Το κακό νέο είναι ότι το πολιτικό σύστημα, αντί να γίνεται εξαιτίας της κρίσης πιο ανοιχτό, ακολουθεί την αντίθετη πορεία: κλείνεται περισσότερο στον εαυτό του και φράζει τον δρόμο σε νέους ανθρώπους. Το κάλο νέο είναι ότι κάποια, λίγα κόμματα πιέζονται από την ανάγκη να ξανοιχτούν προς νέες/νέους και ορισμένοι, λίγοι, πολιτικοί, θα αξιοποιήσουν την ευκαιρία ν’ ακούσουν τη νεότερη γενιά.
Ήμουν μάρτυρας σε μια συνάντηση ενός 30χρονου παραγωγικότατου νέου κι ενός πολιτικού με υπουργική προϊστορία. Τους γνωρίζω πάρα πολλά χρόνια και τους δύο - αυτοί δεν είχαν συναντηθεί μέχρι στιγμής. Ο πολιτικός ένιωσε την ανάγκη να συναντήσει τον νέο για ν’ ακούσει. Είχε συνειδητοποιήσει την ανάγκη, σε αυτή την περίπτωση, ν’ ακούσει και όχι να μιλήσει.
Ο νέος, αν και με γερμανική παιδεία και νοοτροπία, ήταν από αυτούς που είναι οργισμένοι με το πολιτικό σύστημα. Πρότυπο κάποιων νέων που δεν πρόκειται να πάρουν γιαούρτια, άλλα έχουν περισσή οργή, γιατί λείπουν οι αξιοπρεπείς δουλειές, η αξιοκρατία. Έχουν πτυχία, ικανότητες, αλλά δεν μπορούν να βρουν τις ευκαιρίες που αξίζουν.
Η συνάντηση κράτησε αρκετά περισσότερο απ’ όσο προβλεπόταν. Θα χρειαζόταν ένα δισέλιδο της LifΟ για να περιγράφουν τα βασικά σημεία, γι’ αυτό μένω μόνο στο, κατά τη γνώμη μου, βασικό: ο νέος ήταν σκληρός, αλλά ρεαλιστής. Περιέγραψε τα αδιέξοδα της γενιάς του, αλλά στο τέλος κάθε θέματος που ανέπτυσσε κατέληγε στο ότι έχει μια δουλειά σ’ έναν δύσκολο δημόσιο φορέα, όπου βλέπει ν’ αποδίδει η προσπάθεια. Αναφέρθηκε στο πώς ξεπέρασε τη διάλυση της υπηρεσίας του, την απροθυμία -στην αρχή- των περισσότερων εργαζομένων να κάνουν κάτι παραγωγικό, στο πώς δημιουργήθηκε ομάδα. Η αμοιβή του είναι μικρή, δεν έχει εξασφάλιση στη δουλειά του, αλλά αυτός εκεί βρήκε στην πράξη τις λύσεις που περιγράφουν κλασικά εγχειρίδια του management και της πολιτικής θεωρίας.
Αυτά που η γενιά του πολιτικού, αλλά και ο κύκλος των ηγεσιών της χώρας, θεωρούν ότι είναι ανέφικτα, γιατί «αυτά στην Ελλάδα δεν γίνονται». Δηλαδή πόσους νοητικούς κύκλους πρέπει να κάνουμε για ν’ ανακαλύψουμε το προφανές; It is elementary, stupid! Αν επιτρέψουμε να πάρουν οι νέες/νέοι τις ευκαιρίες που τους αξίζουν, τότε αυτοί μπορούν να κάνουν κάτι καλύτερο για τα χαλάσματα που τους φέραμε. Στη χειρότερη, αρκετοί από αυτούς θα το επιχειρήσουν γιατί είναι ό,τι καλύτερο μπορούν να παλέψουν σε αυτήν τη χώρα.
Οι σκέψεις αυτές δεν προκύπτουν από κάποιο ρομαντικό μοντέλο, ούτε από διάθεση -διαδεδομένη γύρω μας- να χαϊδέψω τη νέα γενιά. Το συμπέρασμα αναδύεται από δεκάδες παραδείγματα που έχω την τύχη να συναντώ: νεότεροι άνθρωποι δεν δέχονται να είναι αργόμισθοι στο Δημόσιο, δεν επιθυμούν να γίνουν ορντινάντσες κατεστημένων πολιτικών, δεν προσφέρονται ν’ ακολουθήσουν τις επιταγές της επιχειρηματικής (ενίοτε κρατικοδίαιτης) επετηρίδας.
Για να δοθεί απάντηση στην κρίση δεν αρκούν κάποιες περιπτώσεις νέων που ξέφυγαν απ’ τον σφιχτό εναγκαλισμό των παλιότερων. Για παράδειγμα, είναι στενόχωρο που κόμματα εναλλακτικά δεν έχουν σαφές πλάνο για το πώς θα φέρουν στην πρώτη γραμμή νέα πρόσωπα. Εξίσου απρόσμενο είναι που υγιείς και δυναμικοί επιχειρηματίες δεν έχουν πρόγραμμα ανάδειξης νεότερων στελεχών. Σε άλλες κοινωνίες και οικονομίες αυτά είναι αυτονόητοι κανόνες του παιγνιδιού. Στην Ελλάδα, οικογένειες, παρέες, οργανισμοί, εταιρείες, έχουν παγιδευτεί στην αναπαραγωγή ενός συστήματος που είναι όλο και πιο γερασμένο, πιο φθαρμένο, πιο αναποτελεσματικό. Η κρίση δείχνει ότι το σύστημα δεν παίζει απλώς τα ρέστα του, αλλά ότι τα χάνει. «Δεν μπορούν γέρικα σκυλιά να κάνουν καινούργια κόλπα».