδευτούν σε σύντομο χρονικό διάστημα και θα εμπνεύσουν την εμπιστοσύνη ώστε να «τρέξουν» μόνοι τους την επιχείρηση είναι πρακτικά δύσκολο να βρεθούν τον Αύγουστο.
Εκτός των λογικών, ανθρώπινων αναγκών, σίγουρα πολλοί επιχειρηματίες βλέπουν τα μαγαζιά τους και τη σχέση τους με την τοπική κοινωνία μέσω αριθμών και αποδόσεων μεταβλητών, όπως το κέρδος, που αναπόφευκτα «πέφτουν» τους καλοκαιρινούς μήνες. Εργαζόμενοι και κάτοικοι στο Κολωνάκι είδαν με απορία κατεβασμένα ρολά από τον Ιούλιο σε κάποια μαγαζιά όπου κατά τη διάρκεια του έτους σχηματίζονταν ουρές, μόνο και μόνο για να πάνε διακοπές σε in νησί των Κυκλάδων και να δουν μπροστά τους τις εν λόγω επιχειρήσεις, εγκατεστημένες σε σημεία-χρυσωρυχεία, συχνά με το ίδιο προσωπικό. Προφανώς και οι συγκεκριμένοι ιδιοκτήτες κυνηγάνε το κέρδος, βλέπουν την πελατεία τους ως αριθμούς και αδιαφορούν για το τι θα αφήσουν πίσω δύο ολόκληρους μήνες. Ιδιοκτήτης εξαιρετικού bar-restaurant του ιστορικού κέντρου αποφάσισε φέτος να μεταστεγάσει την επιχείρησή του για τους καλοκαιρινούς μήνες στην παραλιακή, αδιαφορώντας για το αν το συντριπτικό ποσοστό της πελατείας του δεν είναι άνθρωποι που θα βγουν εύκολα στη συγκεκριμένη λεωφόρο - για διάφορους λόγους.
Από την άλλη, η Μαντλέν και ο Δημήτρης του Heteroclito δεν έκλεισαν ούτε μια μέρα, τιμώντας τους θαμώνες που απέκτησαν κατά τη διάρκεια της πρώτης σεζόν του wine bar τους. Τελικά, όχι μόνο δεν ζημιώθηκαν οικονομικά, αλλά -όπως μας είπαν- «ο Αύγουστος ήταν ένας καλός μήνας», χάρη και στην τουριστική κίνηση της Αθήνας, που δεν σταματά όταν εμείς πάμε διακοπές. Η λύση στο ζήτημα προφανώς και βρίσκεται στα χέρια της «πελατείας»: ας στηρίξει αυτούς που πραγματικά το αξίζουν, χωρίς να παρασύρεται από μόδες.