ADVERTORIAL
Λίγες μέρες πριν τη συναυλία Ανατροπές και Πρωτοπόροι ΙΙΙ, όπου η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών παρουσιάζει την εμβληματική Β' Πράξη του Τριστάνος και Ιζόλδη, ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής, Στέφανος Τσιαλής, μιλά για τη μέχρι τώρα θητεία του, την πορεία της Ορχήστρας, αλλά και τους στόχους που θέτει για το μέλλον.
— Αναλάβατε τη θέση του Καλλιτεχνικού Διευθυντή της ΚΟΑ το 2014. Θυμάστε τις πρώτες σας σκέψεις, όταν σας έγινε η πρόταση; Σε πολλούς θα προκαλούσε έως και τρόμο η πρόκληση ανάληψης της Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης της πρώτης – και πλέον ιστορικής – Ορχήστρας της χώρας, σε μία δύσκολη οικονομικά περίοδο. Εσείς πώς νιώσατε;
Δεν μπορώ να πω ότι με τρόμαξε, αν συνέβαινε κάτι τέτοιο δεν θα αναλάμβανα τη θέση. Σίγουρα, όμως αισθάνθηκα ένα δέος, και λόγω της ιστορικότητας της Ορχήστρας, αλλά και λόγω των τεράστιων δυσκολιών που υπήρχαν τότε και ως ένα βαθμό εξακολουθούν να υπάρχουν. Το πιο σημαντικό κίνητρο ήταν η πρόκληση, αλλά και η ευθύνη απέναντι σε αυτή την τόσο σημαντική Ορχήστρα. Και πιστέψτε με, οι περισσότεροι στόχοι που είχα θέσει, έχουν επιτευχθεί.
— Ποιοι ήταν αυτοί οι στόχοι; Ποιους απ' αυτούς αισθάνεστε ότι πετύχατε;
Η απόκτηση στέγης. Οι ηχογραφήσεις. Η συμμετοχή σε σημαντικά διεθνή φεστιβάλ. Η συνεργασία με πολύ μεγάλους καλλιτέχνες παρά τα ασθενή οικονομικά. Η υπέρβαση σε ό,τι αφορά το καλλιτεχνικό της επίπεδο. Η εξάπλωσή της σε πολύ μεγαλύτερο εύρος, πέρα από τις τακτικές συναυλίες στην Αθήνα, δηλαδή να επεκταθεί σε όλη την επικράτεια, να διευρυνθούν τα εκπαιδευτικά και κοινωνικά της προγράμματα. Όλα τα παραπάνω έχουν επιτευχθεί, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι υπάρχει χώρος για οποιονδήποτε εφησυχασμό. Σε καμία περίπτωση.
— Λαμβάνοντας υπόψιν μας το φετινό υπέρτιτλο της καλλιτεχνικής περιόδου, Ήρωες, που έχει σχέση και με την ερχόμενη καλλιτεχνική περίοδο, ποια στοιχεία καθιστούν ηρωικούς, συνθέτες όπως ο Βάγκνερ, ο Χάιντν, ο Σούμαν, ο Μπαχ ή ο Στραβίνκσι;
Ήρωας είναι ο Βάγκνερ με την έννοια ότι στην κυριολεξία διακινδύνευσε τη ζωή του στα οδοφράγματα της Δρέσδης το 1849, εξορίστηκε για πολιτικούς λόγους και έγραψε έργα ρηξικέλευθα, που συγκρούονταν με όλες τις συμβάσεις της εποχής του. Όμως, η ιστορία τον δικαίωσε. Ήρωες, πρωτοπόροι, μεγάλοι ανατροπείς είναι οι πολύ σπουδαίοι μουσικοί, ορισμένους εκ των οποίων ανέφερα παραπάνω (αλλά και ο Χάυντν, ο Στραβίνσκυ, ο Στοκχάουζεν, ο Σαίνμπεργκ και τόσοι άλλοι), οι οποίοι ανοίγουν νέους δρόμους συχνά με το τίμημα σφοδρής αμφισβήτησης, μένοντας πιστοί στη διαδρομή τους. Ήρωας είναι κάθε μεγάλος συνθέτης, γιατί χρειάζεται πολύ θάρρος για να κάνει κάποιος αυτό που έκαναν. Ηρωική ήταν η προσπάθεια του Σούμαν να γράψει τα αριστουργήματά του παλεύοντας επίμονα – και στο τέλος μάταια – εναντίον της σχιζοφρένειας και της κατάθλιψης. Ήρωες ήταν όλοι τους, στην πραγματικότητα. Ο Μπαχ που συγκρούονταν διαρκώς με το δημοτικό Συμβούλιο της Λειψίας, του οποίου τα μέλη ήταν άνθρωποι ανίδεοι και επηρμένοι, αλλά παρόλα αυτά έγραψε αυτά τα μεγάλα έργα.
