Γεννήθηκα στο κέντρο, αλλά μεγάλωσα στη Νέα Ερυθραία. Πήγαμε εκεί όταν ήμουν τριών. Η μητέρα μου ήταν αρχιτέκτονας, οπότε μας έτρεχε αρκετά σε εκθέσεις, ο πατέρας μου δεν είχε καμία επαφή με την τέχνη. Τα μουσεία τα έβρισκα τρομερά βαρετά, γιατί επηρεαζόμουν από τον πατέρα μου, που έλεγε ότι η τέχνη είναι βαρετή και δεν βγάζει νόημα.
Άλλαξα γνώμη όταν, πολύ μικρός, ανακάλυψα το γκράφιτι. Η μάνα μου είχε πάντα τη φιλοσοφία «όποιο βιβλίο θέλεις, θα σ’ το πάρω, όσο κι αν κάνει», έτσι, όταν είδα ένα βιβλίο για το γκράφιτι στην Ελλάδα, την Τέχνη του δρόμου από τις εκδόσεις Οξύ, άνοιξε για μένα ένας καινούργιος κόσμος. Είχε ωραίες εικόνες, χρώματα, σχέδια, το βρήκα συναρπαστικό και έτσι πωρώθηκα. Άρχισα να αντιγράφω γκράφιτι, κόμικς, και επειδή δεν ήθελα να κάνω γράμματα, έκανα φατσούλες και characters. Αποφάσισα να γίνω καλύτερος, οπότε άρχισα να σχεδιάζω κάπως πιο σοβαρά.
• Λόγω του feedback που είχα από την οικογένειά μου, είχα αποφασίσει να μπω στην Αρχιτεκτονική, αλλά, αρκετά νωρίς, μια δασκάλα Εικαστικών που είχα με παρακίνησε να δώσω στην Καλών Τεχνών. Μου έλεγε «είσαι πάρα πολύ καλός» και με βοήθησε να μπω στη σχολή. Και μπήκα με την πρώτη, αμέσως μετά το σχολείο. Ήταν πολύ περίεργο, γιατί ήμασταν μόνο τέσσερα ή πέντε άτομα που είχαμε μπει δεκαοκτώ χρονών, όλοι οι άλλοι ήταν μεγαλύτεροι.
Κοιμάμαι και ξυπνάω χαρούμενος κάθε μέρα και χαίρομαι τρομερά όταν δουλεύω. Αυτό είναι το πιο μεγάλο μου όφελος από την ενασχόλησή μου με την τέχνη. Το βασικό για μένα είναι αυτό, δηλαδή το ότι νιώθω γεμάτος και εξελίσσομαι ως άνθρωπος, χωρίς να σπαταλάω τον χρόνο μου κάνοντας κάτι για κάποιον άλλον ή για να βγάλω λεφτά.
• Από την Καλών Τεχνών αποφοίτησα το 2013, ξαναμπήκα στο μεταπτυχιακό το 2018 και αποφοίτησα το ’20. Σπούδασα εικαστικά, Καλές Τέχνες, ήμουν στον τομέα της ζωγραφικής. Βέβαια, δεν έκανα πολλή ζωγραφική, έκανα περισσότερο σχέδιο τύπου doodles, σημειώσεις και πολλές εγκαταστάσεις. Στο μεταπτυχιακό ασχολήθηκα με την έννοια της περφόρμανς ως κατασκευασμένης περσόνας στην τέχνη. Στην ουσία, έχω πακετάρει με κάποιον τρόπο όλη τη δουλειά μου και αυτό θέλω να δείξω τώρα, με τα νέα μου έργα.
Έχω δημιουργήσει τρεις περσόνες, μία από τις οποίες είναι το Soteur, που είναι στο Instagram και είναι ο γκραφιτο-ποπ artist που ζει από την τέχνη. Ωστόσο, με ενδιαφέρει να δείξω ότι είναι κατασκεύασμα, δεν είναι το σύνολο της δουλειάς μου αυτό.
• Το γκράφιτι ανατίναξε τον εγκέφαλό μου, αλλά όταν ανακάλυψα το Ίντερνετ, τρελάθηκα, ήταν αποκάλυψη για μένα, τα fora και τα chatrooms, το hi5, το Myspace. Μου άλλαξε τη ζωή το Ίντερνετ. Και η λογική του γκράφιτι, που μεγαλώνοντας την εκτίμησα πολύ περισσότερο. Δεν με βοήθησε απλώς να γίνω ζωγράφος αλλά συνειδητοποίησα ότι το mentality των γκραφιτάδων είναι πολύ μεγάλο εφόδιο, γιατί το γκράφιτι κουβαλάει μια δημιουργική ενέργεια και μια σχεδόν μανία να επικοινωνήσουν οι δημιουργοί του με κόσμο, και μάλιστα με τον πολύ κόσμο, την οποία δεν βρίσκεις εύκολα στον χώρο των εικαστικών.
