‘Αν δεν με προσλαμβάνατε ήμουν έτοιμη να ανταποκριθώ σε πρόταση εργασίας που είχα για το Λονδίνο’ είπε πρόσφατα μια νεαρή στο στέλεχος της ελληνικής εταιρείας που της είπε ‘προσλαμβάνεσθε’ μετά 8 μήνες στο ‘περίμενε’. Ενας 35άρης βρήκε πριν 3 μήνες μια καλη δουλειά στο Παρίσι, παρότι πέρασε 3 χρόνια ανεργίας και απορρίψεων στην Ελλάδα, όπου οι εγχώριοι εργοδότες τον έβρισκαν επιπόλαιο ή ‘ακριβό’.
Σε πρόσφατα ταξίδια μου στο Άμστερνταμ, το Λονδίνο και τη Γενεύη δεν ήταν δύσκολο να διαπιστώσω πως μεγάλο μέρος των επιβατών ήταν νεαρά παιδιά , που ταξίδευαν εκτός Ελλάδας, αναζητώντας δουλειά. Το ίδιο συμβαίνει και στις πτήσεις προς Ντουμπάι και Στοκχόλμη. Τα αεροπλάνα της μεγάλης φυγής. Τρεις μέρες στο Λονδίνο για το συνέδριο των ατίθασων νιάτων του Reload Greece και μια ζεστή επαφή με νεαρά άτομα που γνώριζα από την Ελλάδα, βοήθησαν να σχηματίσω κάποια εικόνα. Τα παιδιά που έχουν ορισμένα προσόντα (γλωσσομάθεια, εξειδίκευση/εμπειρία σε κλάδους που έχουν ζήτηση) έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να βρουν απασχόληση, με αρκετά καλύτερες αμοιβές από εκείνες στην Ελλάδα (αλλά και με αρκετά υψηλότερο κόστος διαβίωσης). Για να είμαστε ρεαλιστές, αυτές τις ευκαιρίες μπορεί να αξιοποιήσει περίπου το 20% των νέων της Ελλάδας, καθώς αυτοί έχουν τα προσόντα και την υποστήριξη να αποτολμήσουν ένα τέτοιο άλμα.
Οι εγκλωβισμένοι 45ρηδες
Η κατάσταση είναι αρκετά πιο δύσκολη για τις 45ρες και τους 50ρηδες που χάνουν τη δουλειά τους ή που είναι όμηροι κάποιας απασχόλησης που τους πληρώνει με μερικούς μήνες καθυστέρηση ή και καθόλου. Μόνο ένα 20-30% από αυτούς μπορούν να βρουν σύντομα νέα δουλειά, είτε γιατί η αμοιβή τους θεωρείται ‘υψηλή’, είτε για τα προσόντα τους –για τις λίγες θέσεις που ‘ανοίγουν’ - είναι χαμηλότερα , κατά την άποψη των εργοδοτών, από αυτά των 30ρηδων.
Για τα προγράμματα των δήμων και του ΟΑΕΔ, που δίνουν 500 ευρώ μηνιάτικο για 6 μήνες, θα έχετε ήδη ακούσει και έχετε την κρίση να αξιολογήσετε πώς θα εξελιχθούν. Η κατακλείδα είναι ότι οι άτυχοι της ηλικιακής περιοχής 40-55 ετών που θα βρεθούν εκτός εργασίας, θα είναι οι πιο άτυχοι της κρίσης. Μόνο αν αυξηθούν οι εξαγωγές της χώρας (και ο τουρισμός) και αν βρεθεί κάποιος αξιόπιστος τρόπος επανεκπαίδευσης, θα χυθεί κάποιο βάλσαμο σε αυτή την βαθειά πληγή της κρίσης.
Με άλλα λόγια, δεν υπάρχουν απλές συνταγές, γιατί οι πολιτικές ανάταξης τέτοιων προβλημάτων θέλουν χρόνο και ένα γενναίο κεντρικό σχεδιασμό. Βάλτε όποιο ιδεολογικό πρόσημο θέλετε, ‘αριστερό’ ή ‘δεξιό’, αλλά μάλλον δεν θα αποφύγετε το συμπέρασμα ότι η χώρα χρειάζεται βαθύ Μετασχηματισμό, για να αναταχθεί από μια κρίση. Το μεγάλο πακέτο των ‘διαμαρτυρημένων γραμματίων’ της περιόδου 1967-2009 που ‘έσκασαν’ το 2010, δεν θα ξεπληρωθεί μόνο με fast food συνταγές του τύπου ‘φουντώστε την Ελλάδα με νέους επιχειρηματίες’ ή ‘δώστε πίσω τις περικοπές στους μισθούς’.
Ιδιότυπος ρατσισμός και τα χρώματα της λύτρωσης
Φορέας που επιχειρεί σε εθελοντική βάση να βοηθήσει πολίτες που αναζητούν υποστήριξη για την ενίσχυση του εργασιακού τους προφίλ βρέθηκε μπροστά σε μια άβολη πραγματικότητα: οργανισμοί που ήθελαν να συμπράξουν σε αυτήν κοινωνική δράση δήλωναν ότι θέλουν να ασχοληθούν μόνο με την υποστήριξη νέων ανέργων και καθόλου με 50αρηδες. Στην ουσία η υποστήριξη ενός 27άρη είναι πολύ πιο απλή απ'ότι η υποστήριξη μιας 48ρας που έχασε τη δουλειά της και χρειάζεται πολύ πιο έντονη προσπάθεια: καθοδήγηση για να αποκτήσει νέες δεξιότητες, κάτι που δεν είναι εύκολο, αλλά –επιπλέον- ψυχολογική ενίσχυση, -αυτό κι αν είναι απαιτητική άσκηση.
Τα καλά σημάδια υπάρχουν, αλλά δεν είναι –για την ώρα- πολλά... Δεκάδες επαγγελματίες που στριμωγμένοι από την κρίση, στύβουν την πέτρα και παράγουν ανταγωνιστικές, επινοητικές υπηρεσίες ή εξελίσσονται σε πολύτιμα στελέχη, χάρη στις δεξιότητες που αποκτούν, πολύ πέρα απ'ότι τους έδωσε το πτυχίο τους ή η μέχρι χθες απασχόλησή τους...
Όσο παγώνει το τραύμα της κρίσης, τόσο ενισχύεται ο πόνος στα σημεία που θα μείνουν για κάποιο καιρό πληγές. Και επειδή δεν μπορεί να περιμένει κανείς πολλά από το κοινωνικό κράτος, που είναι από τα βασικά θύματα της κρίσης, η ανάταξη θα πάρει χρόνο και θα πιέσει δραματικά για νέες δομές και δίκτυα ανακούφισης του πόνου. Κάθε βοήθεια πιάνει τόπο, ειδικά αν γίνεται μέσα από συλλογικές προσπάθειες και αφήνει πίσω της δομές. Το πόσο αξίζει φαίνεται από την αντίδραση μιας συμπολίτισσας που βρήκε υποστήριξη στην αγωνία της να βρει δουλειά. ‘Τοποθετήσατε τα πιο όμορφα χρώματα στον πίνακα της ζωής μου’ έγραψε σε εκείνη την ομάδα που την συνέτρεξε.