Έχετε ποτέ αναρωτηθεί γιατί εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε τη διάταξη QWERTY στα διάφορα πληκτρολόγια; (Ονομάζεται QWERTY από τα έξι πρώτα γράμματα της πρώτης σειράς.) Το ότι είναι εργονομικά προβληματική, έχοντας σχεδιαστεί τον 19ο αιώνα, δεν χωρά αμφιβολία. Το πληκτρολόγιο Dvorak και Dealey έχει αποδειχθεί παρασάγγας καλύτερο από το σύστημα QWERTY, τόσο σε ταχύτητα εκμάθησης όσο και ευκολίας στη χρήση. Πώς εξηγείται, λοιπόν, η προσήλωσή μας στη διάταξη QWERTY, ακόμα και στα σύγχρονα κινητά μας;
Απλά, η διάταξη QWERTY θυμίζει τη σκωληκοειδή μας απόφυση, που μόνο προβλήματα (π.χ. περιτονίτιδα) μας προκαλεί, καθώς δεν είναι τίποτε άλλο από ένα απολειφάδι πρότερων εξελικτικών μορφών του ανθρώπινου οργανισμού, χωρίς καμιά οργανική χρησιμότητα. Βέβαια, το σώμα μας δεν μπορούμε να το αλλάξουμε (αν και τα τελευταία χρόνια έχουμε αρχίσει να το προσπαθούμε κι αυτό!), επεμβαίνοντας στη γενετική μας δομή. Όμως, θα περίμενε κανείς ότι μπορούμε κάλλιστα να αλλάξουμε τη διάταξη των πληκτρολογίων μας. Γιατί δεν το κάνουμε;
Προφανώς, επειδή παραμένει η βέλτιστη διάταξη, όσο η μεγάλη πλειονότητα των χρηστών εξακολουθεί να αγοράζει και να χρησιμοποιεί πληκτρολόγια QWERTY. Από τη μεριά των μεγάλων επιχειρήσεων και οργανισμών, τους συμφέρει να αγοράζουν τέτοια πληκτρολόγια, όταν οι περισσότεροι εργαζόμενοι γνωρίζουν να τα χρησιμοποιούν, ενώ θα χρειαζόντουσαν αρκετές ώρες μετεκπαίδευσης για να μάθουν ένα άλλο, έστω αποτελεσματικότερο, πληκτρολόγιο. Και οι εργαζόμενοι, από τη στιγμή που οι εργοδότες αγοράζουν τέτοια πληκτρολόγια, δεν έχουν λόγο να μάθουν κάποιο άλλο, επειδή η ικανότητα να χρησιμοποιούν τα QWERTY τους εξασφαλίζει πρόσβαση στις περισσότερες θέσεις απασχόλησης!
Επί της ουσίας, η εξέλιξη μπορεί να οδηγήσει σε πολλές διαφορετικές καταστάσεις «ισορροπίας», π.χ. σε διαφορετικά πληκτρολόγια, ανάλογα με τις αρχικές συνθήκες και τον τύπο των μεταλλάξεων που προκύπτουν. Όσο και να ξενίζει η σκέψη, δεν υπάρχει κανείς εξελικτικός λόγος που να εγγυάται ότι η εξέλιξη θα αποφέρει κοινωνικά επιθυμητές «ισορροπίες»˙ κάλλιστα μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικά αναποτελεσματικές, αλλά εξελικτικά βιώσιμες πρακτικές. Ο Στίβεν Τζ. Γκουλντ έχει αφήσει εποχή με τα οξυδερκή κείμενά του εναντίον της «πίστης» στην εξέλιξη ως Πανγλωσσιανού Προσαρμοστισμού και δίνει πολλά παραδείγματα τέτοιων λανθασμένων ερμηνειών της θεωρίας της εξέλιξης. Π.χ. προειδοποιεί να μη δεχόμαστε ως δεδομένο ότι ο άνθρωπος έχει κρατήσει τα φρύδια του (αφού έχασε, διαμέσου των αιώνων, το μεγαλύτερο μέρος τους τριχώματος που είχε στο σώμα του) επειδή τα φρύδια «πρέπει να επιτελούν κάποιο χρήσιμο έργο». Ο Γκουλντ αποδεικνύει ότι τα ορατά χαρακτηριστικά (όπως τα φρύδια μας) είναι το αποτέλεσμα σύνθετων διαδικασιών, που ελάχιστη σχέση έχουν με τη σημερινή τους χρησιμότητα και τα διακριτά πλεονεκτήματά τους.
Πέραν πληκτρολογίων και φρυδιών, η ικανότητα της «αποτυχίας» να αποκτά εξελικτική ισχύ αφορά και τη μακρο-οικονομία. Πράγματι, η συστημική ανεργία μπορεί να ερμηνευθεί ως μια αναποτελεσματική ισορροπία της αγοράς εργασίας. Προκύπτει όταν οι τιμές και οι μισθοί δεν κατορθώνουν να προσαρμοστούν στις διαταραχές της συνολικής ζήτησης που φέρνει μια μεγάλη κρίση. Στις συνθήκες αυτές καμιά αλλαγή στις τιμές ή στους μισθούς που επιλέγει μια επιχείρηση δεν αποτελεί βέλτιστη απάντηση στις τιμές και στους μισθούς των άλλων επιχειρήσεων, παρόλο που όλοι τους θα ωφελούνταν αν μετέβαλλαν από κοινού τις τιμές και τους μισθούς τους, ώστε να επιτευχθεί μια κοινωνικά καλύτερη ισορροπία.
Η θεωρητική παρέμβαση του Κέινς για τους λόγους που μια κρίση μπορεί να διαρκεί επ' άπειρον, χωρίς η οικονομία να μπορεί να προσαρμοστεί μέσω αυξομειώσεων των τιμών και των μισθών, συνάδει απόλυτα με το πιο πάνω σκεπτικό. Οι επιχειρήσεις, προειδοποιούσε ο Κέινς, δεν μπορούν να «ξεκολλήσουν» από την αναποτελεσματική ισορροπία και να συντονιστούν με την «καλύτερη» ισορροπία, δίχως κάποια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική εκ μέρους του κράτους, ή, στην περίπτωσή μας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χωρίς μια τέτοια αλλαγή πλεύσης σε «συλλογικό» επίπεδο, το να περιμένουμε να αντιδράσουν ευεργετικά οι «απελευθερωμένες» αγορές βοηθά την οικονομία να παραμένει αποτελματωμένη στην υποδεέστερη εξελικτική ισορροπία. Όπως εμείς, με τα QWERTY πληκτρολόγιά μας!