Χαμένες πτυχές και λεπτομέρειες των γλυπτών που υφάρπαξε ο Λόρδος Έλγιν και μετέφερε στην Βρετανία, έρχονται στο φως χάρη σε μία επαναστατική τεχνική σάρωσης των εκμαγείων.
Από το 1803 μέχρι το 1812, ο Βρετανός διπλωμάτης μετέφερε πολυάριθμα γλυπτά που αφαίρεσε από τον Παρθενώνα, από τον ναό της Απτέρου Νίκης και άλλους αρχαιολογικούς χώρους. Στο πλαίσιο αυτό, προσέλαβε τεχνίτες που έφτιαξαν εκμαγεία από γύψο. Αργότερα πούλησε τα γλυπτά στο Βρετανικό Μουσείο και, στις δεκαετίες που ακολούθησαν, κάποια από αυτά υπέστησαν μεγάλη φθορά, με αποτέλεσμα να χαθούν πολλές από τις πολύτιμες λεπτομέρειες τους.
Μια νέα ανάλυση αυτών των εκμαγείων ρίχνει τώρα φως σε χαρακτηριστικά αυτών των γλυπτών που έχουν πλέον εξαφανιστεί από τα πρωτότυπα. Τρισδιάστατες σαρώσεις αναβιώνουν σβησμένα από τον χρόνο πρόσωπα και το αποτέλεσμα είναι καθηλωτικό.
Την πρωτοποριακή έρευνα διεξάγει η δρ. Έμα Πέιν, ειδική στην συντήρηση κλασικών αρχαιοτήτων του King's College στο Λονδίνο. Όπως προκύπτει από τις σαρώσεις, τα γλυπτά της δυτικής ζωοφόρου του Παρθενώνα ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση το 1802 από ό,τι είναι σήμερα. «Τα καλούπια του Έλγιν μπορεί να αποδειχθούν πολύτιμα αρχεία για την κατάσταση των γλυπτών στις αρχές του 19ου αιώνα, πριν τα προβλήματα ρύπανσης της σύγχρονης εποχής», λέει η Πέιν.
Ο Έλγιν ετοίμασε καλούπια και για γλυπτά που έμειναν στην Αθήνα. Συγκρίνοντας τις 3D σαρώσεις με τη δυτική ζωοφόρο, που αφαιρέθηκε το 1993 από τον Παρεθνώνα και βρίσκεται πλέον στο Μουσείο των Αθηνών, αποκαλύπτονται χαμένα πρόσωπα και σημάδια από καλέμια. Τα ίχνη αυτά είναι πιθανότατα έργο βανδάλων της βικτωριανής εποχής.
Το παράδοξο είναι ότι πλέον αυτά τα καλούπια είναι πιο ακριβή από τα πρωτότυπα γλυπτά και σε αρκετές περιπτώσεις διατηρούν περισσότερες πληροφορίες. Οι αποκλίσεις από τα πολύτιμα αρχαία γλυπτά δεν ξεπερνούν σε πολλές περιπτώσεις το ένα χιλιοστό.
Η Πέιν σάρωσε επίσης και μία δεύτερη σειρά εκμαγείων, που είχε επιμεληθεί το Βρετανικό Μουσείο στα 1872. Όπως αποδείχτηκε, τα «Ελγίνεια» υπέστησαν μεγαλύτερη φθορά στα πρώτα 70 χρόνια τους στο Μουσείο (μέχρι το 1872), από τον σχεδόν ενάμιση αιώνα που μεσολάβησε έκτοτε. Στην μελέτη της που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Antiquity, σημειώνεται ένας αιώνας ρύπανσης έκανε λιγότερη ζημιά από τους βικτωριανούς βανδάλους.
Ωστόσο ο Παρθενώνας είχε ήδη φθαρεί σε μεγάλο βαθμό, πολύ πριν ο Έλγιν πατήσει τον πόδι του στον Ιερό Βράχο. Τον 3ο μ.Χ αιώνα ο ναός είχε καεί και, τρεις αιώνες αργότερα, πολλά γλυπτά καταστράφηκαν σκοπίμως από Χριστιανούς, που μετέτρεψαν τον Παρθενώνα σε εκκλησία. Τον 13ο αιώνα μ.Χ μετατράπηκε σε τζαμί από τους Οθωμανούς και στα 1687 μία έκρηξη κατέστρεψε μέρος του ναού, που χρησιμοποιείτο εκείνη την εποχή ως πυριτιδαποθήκη.