Δύο χρόνια μετά την πρώτη του θεατρική απόπειρα στο υπόγειο του Bios με το μανιφέστο-δοκίμιο του Στρίντμπεργκ Μικρή κατήχηση για τις κατώτερες τάξεις, ο βραβευμένος με Αργυρό Λέοντα στη Βενετία για την ταινία του Miss Violence σκηνοθετεί, ξανά στο θέατρο, τη μαύρη πολιτική κωμωδία του Σκωτσέζου Γκρέγκορι Μπερκ Gagarin Way.
Τι έχει συμβεί από το βραβείο στη Βενετία μέχρι σήμερα;
Καταρχάς, η ταινία βρήκε διανομή σε πάρα πολλές χώρες. Τώρα αναμένεται να παιχτεί στην Ιταλία και την Αγγλία, όπου μου έχει ανοίξει και πόρτα για μια επόμενη κινηματογραφική δουλειά.
Αυτό σημαίνει ότι η επόμενη ταινία σου θα είναι αγγλόφωνη;
Ναι, μάλλον.
Είσαι ικανοποιημένος από την ανταπόκριση του ελληνικού κοινού ;
Αρχικά, θεωρώ ότι οι νέοι σκηνοθέτες ενδιαφερόμαστε να γυρίσει ο κόσμος στις αίθουσες και να δει ελληνικές ταινίες. Η Miss Violence μπορεί να μην έκοψε απίστευτα πολλά εισιτήρια, αλλά πήγε πολύ καλύτερα απ' ό,τι παλιότερα οι ελληνικές ταινίες. Οι νέες γενιές ενδιαφέρονται περισσότερο για τέτοιου είδους θέματα. Έχουν την ανάγκη να μάθουν την αλήθεια. Βέβαια, στην Αθήνα ακόμα το ποσοστό που ενδιαφέρεται για κινηματογράφο που δεν ικανοποιεί απλώς ψυχαγωγικές ανάγκες είναι μικρό σε σχέση με άλλες πρωτεύουσες, αλλά γενικώς ο ελληνικός κινηματογράφος ανθεί.
Έχεις δηλώσει ενοχλημένος που τοποθετούν τη Miss Violence στο Greek Weird Wave.
Δεν με ενοχλεί, απλώς θεωρώ ότι δεν υπάρχει. Επίσης είναι πολύ εύκολο να βάζουμε ταμπέλες και να κατηγοριοποιούμε. Μπορούμε να πούμε New Greek Wave κι όχι Weird Wave... Δεν θεωρώ ότι έχει τίποτα weird-αλλόκοτο η ταινία μου. Τη θεωρώ, μάλιστα, απόλυτα ρεαλιστική. Αλλόκοτη είναι η πραγματικότητα, αν θέλετε έναν τέτοιο παραλληλισμό – αυτός είναι κι ο λόγος που μπορεί η ταινία να είναι αλλόκοτη. Αλλά η ταινία μιλάει για κάτι εντελώς υπαρκτό, γι' αυτό την αγκάλιασαν οι Ιταλοί και οι Αμερικανοί. Γι' αυτό τη βραβεύσαν στη Βενετία. Επειδή σήμερα η βία είναι μείζον θέμα. Υπάρχει πολλή βία μέσα στην οικογένεια και στην κοινωνία. Είναι τόσο μεγάλο το πρόβλημα, που κάνουν μεγάλες προσπάθειες να το καταπολεμήσουν. Η βία ήταν και ο κρυφός άξονας των ταινιών του φεστιβάλ.
Είναι και το θέμα που πραγματεύεται το Gagarin Way που επέλεξες να σκηνοθετήσεις στο θέατρο.
Είναι ένα έργο στο οποίο φωτίζονται τέσσερις πλευρές: η εργατική Αριστερά, ο «τρίτος δρόμος» του Μπλερ, το καπιταλιστικό σύστημα και η ωμή βία. Δύο εργάτες που δουλεύουν σε ένα εργοστάσιο κάτω από απάνθρωπες συνθήκες, που παραπέμπουν στις αποθήκες της Amazon όπου παρατηρούνται οι περισσότερες αυτοκτονίες εργατών παγκοσμίως και γενικά υπάρχουν καταγγελίες για φρικτούς όρους εργασίας, αποφασίζουν να κάνουν ένα πολιτικό χτύπημα. Απαγάγουν τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας και θέλουν να τον σκοτώσουν, ώστε να στείλουν ένα μήνυμα προς τα έξω.
Χαρακτηρίζεται «μαύρη κωμωδία». Είναι ένας τρόπος να περάσουν πιο αποτελεσματικά τα πολιτικά μηνύματα;
Η πολιτική διάσταση στην τέχνη πάντα με ενδιέφερε. Στη Miss Violence υπάρχει ενδόμυχα ένα δεύτερο πολιτικό επίπεδο. Υπάρχει μαύρο χιούμορ μέσα από έναν σαρκασμό και μια ειρωνεία. Το Gagarin Way είναι όντως μια μαύρη κωμωδία που μου θυμίζει πολύ το Reservoir Dogs του Ταραντίνο, με χιούμορ και ατάκες του στυλ του Γούντι Άλεν. Πρέπει να πω ότι το καθαρά πολιτικό θέατρο είναι πολύ δύσκολο στην εποχή μας. Με ενδιαφέρει πολύ η κωμωδία γιατί κάνει τον θεατή πιο ανοιχτό σε αυτό που βλέπει.
