ΑΠΟ ΤΗ ΜΥΡΤΩ ΤΣΙΛΙΜΠΟΥΝΙΔΗ
Ας ξεκινήσουμε από τα καλά νέα: επιτέλους ζούμε σε μία εποχή που η κριτική απέναντι στην αρρενωπότητα και την ηγεμονία της στην καθημερινή μας ζωή έχει αρχίσει και κερδίζει χώρο στο δημόσιο λόγο. Φυσικά, αυτή δεν είναι μία διαδικασία που έγινε αυτόματα, έχουμε να ευχαριστήσουμε ένα ολόκληρο φεμινιστικό κίνημα γι᾽ αυτό. Ιδανικά ας το ευχαριστήσουμε πηγαίνοντας στην φεμινιστική συνέλευση της γειτονιάς μας και ας το ενδυναμώσουμε με την παρουσία μας στο δρόμο. Εναλλακτικά, μπορούμε πάντα να γινόμαστε περήφανα η φεμινιστική χαλάστρα στα οικογενειακά τραπέζια όταν ο θείος λέει ακόμα ένα σεξιστικό αστείο, στις δουλειές μας που ο εξυπνάκιας συνάδελφος ξεπερνάει ακόμα μία φορά τα όρια, στο δρόμο, στο ταξί, στο λεωφορείο και πάνω από όλα στις διαπροσωπικές μας σχέσεις και στους τρόπους που αντιλαμβανόμαστε και μοιραζόμαστε το σώμα μας.
Και αυτό γιατί υπάρχει μεγάλη ανάγκη να μην σταματήσουμε εδώ, να διεκδικἠσουμε ακόμα παραπάνω χώρο και ορατότητα και να αρχίσουμε ξανά τη συζήτηση του τι σημαίνει να είσαι μία θηλυκότητα ή μία αρρενωπότητα ή ένας οποιοσδήποτε συνδυασμός των δύο, όταν αυτό δε συνάδει με την πατριαρχική λογική αυτού του κόσμου. Υπάρχει ανάγκη να αντιληφθούμε το φύλο σαν φάσμα και τις κοινωνικές του εκφάνσεις πέρα από τα στενά έμφυλα κουτάκια. Γιατί ρωτάτε και φαίνεται να μην σας έπεισαν δεκαετίες φεμινιστικής θεωρίας, σπουδών φύλου, αλλά και βιωματικών διεκδικήσεων του κουήρ κινήματος. Γιατί όσο καταλαβαίνουμε το φύλο μέσα από δίπολα τα οποία έχουν ανταγωνιστική σχέση μεταξύ τους, κάποιες μορφές βίας θα είναι πάντα εκεί.
Και το φύλο στην κυρίαρχη μορφή του είναι σίγουρα δίπολο, δεν μπορείς να είσαι και άντρας και γυναίκα ταυτόχρονα. Πόσο μάλλον σε ένα ετεροκανονικό πλαίσιο που πρέπει να είσαι μόνο το ένα που έλκεται αποκλειστικά και μόνο από το άλλο. Και σε αυτό το πλαίσιο, το ένα καθορίζει το άλλο και μέσα από την άρνηση: ό,τι είναι μη άντρας θα πρέπει να είναι γυναίκα. Για παράδειγμα, συναισθήματα, τρυφερότητα, γονεϊκότητα και φροντίδα είναι παραδοσιακά μη αντρικές κατηγορίες και άρα κωδικοποιούνται ως γυναικείες ποιότητες. Είμαι σίγουρο ότι μπορείτε να φτιάξετε και εσείς μία λίστα με κατηγορίες που παραδοσιακά προσδιορίζουν αυτό το έμφυλο δίπολο. Όλο το πλαίσιο είναι βασισμένο στην φυσικοποιημένη και αυτοματοποιημένη αναπαραγωγή αυτών των κατηγοριών. Εντάξει, ονομάζεται (ετερο)κανονικότητα για κάποιο λόγο!
Η κουήρ πρακτική δεν φαντασιώνεται την απελευθέρωση σαν μία αφηρημένη έννοια, αλλά σαν μία ενσώματη πραγματικότητα. Γιατί το να υπάρχεις και να ζεις την ζωή σου εκτός των έμφυλων κανονιστικών πλαισίων, είναι, από μόνο του, μία ενσώματη επανάσταση.
Σχεδόν μία δεκαετία πριν η κουήρ συλλογικότητα QV έγραφε ότι «το φύλο είναι ο πρώτος τρομοκράτης» σχολιάζοντας πολύ εύστοχα ότι η ετεροκανονικότητα δεν οδηγεί μόνο στη βία αλλά η ίδια της η ύπαρξη αποτελεί μία μορφής βία. Και ενώ όλα αυτά συμβαίνουν στον κυρίαρχο, πατριαρχικό, ετεροκανονικό κόσμο, ποιά είναι η συμβολή του κουήρ κινήματος στην αποδόμηση αυτού του δίπολου και τον επαναπροσδιορισμό της αρρενωπότητας αλλά και της θηλυκότητας σε ένα πλαίσιο λιγότερο κανονιστικό, λιγότερο βίαιο, αλλά και περισσότερο σέξι και απελευθερωτικό; Γιατί καθόλου τυχαία, η κούηρ θεωρία αλλά και το κουήρ κίνημα, δίνει μεγάλη έμφαση στο φύλο και τα σώματα που δεν μπαίνουν σε κουτάκια, κάνει την επιθυμία πολιτικό εργαλείο, και αναστοχάζεται, ακόμα και όταν αποτυγχάνει, πώς μπορεί να κάνει τις σχέσεις μεταξύ μας, με το περιβάλλον, με τα ζώα, με τα ευατά μας καλύτερες;
Σε αυτό το πλαίσιο, δεν νοείται κουήρ πρακτική που δεν είναι φεμινιστική και διαθεματική, που δεν αντιλαμβάνεται δηλαδή την καταπίεση της πατριαρχίας αλλά και των υπολοίπων συστημάτων εξουσίας στις ζωές μας. Και που δεν μάχεται για μία συνολική απελευθέρωση. Και για να μην παρεξηγηθώ, όταν λέω μάχεται, δεν αναφέρομαι αποκλειστικά στο να πάρουμε τα οδοφράγματα. Είναι και αυτό ένα στερεότυπο διεκδίκησης και ηρωικής, ματσο-επιτέλεσης της αγωνιστικότητας που πρέπει να καταρριφθεί. Έτσι η κουήρ πρακτική δεν φαντασιώνεται την απελευθέρωση σαν μία αφηρημένη έννοια, αλλά σαν μία ενσώματη πραγματικότητα. Γιατί το να υπάρχεις και να ζεις την ζωή σου εκτός των έμφυλων κανονιστικών πλαισίων, είναι, από μόνο του, μία ενσώματη επανάσταση. Αυτή η σειρά συζητήσεων, masculinities reclaimed, έχει σκοπό να αγγίξει κάποιες από αυτές τις σκέψεις. Και ναι, καλά το μαντέψατε, queers do it better!
Ο πρώτος μας συνομιλητής είναι ο Ίαν, ένας τρανς άντρας που μας είπε γιατί δεν θέλει να αφήσει την έννοια της αρρενωπότητας να προσδιορίζεται αποκλειστικά και μόνο από τους cis ετεροφυλόφιλους άντρες, που γενικά τα έχουν πάει χάλια εδώ που τα λέμε. Γιατί είναι πολιτική πράξη να ζεις με την αρρενωπότητά σου εκτός του έμφυλου πλαισίου, αλλά και πόσο προνόμιο φέρει το να μπορείς να υπάρχεις στον κόσμο ως άντρας.
— Θεωρείς ότι η αρρενωπότητα είναι κάτι που χρειαζόμαστε να συζητήσουμε ως κουήρια, ή είναι κάτι που πρέπει να το αφήσουμε αποκλειστικά στους cis ετεροφυλόφιλους άντρες;
Θεωρώ ότι όπως και με πολλές λέξεις και όρους, πρέπει να κάνουμε ένα reclaim σε αυτή τη λέξη. Αυτή την περίοδο, η αρρενωπότητα κάπως έχει πάει μαζί με την τοξικότητα σαν φράση, και μέσα από πολλές συζητήσεις με άτομα και παντού στα δικά μας μίντια, αυτή είναι η προβολή. Οπότε ακόμη και όταν βλέπουμε την λέξη αρρενωπότητα από μόνη της κάνουμε ένα συνδυασμό ότι είναι τοξική. Είναι μεγάλη ανάγκη να το πάρουμε αυτό πίσω, ότι η αρρενωπότητα δεν είναι πάντα τοξική. Προσωπικά επειδή είμαι ένας άνθρωπος που είναι μεγάλο κομμάτι μου η αρρενωπότητα, και με συζητήσεις με τον εαυτό μου έφτασα κάπου στο σημείο να νιώθω άσχημα που το νιώθω σαν κομμάτι μου, αυτό είναι κάτι που με δυσαρεστεί πάρα πολύ γιατί δε θα έπρεπε εγώ να ντρέπομαι να αυτοπροσδιορίζομαι ως αρρενωπό άτομο. Οπότε αυτή είναι μια συζήτηση που πρέπει να ανοίξει σύντομα πιστεύω, να δείξουμε μία άλλη πλευρά της αρρενωπότητας και το πώς θα πρέπει να υπάρχει στον κόσμο γύρω μας, και στα εαυτά μας.
— Νομίζω ότι εδώ κάπως αγγίξαμε μια μεγαλύτερη συζήτηση για την έννοια της αρρενωπότητας και της πατριαρχίας και κάπως νιώθω ότι υπάρχει μια ανάγκη να διαχωρίσουμε τα δύο.
Καταρρίπτοντας όλα αυτά τα πατριαρχικά στερεότυπα που κουβαλάμε πάνω μας και γεννιόμαστε με αυτά και τα φέρουμε από πολύ μικρή ηλικία γιατί έτσι κάπως μαθαίνουμε να ζούμε από τους γύρω, και από την οικογένειά μας πιο συγκεκριμένα, νομίζω ότι μπορούμε να αναγεννήσουμε τη λέξη αρρενωπότητα με έναν διαφορετικό τρόπο. Δηλαδή μπορούμε να την αυτοπροσδιορίσουμε, δεν είναι απαραίτητο ότι, πρέπει να την πάρουμε αυτούσια έτσι όπως είναι και έτσι όπως μας την πλασάρουν. Να την κάνουμε δική μας, το καθένα όπως το νιώθει, χωρίς να πρέπει να ακολουθούμε κανόνες και κατάλοιπα τα οποία έχουμε από πριν. Να πάρουμε αυτή την έννοια και να την αλλάξουμε να την προσδιορίσουμε λίγο διαφορετικά. Με βάση τα βιώματα μας, με βάση την καθημερινότητα μας, με βάση το πώς βλέπουμε τα εαυτά μας.
— Δεν είναι πολιτική πράξη το να υπάρχει σε αυτό το κόσμο ένα reclaim masculinity? Mε την έννοια ότι, το να παίρνεις από τον εξουσιαστή το στοιχείο που υποτίθεται είναι η βάση της εξουσίας αλλά και της καταπίεσης του, και να το επαναπροσδιορίζεις, είναι μία πολιτική που εχουμε δει στο παρελθόν σε πολλά απελευθερωτικά κινήματα.
Συμφωνώ πολύ με αυτό που λες, θεωρώ ότι η ύπαρξη μας είναι ένα πολιτικό κίνημα. Αρχικά το κουήρ κίνημα είναι καθαρά πολιτικοποιημένο, οτιδήποτε κάνουμε το οποίο δεν συμβαδίζει με την ετεροκανονικότητα, για οτιδήποτε προσπαθούμε να ξεφύγουμε από τα κουτάκια που είμαστε αναγκασμένοι να ζούμε, είναι πολιτικό, είναι μια καθημερινή πολιτική πράξη.
— Τι θα ήθελες να πεις στους cis ετεροφυλόφιλους άντρες;
Αυτό που λέω και στον εαυτό μου αρχικά, το να μπορούν να νιώθουν και να γνωρίζουν τα προνόμια που έχουν. Δεν ξέρω αν θα ήθελα να μπω σε μια διαδικασία να τους κάνω εκπαίδευση, αλλά θα ήθελα όμως με κάποιο τρόπο να μπορούν να δουν τα τεράστια και πολλά προνόμια που έχουν από τη στιγμή που γεννιούνται μέχρι και τη στιγμή που φεύγουν από αυτό τον κόσμο. Να αποκτήσουν μια ενσυναίσθηση του κόσμου γύρω από αυτούς, και να φύγουν από το σκεπτικό ότι τα πάντα περιστρέφονται γύρω από αυτούς. Για να το κάνουν/κάνουμε όμως αυτό θα πρέπει αρχικά να μπορέσουν να γνωρίσουν τα χιλιάδες προνόμια που έχουν.
— Είπες ότι ακριβώς το ίδιο λες και στον εαυτό σου, αναγνωρίζεις και σε εσένα κάποια από αυτά τα προνόμια;
Θα σου πω ένα παράδειγμα που ήταν η στιγμή που συνειδητοποίησα και εγώ ότι, σαν τρανς άντρας, έχω προνόμια. Σαν αρρενωπότητα πιο συγκεκριμένα, αφού έφτασα το transition[2] μου σε ένα βαθμό που για μένα ήτανε ικανοποιητικό, συνειδητοποίησα λοιπόν ότι δε φοβόμουν να περπατάω μόνος μου στο δρόμο. Συνειδητοποίησα ότι δε με ένοιαζε πλέον να φοράω τα ακουστικά και να πηγαίνω από το μετρό στο σπίτι μου και να είναι δύο η ώρα το βράδυ. Συνειδητοποίησα ότι δεν ένιωθα την ανάγκη να κοιτάξω πίσω μου, όταν έβλεπα μια παρέα αντρών από πίσω μου να περπατάει. Συνειδητοποίησα ότι δεν φοβόμουνα και εκεί έπαθα ένα μεγάλο σοκ και είπα στον εαυτό μου, ότι εδώ μάλλον πρέπει να κάνω μια κουβέντα. Γιατί και εγώ πλέον έχω προνόμια και το ότι μπορώ να περπατάω μόνος μου στο δρόμο ότι ώρα θέλω, χωρίς να έχω το φόβο ότι κάποιος θα μου επιτεθεί, ενώ η σύντροφος μου δε μπορεί να το κάνει, είναι ένα τεράστιο προνόμιο. Ότι έχω το προνόμιο πλέον, μετά από το top surgery[3] να μπορώ να βγαίνω στην παραλία και να μη φοράω την μπλούζα, να μπορώ να κάθομαι το καλοκαίρι σε ένα μπαλκόνι και να μη φοράω μπλούζα και να πίνω μια μπύρα με την παρέα μου, και αυτό είναι μεγάλο προνόμιο. Το να βλέπουν το σώμα μου και να μην υπάρχει αυτή η αυτόματη σεξουαλικοποίηση που συμβαίνει σε μια θηλυκότητα και αυτό είναι προνόμιο.
— Πολλές φορές η έννοια της αρρενωπότητας είναι συνυφασμένη και με μια καπιταλιστική λογική του ανταγωνισμού, του ο πιο δυνατός κερδίζει, με τους τρόπους που συμπεριφερόμαστε στους άλλους, στα εαυτά μας, στα σύντροφά μας, στο περιβάλλον. Επιβάλλει μία ολοκληρωτική κουλτούρα άρρηκτα συνδεδεμένη με την έννοια του έθνους, του κράτους, της ελληνικότητας.