— Τι πρέπει να κάνει ο αρχιμουσικός, ώστε να είναι απόλυτα προετοιμασμένος για μία τέτοια συναυλία, όπως το άκρως απαιτητικό Β΄Μέρος από το Τριστάνος και Ιζόλδη; Πώς πρέπει να συντονιστούν μουσικοί και ερμηνευτές;
Καταρχάς θα πρέπει να προσέξει να υπάρχει διαφάνεια. Επειδή η ενορχήστρωση είναι πολύ «βαριά», θα πρέπει να επιμείνει, ώστε η Ορχήστρα να παίζει ως εάν να είναι μικρό σύνολο. Για να μην χρειαστεί οι τραγουδιστές να πιέσουν τις φωνές τους, ώστε να υπερκεράσουν την Ορχήστρα.
— Τη φετινή χρονιά έχουμε δει πολλές συμπράξεις της ΚΟΑ με διακεκριμένους Έλληνες σολίστ και μαέστρους, οι οποίοι έχουν λάβει εξαιρετικές κριτικές. Ακολουθούν δε και άλλες αντίστοιχες συνεργασίες. Πως αντιμετωπίζετε το μέλλον της κλασικής και συμφωνικής μουσικής στη χώρα μας; Με αισιοδοξία ή προβληματισμό;
Με μεγάλη αισιοδοξία. Ποτέ το επίπεδο των νέων μουσικών δεν ήταν τόσο υψηλό όσο είναι σήμερα, ποτέ δεν υπήρχε τέτοια πληθώρα διεθνώς καταξιωμένων νέων μουσικών. Μέχρι στιγμής, κατά τη γνώμη μου υπάρχουν τρεις μεγάλοι φάροι, εμβληματικές φυσιογνωμίες της κλασικής μουσικής: Μητρόπουλος, Κάλλας, Καβάκος. Θεωρώ ότι τα επόμενα 20-30 χρόνια θα έχουμε πιο συμπυκνωμένη παρουσία τόσο μεγάλων μορφών.
Σίγουρα παίζει ένα ρόλο η παγκοσμιοποίηση, η οποία ευνοεί αυτούς που έχουν τη θέληση να προχωρήσουν. Με την έννοια ότι και μέσω του διαδικτύου είναι πολύ πιο εύκολο πλέον να έχεις πολλές και διαφορετικές προσλαμβάνουσες, αλλά και να ταξιδέψεις, να σπουδάσεις στο εξωτερικό. Η Ελλάδα ποτέ δεν είχε έλλειμμα ταλέντου, άλλωστε. Αλλά και η κρίση παίζει κάποιο ρόλο, γιατί μέσω αυτής καταλάβαμε ότι πρέπει να θέλεις κάτι πολύ και να επιμείνεις ώστε να το πετύχεις. Πολλά «ελληνικά» θετικά στοιχεία, όπως το πείσμα, η θέληση, η μαχητικότητα, το ταλέντο, η δημιουργικότητα πιστεύω ότι βρίσκουν πρόσφορο έδαφος, ακριβώς λόγω της κρίσης.
