Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά από τα εκλογικά σώματα των ευρωπαϊκών (κυρίως) κρατών. Η περίπτωση της Ελλάδας με την ανάδειξη στην εξουσία του εθνικολαϊκιστικού μορφώματος των Συριζανέλ δεν είναι σε καμία περίπτωση μοναδική. Η ανάδειξη των ακροδεξιών στην Αυστρία, η ακυβερνησία στην Ισπανία, οι κυβερνήσεις συνεργασίας στην Ιταλία, η ανάδειξη της αριστεράς στην Πορτογαλία ή προσφάτως το BREXiT δείχνουν μία σημαντική διαφοροποίηση στις εκλογικές συνήθειες των ευρωπαϊκών λαών.
Αντίστοιχα στην Αμερική, ανέλαβε το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών ένας άνθρωπος σαν το Τραμπ, που ενδεχομένως, σε άλλες ιστορικές συγκυρίες να μην είχε καμία τύχη σε μία χώρα όπως η Αμερική. Κατά τη γνώμη μου έχει και σημαντικές πιθανότητες να βγει, άσχετα τι δείχνουν οι δημοσκοπήσεις.
Κι αν στην περίπτωση της Ελλάδας η δικαιολογία είναι ότι η κοινωνία βρέθηκε αντιμέτωπη με μία απίστευτη κρίση που συρρίκνωσε την οικονομική δραστηριότητα, πλήττοντας ουσιαστικά τον κοινωνικό ιστό της χώρας, ποια είναι η δικαιολογία της Αυστρίας ή της Αγγλίας;
Διάβασα επί του θέματος ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο της Gillian Tett στους Financial Times την περασμένη εβδομάδα (What Brexit can teach America, Financial Times, 4/8/2016).
Η Κλίντον θα δυσκολευτεί να κερδίσει τον Τραμπ αν επιμείνει στην εκστρατεία φόβου ενάντια στην υποψηφιότητά του και δεν αντεπιτεθεί με θετικά μηνύματα.
Η Tett αναφέρεται στα μαθήματα που προσφέρει το BREXiT για να καταλάβουμε τις εκλογές στην Αμερική, αλλά – όπως θα δείτε – αυτά τα συμπεράσματα είναι χρήσιμα για να καταλάβουμε τις τάσεις και συμπεριφορές των εκλογικών σωμάτων γενικότερα στην Ευρώπη.
Εν συντομία:
Πρώτον: Το BREXIT καταδεικνύει πόσο τυφλή μπορεί να είναι η πολιτική ελίτ σε μία κοινωνία με κοινωνικές και οικονομικές εντάσεις (socially and economically polarised world). Η ψήφος για έξοδο από την ΕΕ ήταν εν μέρει ψήφος διαμαρτυρίας, ψήφος οργής ενάντια στη μεταναστευτική πολιτική, την οικονομία και την απώλεια της πολιτισμικής ταυτότητας.
Δεύτερον: Ο κόσμος δεν φοβάται πλέον ένα άλμα προς το άγνωστο. Δεν μπορεί κανείς να υποθέσει ότι ο κόσμος θα καταψηφίσει τον Τραμπ απλώς και μόνο επειδή είναι πιθανότατα ένα ρίσκο. Σε μία περίοδο που ο κόσμος είναι θυμωμένος, το ρίσκο δεν φαίνεται και πολύ επικίνδυνο από μία άποψη.
Και κάτι που συμφωνώ απολύτως με την Tett: Οι λαοί έχουν βιώσει μία δεκαετία που όλα έχουν έρθει πάνω κάτω λόγω της οικονομικής κρίσης. Το να φέρουν με τη ψήφο τους τα πάνω κάτω σε πολιτικό επίπεδο δεν φαντάζει πλέον και πολύ περίεργο – όχι πιο περίεργο από τα αρνητικά επιτόκια και τις καταρρεύσεις μεγάλων τραπεζών.
Τρίτον: Η «επανάσταση» δεν θα νικηθεί από στατιστικά και ιστορίες τρόμου. Οι Άγγλοι δεν άκουσαν τις επικλήσεις του Κάμερον αναφορικά με τις καταστροφικές συνέπειες του Brexit ακριβώς επειδή ήταν πολύ θυμωμένοι και είχαν χάσει την εμπιστοσύνη τους στην πολιτική ελίτ του τόπου.
Τέταρτον: Η Κλίντον θα δυσκολευτεί να κερδίσει τον Τραμπ αν επιμείνει στην εκστρατεία φόβου ενάντια στην υποψηφιότητά του και δεν αντεπιτεθεί με θετικά μηνύματα.
Εδώ να θυμίσω ότι ο Τραμπ στην καμπάνια του μιλάει για μία μεγάλη Αμερική, μιλάει για μία τεράστια αναμόρφωση του φορολογική συστήματος (τη μεγαλύτερη ενδεχομένως των τελευταίων 30 ετών), με μειώσει φορολογικών συντελεστών για επιχειρήσεις και νοικοκυριά, φοροαπαλλαγές των νοικοκυριών σε δαπάνες που αφορούν τα παιδιά, κλπ. Η Κλίντον ΑΚΟΜΑ δεν έχει αντιπαραβάλλει κάτι συγκεκριμένο.
Το πιο χρήσιμο όμως μάθημα είναι ότι η δημοκρατία είναι από τη φύση της μη προβλέψιμη, ιδιαιτέρως όταν υπάρχει κοινωνική αναταραχή. Επειδή όμως το νόημα της δημοκρατίας είναι να δίνει φωνή στους ανθρώπους, θα υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο ο κόσμος να ξεσηκωθεί από οργή ή να κάθεται στο σπίτι του και να μην μιλάει.
Προσωπικά συμφωνώ απολύτως με τα παραπάνω συμπεράσματα. Μπορεί η Αμερική, να μην έχει σε καμία των περιπτώσεων τα προβλήματα της Ελλάδας, όμως η εικόνα δεν είναι σε καμία περίπτωση μαγική.
Η συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, η ολοένα και μεγαλύτερη συγκέντρωση πλούτου, η ισχνή οικονομική ανάπτυξη, οι κρίσεις στον τραπεζικό κλάδο, κλπ δικαιολογούν απολύτως την ανησυχία του κόσμου.
Σύμφωνα με έρευνα της McKinsey, 81% των Αμερικανών είναι σε χειρότερη οικονομική κατάσταση από ότι πριν μία δεκαετία. 81% !!!
Στη Γαλλία 63%. Στην Ιταλία 97% !!!
Όσο οι κατεστημένες πολιτικές ελίτ δεν απαντούν σε αυτά τα προβλήματα, όσο μένουν στην απλή παράθεση στατιστικών και οικονομικών δεδομένων, όσο επιμένουν να τρομοκρατούν τους πολίτες αντί να τους εμπνέουν, οι αλλοπρόσαλλες συμπεριφορές των εκλογικών σωμάτων θα γίνονται ολοένα και πιο συχνές.