Από τις 24 Φεβρουαρίου οπότε και σημειώθηκε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, δημοσιογράφοι απ’ όλον τον κόσμο δίνουν τη δική τους δύσκολη μάχη για την ενημέρωση. Πέρα από τις εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, έχουν να αντιμετωπίσουν και ένα καινούριο φαινόμενο, αυτό της άρνησης μίας συγκεκριμένης μερίδας της παγκόσμιας κοινής γνώμης που…αμφισβητεί την αιματοχυσία στην Ουκρανία, που θεωρεί ψευδείς όλες τις ανταποκρίσεις και που βαφτίζει “ηθοποιούς” εξέχοντα θύματα αυτού του ανηλεούς σφυροκοπήματος.
Από την άλλη περιπτώσεις συναδέλφων, όπως της δημοσιογράφου του ΣΚΑΪ, Έλενας Παπαδημητρίου είναι από εκείνες που επαναφέρουν την πίστη στα στοιχειώδη δημοσιογραφικά προσόντα: ενσυναίσθηση, νηφαλιότητα, συνεχές ρεπορτάζ και ψυχραιμία.
Η Έλενα, από τις πρώτες ημέρες της εισβολής, βρέθηκε στα σύνορα της Ουκρανίας με τη Ρουμανία και από το Σίρετ φρόντιζε με τις ανταποκρίσεις της να ενημερώνει για τα όσα λάμβαναν χώρα, τις κρίσιμες στιγμές που χιλιάδες άμαχοι αναζητούσαν καταφύγιο και τρόπους διαφυγής από τον εφιάλτη της ρωσικής πολεμικής μηχανής.
Στο ampa μίλησε για όσα θα αργήσει να ξεχάσει, αλλά και για τη στασιμότητα και τις χαμένες ευκαιρίες αναφορικά με το ελληνικό #MeToo.
— Θέλω τη ματιά και την ανάμνησή σου απ’ όσα έζησες τις μέρες που βρέθηκες στα σύνορα: τις εικόνες που σε συνοδεύουν μέχρι τώρα από κάτι πρωτόγνωρο για τη δική μας γενιά δημοσιογράφων, έναν πόλεμο.
Θα έχω στο μυαλό μου για πολλά χρόνια την εικόνα της γενναιότητας των γυναικών που άφησαν δικούς τους ανθρώπους πίσω και με τα μωρά στα χέρια πήραν τραίνα, λεωφορεία και περπάτησαν χιλιόμετρα για να σωθούν. Τη δύναμη, την αυτοσυγκράτηση και την περηφάνια τους. Όπως επίσης τον σεβασμό, τη λεπτότητα και τη φροντίδα των γυναικών εθελοντριών που τις υποδέχονταν στη Ρουμανία. Η συνάντησή τους, οι στιγμές που μοιράζονταν οι γυναίκες της Ουκρανίας και της Ρουμανίας στα σύνορα, μου προκαλούσε βαθιά συγκίνηση. Επιχειρησιακά, δεν γίνεται να μην αναφερθώ στην οργάνωση της ρουμάνικης πολιτικής προστασίας, στο σύστημα υποδοχής των προσφύγων και στην προσπάθεια να καλύψουν τις ανάγκες των προσφύγων, από τη διατροφή και τον ρουχισμό μέχρι την ψυχολογική υποστήριξη με κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους και ιερείς και τις διαδικασίες εξπρές -λιγότερο από 24 ώρες- για να ετοιμαστούν τα διαβατήρια των ανθρώπων που έφυγαν χωρίς έγγραφα. Κι όλα αυτά κινούνταν σε έναν ξεκάθαρο άξονα: την προστασία των προσφύγων ακόμη κι από τα μέσα ενημέρωσης. Μπορούσαμε να κάνουμε τη δουλειά μας με μεγάλη βοήθεια από τις Αρχές εκεί, όμως όταν έπρεπε να διαφυλάξουν την ηρεμία των ανθρώπων που μόλις πέρασαν το συνοριακό φυλάκιο, δεν υπήρχε περιθώριο διαπραγμάτευσης.
— Με τους πολεμικούς ανταποκριτές και τους απεσταλμένους στην Ουκρανία να βρίσκονται συνεχώς στο στόχαστρο, “κατηγορούμενοι” για ουκρανική προπαγάνδα, υπάρχει κάτι που δίστασες να μεταδώσεις, προκειμένου να μη θεωρηθεί «πυροτέχνημα» για τη δημιουργία εντυπώσεων;
Απέναντί σε μια ανθρωπιστική κρίση τέτοιου μεγέθους, κινδυνεύεις να γελοιοποιηθείς αν επιχειρήσεις είτε να στρογγυλέψεις είτε να μεγαλοποιήσεις και να δραματοποιήσεις τα γεγονότα και τις εικόνες που αντικρύζεις. Είναι τόσο σαρωτικά και τα δύο που σε «καταπίνουν».
— Διάβασα κάτι πολύ όμορφο στα social προχθές, από συνάδελφο και νομίζω ότι εν πολλοίς ισχύει: ότι οι δημοσιογράφοι –γυναίκες και άντρες- που καλύπτουν τον πόλεμο, πολλές φορές ζητάνε από τους cameramen να σταματήσουν να τραβάνε, για να κλάψουν και αυτή τους η στιγμή να μην αποτελέσει υλικό του ρεπορτάζ. Το βρίσκω σπουδαίο. Η δική σου εικόνα πάνω σε αυτό;
Νιώθω ότι οι δημοσιογράφοι έτσι κι αλλιώς πρέπει να αποφεύγουν να γίνονται οι ίδιοι το θέμα. Οπότε ναι, συμφωνώ ότι η κάμερα πρέπει να κλείνει. Η στιγμή που «γκρεμίζεσαι» ψυχολογικά είναι μια προσωπική, ιδιωτική στιγμή που δεν αφορά αυτούς που περιμένουν από σένα να ενημερωθούν. Αντ’ αυτού το να καταγράφεις τα γεγονότα με ανθρωποκεντρική ματιά και ενσυναίσθηση, είναι εξόχως πιο χρήσιμο.
— Τι αισθήματα σου δημιουργούνται όταν βλέπεις σχόλια του τύπου «δεν είναι πόλεμος, είναι ηθοποιοί», «ουκρανική προπαγάνδα είναι όλα αυτά» και τα συναφή; Θεωρείς ότι ζούμε την εποχή των αρνητών, γενικώς ενός σημαντικού ποσοστού ανθρώπων που δεν θέλει να έχει επαφή με την πραγματικότητα ή κάτι άλλο συμβαίνει;
Το ίδιο ακούγαμε για την Ιταλία ακριβώς πριν δυο χρόνια, στο ξέσπασμα της πανδημίας. Ότι οι άνθρωποι που γέμιζαν τις ΜΕΘ στο Μπέργκαμο και την Μπρέσια και οι γιατροί και οι νοσηλευτές που πέθαιναν, ήταν ηθοποιοί. Δεν εθελοτυφλώ ότι στον πόλεμο, η προπαγάνδα είναι βαρύ όπλο, άλλο αυτό. Η άρνηση εντούτοις ότι βρίσκεται σε εξέλιξη ένας πόλεμος, είναι μια ακραία και ανεύθυνη στάση. Νομίζω όμως ότι την υιοθετούν ελάχιστοι άνθρωποι που έχουν επιλέξει να ζουν στο περιθώριο της πραγματικότητας.
— Σε γυρνάω πίσω στα δικά μας για να σου ζητήσω ένα σχόλιο για το #MeToo που ξεκίνησε καλά και ανακουφιστικά, συνεχίστηκε με αποκαλύψεις και νομικές συνέπειες και μετά σταμάτησε ξαφνικά, ειδικά σε ό,τι αφορά τα του χώρου μας. Επανέρχεται μεν η συζήτηση με τυχαία και αποσπασματικά περιστατικά, όμως, είναι σαν κάτι να ζημίωσε όλη αυτή την κουβέντα που είχε ξεκινήσει. Έχεις εντοπίσει το γιατί ή θεωρείς ότι μοιραία τα πράγματα θα κατέληγαν κάπως έτσι;
Καταρχάς, κρατάμε το θετικό γεγονός ότι δημοσίως άνοιξε η κουβέντα. Αν αυτό το γεγονός έδωσε θάρρος έστω και σε έναν άνθρωπο να πάει να καταγγείλει ένα συμβάν ή ένα έγκλημα ή να φύγει από μια κακοποιητική σχέση και να ζητήσει βοήθεια, είναι κέρδος. Στην πορεία μου φάνηκε σαν να χάσαμε την ευκαιρία να εμβαθύνουμε, δεν αρπάξαμε την ευκαιρία για πιο συγκροτημένες συζητήσεις που θα έφερναν και προτάσεις. Χαθήκαμε στην κλειδαρότρυπα και πέσαμε στην παγίδα ανθρώπων που δεν έβλεπαν τη μεγάλη εικόνα. Οι νοοτροπίες αλλάζουν δύσκολα και θέλουν χρόνο. Στο ενδιάμεσο όμως έχει τεράστια σημασία να δημιουργήσουμε ή να βελτιώσουμε δομές-όπως τα αστυνομικά τμήματα και τα νοσοκομεία-και να τις στελεχώσουμε με εξειδικευμένο προσωπικό.
— Θεωρείς ότι έχει αλλάξει κάτι στον τρόπο που αντιμετωπιζόμαστε σε ανδροκρατούμενα πεδία – και δεν μιλώ τόσο για τη βάση, δηλαδή την επαφή μας με τους συναδέλφους, όσο τα υψηλότερα ιεραρχικά στρώματα;
Έχουμε πολύ δρόμο ακόμη για θεαματικές αλλαγές, αλλά είναι γεγονός ότι σε αυτή τη μάχη πολλοί από τους άνδρες συναδέλφους μας είναι οι πιο πιστοί μας σύμμαχοι.
— Είσαι μάχιμη, εργαζόμενη και μητέρα. Πόσες φορές έχεις νιώσει το φαινόμενο της «διπλής βάρδιας» να καταπίνει τη δική σου ζωή;
Είναι παραπάνω από δυο οι βάρδιες, οπότε ισορροπώ αναλόγως. Υπάρχουν μέρες που τα καταφέρνω, κι όταν λέω τα καταφέρνω είναι να βγάζω «τις βάρδιες» με τον τρόπο μου, υπάρχουν κι άλλες που ούτε καν. Η καθημερινότητα ορίζει από μόνη της τις προτεραιότητες πολλές φορές.
— Πες μου το δικό σου highlight σεξιστικού περιστατικού της τελευταίας 5ετίας.
Δημοσίως τα σεξιστικά περιστατικά είναι τόσα πολλά και τόσο χονδροειδή που δεν μπορώ να ξεχωρίσω ένα. Ωστόσο τα πιο ύπουλα και τα πιο εξοργιστικά είναι τα σχόλια που γίνονται υποδόρια, που δεν μπορείς ακριβώς να πιαστείς από αυτά για να απαντήσεις, αλλά τα νιώθεις στην εκφορά του λόγου και την ατμόσφαιρα σε μια κουβέντα.
* Ευχαριστούμε τον εικονολήπτη Βασίλη Αργυριάδη για την παραχώρηση του φωτογραφικού υλικού από τις ανταποκρίσεις από τα σύνορα Ουκρανίας – Ρουμανίας
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