Το Gagarin Way θίγει και ένα άλλο θέμα που υπάρχει και στη Miss Violence, την απάθεια, την ανικανότητα εξέγερσης της εργατικής τάξης, όπως η οικογένεια δεν μπορεί να επαναστατήσει απέναντι στον πατέρα...
Όταν έχεις μεγαλώσει σε ένα σύστημα κι έχεις μάθει να ζεις μέσα σε αυτό, είναι πάρα πολύ δύσκολο να το αλλάξεις. Γι' αυτό στην ταινία δεν επαναστατούν, γιατί δεν έχουν στέρεο έδαφος να πατήσουν και ο πατέρας ορίζει το σύστημα μέσα στο οποίο έχουν γαλουχηθεί. Πράγματι, πιθανόν να υπάρχει μια ταύτιση, καθώς από την οικογένεια μεταπηδώ στην κοινωνία μέσω πολιτικής. Στο Gagarin Way αναδεικνύεται η πολιτική σύγχυση της εποχής μας. Δεν προτείνει μια λύση αλλά προσπαθεί να πραγματευτεί ένα θέμα που δεν πρέπει να ξεχαστεί μέχρι να βρεθεί μια λύση στην πολιτική κατάσταση. Επίσης, λέει ότι όλες αυτές οι πρακτικές, όπως και οι ιδεολογίες, έχουν πεθάνει, έχουν αφομοιωθεί από το σύστημα, το οποίο είναι πάρα πολύ καλά συγκροτημένο και δεν πτοείται.
Το έργο παίρνει σαφή πολιτική θέση ;
Όχι. Δεν λέει ότι οι Αριστεροί είναι καλοί και οι Δεξιοί κακοί. Άλλωστε, έχει και η Αριστερά μερίδιο ευθύνης για όλα όσα συμβαίνουν. Δεν πραγματεύεται την πολιτική βία στον ανταγωνισμό Αριστεράς-Δεξιάς, αλλά τη βία γενικότερα. Αυτό που με πολύ σεβασμό προσπαθώ να κάνω είναι να αναλύσω αυτούς τους χαρακτήρες, ώστε ο θεατής να βγάλει από μόνος του τα συμπεράσματά του. Ο ένας είναι εθισμένος στη βία χωρίς ιδεολογικό πλαίσιο. Ο αριστερός ιδεολόγος, με τον οποίο θα ταυτιστεί ο Έλληνας θεατής, καθώς δουλεύει σε τρεις δουλειές για να ζήσει την οικογένειά του, προτιμάει τους πολιτικούς αγώνες, τις διαδηλώσεις και τις απεργίες. Κι εδώ τίθεται ένα ακόμα θέμα, αν οι ιδεολόγοι σαν αυτόν ανήκουν στην Αριστερά από παράδοση ή είναι συνειδητοποιημένοι Αριστεροί. Στο τέλος, πάντως, συνειδητοποιεί ότι δεν υπάρχει «εχθρός». Το σύστημα είναι Λερναία Ύδρα. Αν σκοτώσεις έναν «εχθρό», ακολουθούν πενήντα. Ο διευθύνων σύμβουλος που έχουν απαγάγει προέρχεται από οικογένεια ανθρακωρύχων και τους λέει ότι και να τον σκοτώσουν, δεν θα λείψει σε κανέναν. Ο αριστερός απαγωγέας τον πιέζει μέχρι τέλους να μάθει αν πραγματικά είναι ο «εχθρός». Θέλει απαντήσεις στα ερωτήματά του.
Πώς είναι η θεατρική εμπειρία ενός σκηνοθέτη του κινηματογράφου;
Είναι δύο διαφορετικοί κόσμοι, αλλά έχουν κάτι κοινό. Εγώ, όταν ετοιμάζω ταινία, κάνω θεατρικές πρόβες. Έχω ανάγκη να δουλεύω με τους ηθοποιούς, είναι κάτι πολύ ζωντανό. Μάλιστα, το συγκεκριμένο έργο είναι στατικό και χρειάστηκε να του δώσω ζωή μέσα από την κίνηση. Σε αυτό θυμίζει το Reservoir Dogs, που, αν αφαιρέσεις την κίνηση της κάμερας, είναι πολύ στατικό. Επίσης, έπρεπε να ανασύρω συνθήκες τις οποίες ο συγγραφέας είχε καταστρέψει από πριν: την απαγωγή, τη βία, την τρομοκρατία. Δεν θέλω το έργο να βασίζεται μόνο στον λόγο, παρόλο που ο λόγος είναι σημαντικός. Αυτό που εν τέλει με γοητεύει στο θέατρο είναι ότι ο σκηνοθέτης μπαίνει πρώτος και φεύγει πρώτος, καθώς η παράσταση συνεχίζει αυτόνομα. Γι' αυτό και δουλεύω πολύ τους χαρακτήρες του έργου. Αντιθέτως, στον κινηματογράφο ο σκηνοθέτης μπαίνει πρώτος και φεύγει τελευταίος...