Προσωπικά την αρρενωπότητα δεν την νιώθω σαν κάτι δικό μου, κτήμα μου, ότι πρέπει να υπερισχύω, ότι πρέπει να φοράω παντελόνια, θα μου άρεσε να φοράω φούστες κατά κύριο λόγο και πάλι θα ήμουν αρρενωπός. Δεν θέλω να ταυτίζεται με αντικείμενα, είτε με όρους, είτε με καταστάσεις. Δηλαδή είσαι αρρενωπός ακόμα και αν θέλεις να φοράς φούστες, είναι αυτό που αποπνέεις από μέσα σου, είναι κάτι πολύ ρευστό, είναι σαν μια αύρα. Πιστεύω ότι η αρρενωπότητα και η θηλυκότητα είναι αύρα, αν μπορώ να το θέσω έτσι με πολύ απλούς όρους, είναι αυτό που βγάζω προς τα έξω σαν άτομο. Πιστεύω ότι πρέπει να βγάλουμε από το μυαλό μας, ότι για να είμαστε αρρενωποί θα πρέπει να συμβαδίζουμε και με κάποιους όρους, κάποια εμφάνιση. Ας πούμε η φούστα δεν είναι μόνο για τους εύζωνες!
Αυτό που τουλάχιστον πιστεύω εγώ είναι ότι κανένα δεν είναι εκατό τις εκατό από τίποτα. Όλα είναι ρευστά, και η αρρενωπότητα και η θηλυκότητα και οι σεξουαλικότητες είναι ρευστές. Και οι ζωές μας είναι ρευστές πιστεύω. Οπότε δεν χρειάζεται να υπάρχει τόση προσπάθεια να υπερισχύσει ένα κομμάτι του εαυτού μας έναντι σε κάποιο άλλο. Από τη δική μου εμπειρία ως τρανς άντρας, πάντα προσπαθούσα να αποβάλλω τη θηλυκότητα που είχα μέσα μου για να είμαι γεμἀτος από αρρενωπότητα, το οποίο εν τέλει κατάλαβα ότι είναι χαζό. Και το ότι συνυπάρχουν και τα δύο , είτε το ίδιο, είτε άλλες φορές το ένα περισσότερο, το άλλο λιγότερο, και δε χρειάζεται να προσπαθούμε να βάλουμε τα εαυτά μας σε κάποιο δρόμο, έτσι ώστε να μας αναγνωρίζουν κάπως.
— Αυτό είναι νομίζω ένα ωραίο κλείσιμο: τα τρανς άτομα δεν μας χρωστάνε κανενός είδους transition ή παρουσίαση.
Ναι φυσικά, το ότι εγώ αυτοπροσδιορίζομαι ως τρανς άντρας βάζοντας τον όρο αυτό, άντρας, αυτόματα οι άνθρωποι, η κοινωνία και το κράτος περιμένει από εμένα και τις αντίστοιχες συμπεριφορές που έχουμε μάθει ότι πρέπει να συμβαδίζουν με έναν άντρα. Που είναι κάτι που και αυτό μας βαραίνει ως τρανς άτομα. Έχω πολλούς φίλους που αυτοπροσδιορίζονται ως τρανς άντρες που δε θέλουν να προχωρήσουν στο κομμάτι του transition, που δε θέλουν να κάνουν ορμονοθεραπεία, που δε θέλουν να κάνουν top surgery και αυτό είναι εντάξει, και δεν χρειάζεται να το κάνεις αν δε το θες πραγματικά. Και είναι λάθος, μόνο και μόνο από έναν όρο που παίρνουμε και αυτοπροσδιοριζόμαστε να πρέπει και να συμβαδίσουμε κοινωνικά με αυτό.
[1] Τρανς (trans, transgender): τα άτομα των οποίων η ταυτότητα φύλου δε συμβαδίζει με το φύλο που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση. Σπανιότερα χρησιμοποιείται ο εξελληνισμένος όρος διεμφυλικός/ή με την ίδια σημασία.
[2] Transition (φυλομετάβαση): η διαδικασία που ακολουθεί ένα άτομο έτσι ώστε να αλλάξει τον τρόπο που το φύλο του παρουσιάζεται κοινωνικά, ιατρικά, ή και νομικά.
[3] Top surgery (επέμβαση στο στήθος): Μία από τις διαθέσιμες επεμβάσεις για trans-masc άτομα. Στόχος είναι η μείωση του στήθους ώστε να φαίνεται επίπεδο και περιλαμβάνει δύο διαφορετικές διαδικασίες: τη μειωτική στήθους και την ανακατασκευή στήθους.
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
