"Η σύντομη ιστορία του κόσμου", του H. G. Wells κυκλοφόρησε στα ελληνικά

Συμπυκνώνει χωρίς να αφυδατώνει. Απλοποιεί χωρίς να υποτιμά. Αφηγείται χωρίς να πελαγοδρομεί. Είναι η «Σύντομη ιστορία του κόσμου», του Βρετανού δασκάλου, δημοσιογράφου, μυθιστοριογράφου Χέρμπερτ Τζορτζ Ουέλς  (1866- 1946 ), που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Κέδρος. (Μετάφραση Γιώργος Μαραγκός). 

Πρόκειται για μια περιεκτική ιστορία της ανθρωπότητας από τις απαρχές της ζωής έως τη λήξη του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου , στηριγμένη στην επιστήμη της λογικής πέρα από βασιλείς, άλογα και ιερατεία. Είναι ένα  γραπτό ντοκιμαντέρ για την πορεία της ανθρώπινης ύπαρξης- με τον πολιτισμό και τις συγκρούσεις του κόσμου – αρχίζοντας  από την εποχή της πρωτόγονης σκέψης και καταλήγοντας στη ρώσικη επανάσταση. Μια περιδιάβαση από τους νομαδικούς λαούς έως τις υπερπόντιες αυτοκρατορίες του ατμόπλοιου και του σιδηροδρόμου. Από τους προφήτες στην Ιουδαία έως την ανάπτυξη των σύγχρονων πολιτικών ιδεών.

Το βιβλίο, που πρωτοεκδόθηκε το 1922 , διαβάζεται ως ένα αλυσιδωτό μυθιστόρημα αλλά και αποσπασματικά, όπως μια εγκυκλοπαίδεια με αυτοτελή κεφαλαία που συναρπάζουν: Το μεγαλείο της αρχαίας Ελλάδας, η ζωή του απλού πολίτη στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η διδασκαλία του Ιησού, οι Ούννοι και το τέλος της Δυτικής Αυτοκρατορίας, οι σταυροφορίες και η εποχή της παπικής κυριαρχίας, οι μοναρχίες και τα κοινοβούλια, η αμερικανική και η γαλλική επανάσταση, η βρετανική και η γερμανική υπεροχή.

Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει το τελευταίο κεφάλαιο με τίτλο «Η πολιτική και κοινωνική αναδόμηση του κόσμου»,  όπου ο μελετητής προχωρεί σε μια ανάλυση της Συνθήκης των Βερσαλλιών που ακολούθησε την φρικτή σύγκρουση στην Ευρώπη που όμως, όπως τονίζει,  «δεν τερμάτισε τίποτα , δεν ξεκίνησε τίποτα και δεν ρύθμισε τίποτα». Για να προσθέσει: «Στην καλύτερη περίπτωση ήταν μια έντονη υπενθύμιση ότι ζούσαμε μες την ανοησία, μέσα σε ένα μοχθηρό σύμπαν, χωρίς προνοητικότητα».

Είναι μάλιστα εκπληκτική η προφητική του γραφή: «Οι οργανωμένοι εγωισμοί και τα πάθη της εθνικής και αυτοκρατορικής απληστίας, που οδήγησαν την ανθρωπότητα σε αυτή την τραγωδία, αναδύθηκαν στο ακέραιο από αυτή, ώστε να καθιστούν μια παρόμοια καταστροφή ιδιαίτερα πιθανή τόσο σύντομα, έτσι που ο κόσμος να έχει συνέλθει ελάχιστα από την εξάντληση και την κόπωση του πολέμου». Συνεχίζοντας, ο Ουέλς σχεδόν προδιαγράφει αυτά που ακολούθησαν: « Ο Μεγάλος Πόλεμος θα επιστρέψει σε ακόμη πιο καταστροφική κλίμακα σε είκοσι ή τριάντα χρόνια, αν κάποια πολιτική ένωση δεν τον αποτρέψει. Τα κράτη που έχουν οργανωθεί για πόλεμο θα κάνουν πόλεμο με την ίδια βεβαιότητα που οι κότες θα κάνουν αυγά»!  Μόλις δεκαεπτά χρόνια μετά  ξέσπασε ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος… Ο συγγραφέας είχε πρωτοστατήσει στην Αγγλία για την Κοινωνία των Εθνών πιστεύοντας ότι μπορούσε να αποτρέψει το μακελειό.

Πάντως, μέχρι το τέλος της ζωής του πάλευε για την αποφυγή των κρίσεων, για την ενδυνάμωση της ειρήνης και την αποτροπή των παγκόσμιων σφαγών, υπογραμμίζοντας ότι απαιτείται μια συστηματική εφαρμογή της επιστήμης  των ανθρωπίνων σχέσεων, της ομαδικής ψυχολογίας, αλλά και της χρηματοοικονομικής επιστήμης. Διακήρυσσε ότι στενόμυαλες , παρωχημένες και νεκρές ή ετοιμοθάνατες ιδέες πρέπει να αντικατασταθούν από μια διαυγή κατανόηση του κοινού ανθρωπίνου είδους.

Όπως έγραψε ο Μπέρναρντ Ράσελ, «ο Ουέλς ήταν ένας εξέχων λυτρωτής της σκέψης και της δράσης», ενώ ο Νόρμαν Στόουν στην εισαγωγή, αφού σημειώνει πως λόγω φτώχειας μαθήτευσε κοντά σε ένα υφασματοπώλη, ξεχώρισε ως δημοσιογράφος με μπρίο στη γραφή και αφιερώθηκε στην υπεράσπιση της εργατικής τάξης πέφτοντας στο τέλος της ζωής του σε κατάθλιψη, δηλώνει ότι «είναι ο συγγραφέας εκείνου του αιώνα τον οποίο θα επιθυμούσα να αναστήσω από τους νεκρούς».

Κώστας Μαρδάς για ΑΠΕ