— Πρόσφατα ανέβηκε στο πόντιουμ της ΚΟΑ για πρώτη φορά ο θρυλικός Κρίστοφ Έσενμπαχ, ενώ τους πρωταγωνιστικούς ρόλους στον Τριστάνο και την Ιζόλδη αναλαμβάνουν οι κορυφαίοι του βαγκνερικού ρεπερτορίου, Πέτρα Λανγκ και Στέφαν Φίνκε. Πως επιτυγχάνετε συμπράξεις υψηλού κύρους με ένα τόσο χαμηλό budget, όπως αναφέρατε και στην τελευταία συνέντευξη Τύπου;
Αυτό που βλέπω είναι ότι πλέον η ΚΟΑ έχει αναγνωρισιμότητα, ξέρουν όλοι ότι υπάρχει στην Αθήνα μία πολύ καλή Ορχήστρα, η οποία είναι σαφώς ανταγωνιστική. Η Ελλάδα είναι επίσης θελκτική και ενδιαφέρουσα ως χώρα, είναι η κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού και η Αθήνα είναι μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πόλη. Φυσικά, παίζουν ρόλο και κάποιες προσωπικές γνωριμίες, ελλείψει της οικονομικής δυνατότητας, τις οποίες θεωρώ ότι αξιοποιούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
— Η έλλειψη ενός ικανοποιητικού προϋπολογισμού θέτει ίσως μεγαλύτερες ευθύνες και υποχρεώσεις για την Ορχήστρα; Για κάθε μουσικό ξεχωριστά, αλλά και για όλους εσάς ως σύνολο;
Σίγουρα, χρειάζεται απ' τους συντελεστές της ΚΟΑ – μουσικούς και διοικητικό προσωπικό – μία αίσθηση αυτοθυσίας και αυταπάρνησης, αν θέλετε. Πρέπει να αποδίδουμε σε πολύ υψηλό επίπεδο, πρέπει να φροντίζουμε ώστε όλοι αυτοί οι μεγάλοι καλλιτέχνες να αισθάνονται όμορφα, όταν βρίσκονται εδώ. Και αισθάνομαι ότι το έχουμε πετύχει, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων.
—Ποια είναι για σας τα πιο σημαντικά στοιχεία της καλλιτεχνικής περιόδου που ξεδιπλώνεται; Ποια τα βήματα που θεωρείτε ότι έχει κάνει η Ορχήστρα;
Νομίζω η δημιουργική αντιπαράθεση με κολοσσιαία έργα (π.χ. Τριστάνος και ιζόλδη, οι Συμφωνίες του Μάλερ, η Τέταρτη Μπρούκνερ. Στην επόμενη σεζόν (2020-2021) θα ακολουθήσουμε έναν διαφορετικό δρόμο, καθώς η ΚΟΑ θα έχει προκλήσεις σε ένα ρεπερτόριο, με το οποίο ίσως δεν είναι τόσο εξοικειωμένη. Δυστυχώς, δεν μπορώ ακόμα να μπω σε περισσότερες λεπτομέρειες (γέλια).
Θα επαναλάβω κάτι που έχω πει πολλές φορές. Δεν θεωρώ ότι πέτυχα κάτι μόνος. Ό,τι έχουμε καταφέρει είναι αποτέλεσμα της πολύ καλής συνεργασίας όλων των συντελεστών της Ορχήστρας, μουσικών και διοικητικών υπαλλήλων. Η συνδρομή μου στην ανοδική πορεία της ΚΟΑ είναι ότι είχα ιδέες, οι οποίες, με τη βοήθεια των υπόλοιπων συντελεστών, υλοποιήθηκαν.
— Υπάρχουν απωθημένα, πράγματα τα οποία δεν έχετε ολοκληρώσει ή σχεδιάζετε για το μέλλον της ΚΟΑ;
Ίσως το πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι το θεσμικό πλαίσιο είναι τελείως απαρχαιωμένο – σκεφθείτε ότι λειτουργούμε με το θεσμικό πλαίσιο του 1942 – και κατά τη γνώμη μου αποτελεί τροχοπέδη στην εξέλιξη της Ορχήστρας. Επίσης, παρόλο που υπάρχει πολύ σημαντική αύξηση της προσέλευσης του κοινού στις συναυλίες μας, παραμένει βαθιά μου επιθυμία το να είναι αυτονόητο το ότι η Χρήστος Λαμπράκης θα γεμίζει σε κάθε συναυλία.
— Μπορείτε να μας αποκαλύψετε κάποια στοιχεία για τις εκδηλώσεις εορτασμού των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση; Τι σχεδιάζει η ΚΟΑ;
Αυτά που μπορώ να σας αποκαλύψω είναι ότι τρεις συναυλίες θα έχουν τον τίτλο Ελληνική Επανάσταση, θα υπάρξει Διαγωνισμός Σύνθεσης, καθώς και αναθέσεις σε διεθνώς αναγνωρισμένους Έλληνες συνθέτες. Ελπίζουμε επίσης ότι θα υπάρξει και μία προβολή της Ελληνικής Επανάστασης μέσω της ΚΟΑ σε συναυλιακό χώρο του εξωτερικού.
Info:
Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου 2020, 20:30
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης