Τέτοιες μέρες πριν από τρία χρόνια, καθώς ο Ανταίος Χρυστοστομίδης διέσχιζε -«όπως πάντα με κόκκινο» - τον δρόμο, ένιωσε το αριστερό του πόδι να σέρνεται. Στην αρχή δεν έδωσε σημασία –«κάποιο πιάσιμο θα είναι, κάποιο στραβοπάτημα...». Θα προτιμούσε να μην το σκαλίσει καθόλου – «όσο περισσότερο πηγαίνεις σε γιατρούς τόσες περισσότερες αρρώστειες σου βρίσκουν» - αλλά η κατάστασή του χειροτέρευε. «Πότε αλήθεια συνειδητοποιείς ότι η ζωή σου έχει αλλάξει; Οι μέρες κυλούν φαινομενικά η μια ίδια με την άλλη, αλλά εσύ νιώθεις να κατεβαίνεις μια σκάλα που δεν ξέρεις πού τελειώνει, αν τελειώνει. Νιώθεις το κορμί σου να τρέμει, να τρέμει χωρίς να σου ζητάει την άδεια, όλο σου το κορμί είναι μια χούφτα νεύρα που λειτουργούν άναρχα...». Όπως αποδείχτηκε, o δημιουργός μιας από τις καλύτερες σειρές ξένης λογοτεχνίας στην Ελλάδα, αυτής του «Καστανιώτη», ο βραβευμένος μεταφραστής του Ταμπούκι, του Καλβίνο, του Πρίμο Λέβι, του Μοράβια, ο εμπνευστής της τηλεοπτικής εκπομπής «Οι κεραίες της εποχής μας» και συγγραφέας της δίτομης πινακοθήκης με πορτρέτα σπουδαίων λογοτεχνών που ακολούθησε, έμελλε να χτυπηθεί από το σπάνιο σύνδρομο ΑLS, μια ασθένεια που παραλύει αργά και βασανιστικά τα πάντα, εκτός από το μυαλό, την ακοή και την όραση.
Ο ίδιος, ως τις 14 Αυγούστου του 2015 που σταμάτησε να χτυπάει η καρδιά του, θ' αντιμετώπιζε την αρρώστεια μ' όλα τ' αποθέματα γενναιότητας και αξιοπρέπειας που διέθετε. «Όταν είσαι άρρωστος και η αρρώστεια σου είναι ανίατη, όλοι προσπαθούν να σε εμψυχώσουν, να πούνε την καλή τους κουβέντα, να σε πείσουν ότι η ψυχολογία είναι το παν, ότι η καλή διάθεση κάνει θαύματα, ανασταίνει νεκρούς, παρατείνει ζωές... Κάνω ό,τι μπορώ, μερικές φορές όμως με παίρνει από κάτω, φυσικό είναι αλλά έτσι και το βάλεις κάτω χάθηκες. Χάθηκα έτσι κι αλλιώς θέλεις να τους πεις, αλλά δεν λες τίποτα, δεν υπάρχει λόγος να τους φορτώνεις με έναν άχρηστο κυνισμό...». Σ' αυτό το διάστημα ήταν που άφησε ελεύθερο τον εαυτό του και βάλθηκε να καταγράψει την εμπειρία του, τα όνειρά του, την νέα του καθημερινότητα. «Να κοιτάζεις κάτι ωραίο. Κάθε φορά που σε πιάνουν μαύρες σκέψεις, εσύ να κοιτάζεις κάπου αλλού, να φεύγει η μαυρίλα να πηγαίνει στο διάβολο. Αντί να σκέφτεσαι τι θα γίνει αύριο, να σκέφτεσαι τα ωραία πράγματα του σήμερα...».
Τα κείμενα που συνθέτουν το «Αντίδωρο στον Ανταίο Χρυστοστομίδη» ανήκουν σε διάφορα αφηγηματικά είδη. Τα περισσότερα βασίζονται σε προσωπικές αναμνήσεις των συγγραφέων από την επαφή τους μαζί του, αλλά ανάμεσά τους υπάρχουν και διηγήματα εμπνευσμένα από την περιπέτεια της υγείας του όπως αυτά των Ίνγκο Σούλτσε και Κόλουμ ΜακΚαν, καθώς και ποιήματα, όπως αυτά της Χέρτα Μύλερ.
Σήμερα, τ' αυτοβιογραφικά πεζά του Ανταίου Χρυσοστομίδη, η «Νεκρή φύση με κουραμπιέδες σε νοσοκομείο» όπου ζωντανεύει μια φανταστική εκδρομή του με τον Αντόνιο Ταμπούκι, τα «Κίτρινα παπούτσια» που είχαν πρωτοδημοσιευτεί στον επετειακό τόμο για τα 70 χρόνια του «Ίκαρου» και ο «Ιβίσκος», το αποχαιρετιστήριο διήγημά του, απλώνονται σε μια κοινή έκδοση των Καστανιώτη, Ίκαρου και Άγρας, πλάι σε κείμενα που έγραψαν γι' αυτόν κορυφαίοι συγγραφείς κι εκλεκτοί του φίλοι -από την νομπελίστα Χέρτα Μύλερ, τον Αμος Οζ, τον Αβραάμ Γεοσούα ή τον Σαντιάγκο Ρονκαλιόλο ως την Σάρα Ουότερς, τον Ενρίκε Βίλα Μάτας, την Άννι Πρου ή τον Γκράχαμ Σουΐφτ. Ο ίδιος δεν πρόλαβε να τα διαβάσει. Μέσα, πάντως, από τα αγαπητικά μηνύματα των παραπάνω όπως κι από τα συνοδευτικά σημειώματα της Μικέλας Χαρτουλάρη, του Κώστα Κοσμά και του Γιώργου Μπράμου, όλα του τα χαρίσματα ξεπροβάλλουν ανάγλυφα: η ευγένεια, η πραότητα, το χιούμορ του, η ικανότητά του να συναρπάζει τους συνομιλητές του με φαινομενικά απλές κι ενίοτε σκανδαλιάρικες ερωτήσεις, και πάνω απ' όλα η βαθειά καλλιέργειά του, «η εξοικείωσή του», όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Ντάνιελ Κέλμαν «μ' αυτό που σε παλιότερες εποχές θα ονομάζαμε κόσμο του πνεύματος».
Ο αλγερινής καταγωγής ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Μορίς Αττιά έχει να το λέει: ο Ανταίος ήταν ο μοναδικός άνθρωπος απ' όσους είχαν μπει στο άντρο του που ήταν σε θέση ν' αναγνωρίσει το αντίγραφο ενός έργου του ιταλού εικαστικού Βαλέριο Αντάμι πάνω απ' το γραφείο του, το ταξίδι του Φρόιντ με τρένο στο δρόμο για το Λονδίνο. Τι εκπληκτικό δώρο, ομολογεί ο βραβευμένος με Booker Άλαν Χόλινγκερστ, το να σε καταλάβει ο πιο εκλεκτός εκδότης σε μια ξένη κουλτούρα και να σκύψει με τόση φροντίδα πάνω απ' τα έργα σου. Πόσο μάλλον, όπως συμπληρώνει ο ρουμάνος Νόρμαν Μάνεα, σε μια εποχή που τα βιβλία αντιμετωπίζονται όπως τα σαμπουάν ή τα παπούτσια... «Για έναν ξένο», γράφει ο Παδούρα, «το να κατανοήσει πώς λειτουργεί μια χώρα που ζει σε κρίση εδώ και εικοσιπέντε χρόνια, όπου οι μισθοί δεν φτάνουν για να επιβιώσει κανείς και στην οποία όλος ο κόσμος κλέβει κάτι για τα φέρει βόλτα και όπου, εν τούτοις, μπορεί κανείς να βρεί ανθρώπους που είναι ευτυχισμένοι, δεν είναι καθόλου εύκολο... εκτός κι αν αυτός ο ξένος είναι Έλληνας. Κι αυτή ήταν η περίπτωση του Ανταίου σε εκείνη την επίσκεψη στην Κούβα, στη διάρκεια των πιο παγωμένων ημερών που έχει ζήσει η χώρα μου τις τελευταίες δεκαετίες».
Πρωτότοκος γιός του δημοσιογράφου και φίλου του Στρατή Τσίρκα Σοφιανού Χρυστοστομίδη, γεννημένος στο Κάιρο το 1952, ο Ανταίος Χρυσοστομίδης βρέθηκε στην Αθήνα στα δώδεκά του και το ΄69, με το που τέλειωσε το γυμνάσιο, κατέφυγε στην Ιταλία. Τ' όνειρό του ήταν να σπουδάσει κινηματογράφο αλλά, ελλείψει χρημάτων, αρκέστηκε στην αρχιτεκτονική. Στρατευμένος στον αγώνα κατά της χούντας μέσα απ' τις γραμμές του ΚΚΕ εσωτερικού, ξεκίνησε να μεταφράζει κείμενα των θεωρητικών του ιταλικού ΚΚ παρακινημένος από τον Μίμη Δεσποτίδη, ώστε να γίνει γνωστή η αριστερή ανανεωτική σκέψη κι εδώ. Στην πορεία, εν τούτοις, κι ενώ ήδη ασχολούνταν με τη δημοσιογραφία, στράφηκε προς τη μετάφραση λογοτεχνικών έργων –συνολικά πάνω από 80 τίτλους- αρχής γενομένης με τους "Δύσκολους έρωτες", του πρώτου έργου του Ίταλο Καλβίνο που εκδόθηκε στη χώρα μας. Αν κρίνουμε από τις "Κεραίες της εποχής μου" αλλά και από τα πεζά του που προτάσσονται στο "Αντίδωρο", παλλόταν από την επιθυμία να εκφραστεί κι ο ίδιος λογοτεχνικά. Ήξερε όμως πως οι μέρες του είναι μετρημένες. Κι όσο ανέπνεε ακινητοποιημένος, κάρφωνε το βλέμμα του στον ανθισμένο ιβίσκο που ομόρφαινε το μπαλκόνι του. "Να κοιτάζεις κάτι ωραίο. Κάθε φορά που σε πιάνουν μαύρες σκέψεις, εσύ να κοιτάζεις κάτι ωραίο"...