Οι εικαστικοί δουλεύουν με πολύ πιο αργούς ρυθμούς και είναι κλεισμένοι στο δικό τους περιβάλλον. Στο γκράφιτι υπάρχουν πιτσιρικάδες δεκαεφτά και δεκαοκτώ χρονών που κάνουν, χωρίς υπερβολή, τρεις χιλιάδες έργα τον χρόνο – με μανία. Την όρεξη αυτή δεν την έχω δει πουθενά αλλού. Το «σκέφτομαι» και το «πράττω» είναι δύο πολύ διαφορετικά πράγματα, ειδικά στην Καλών Τεχνών, γιατί μπορείς να συζητάς κάτι δύο χρόνια και τελικά να μην κάνεις τίποτα. Γι’ αυτό με γοητεύει η λογική των γκραφιτάδων, οι οποίοι «πυροβολούν» ατελείωτα, χωρίς να σκέφτονται.
• Χωρίς το Ίντερνετ η ζωή μου θα ήταν τρομερά βαρετή. Δεν μπορώ να τη φανταστώ χωρίς αυτό, γιατί από τότε που το ανακάλυψα μπήκα μέσα με το κεφάλι. Και δεν είναι βασικό στη ζωή μου μόνο για την τέχνη. Είναι τα πάντα, μαθαίνεις, διαβάζεις, επικοινωνείς. Απελευθέρωσε πάρα πολύ κόσμο, αλλά τον έκανε και πιο συντηρητικό. Είναι πολύ φρέσκο και δημιουργεί αρκετά προβλήματα. Πήρα VR πρόσφατα κι έχω πάθει σοκ. Μπορώ να κάνω ρεαλιστικό γκράφιτι, ζωγραφική σε 3D στο VR, στον ψηφιακό κόσμο – το ανοίγω το βράδυ και είμαι σε μια ταράτσα με ήλιο και βάφω.
• Παρότι έχω αυτήν τη σχέση με το Ίντερνετ και νιώθω συνδεδεμένος με όλο τον κόσμο, συνειδητά έχω μείνει στην Αθήνα και έχω αποφασίσει να ζω και να εργάζομαι εδώ. Την αγαπώ πάρα πολύ την Αθήνα, έχει παίξει μεγάλο ρόλο στα έργα μου, γιατί όλο το input και η πληροφορία που μαζεύω προέρχεται αποδώ, από τον κόσμο που ζει εδώ, από τον δρόμο. Έχει μια ελευθερία και μια έντονη δημιουργικότητα ως πόλη που δεν εκτιμάμε, αλλά βλέπεις καλλιτέχνες ξένους, που αισθάνονται αυτά τα στοιχεία και πριν από τον κορωνοϊό μετακόμιζαν εδώ, για να ζήσουν και να δουλέψουν. Είναι χαοτική, αλλά δεν πιστεύω ότι είναι συντηρητική πόλη, και στην τέχνη έχει πολλά δημιουργικά άτομα. Είναι πολύ υψηλού επιπέδου οι καλλιτέχνες που δημιουργούν αυτήν τη στιγμή εδώ. Έχουμε τα θεματάκια μας σε σχέση με τον επαγγελματισμό και την αδράνεια, γιατί μας αρέσει να καθόμαστε στον ήλιο και να μη δουλεύουμε.
• Η τέχνη τονώνει πάρα πολύ τον εγωισμό σου, με έναν καλό τρόπο. Πέρα από το ότι μέρος της δουλειάς μου είναι το να προσπαθώ να ανακαλύψω τον εαυτό μου και να καταλάβω ποιος είμαι και τι θέλω, η ενασχόλησή μου με την τέχνη είναι για μένα ένα τρομερά υγιές ego boost – αντί να ανεβάζω τους κοιλιακούς μου στο Instagram. Στην Καλών Τεχνών αυτό που με σόκαρε στην αρχή ήταν αυτό που μας έλεγαν, ότι «τώρα που έχεις μάθει σχέδιο, πάρε ένα χαρτί και φτιάξε μας ένα έργο που να είναι δικό σου, να σε αντιπροσωπεύει». Είναι τρομερά mind blowing και δεν νομίζω ότι υπάρχουν και πολλά επαγγέλματα στα οποία το κάνεις αυτό, που σου λένε «κάνε κάτι που να σε εκφράζει και να είναι δικό σου και να λέει αυτά που πιστεύεις». Το να ασχολείσαι με την τέχνη σε βάζει σε μια διαδικασία να μαθαίνεις, να έχεις απόψεις, να καταλήγεις να αναλύεις όλα αυτά που κάνεις. Νομίζω ότι δεν θα μπορούσα να κάνω κάτι άλλο. Το δοκίμασα και δεν με γέμιζε καθόλου.
• Τα τελευταία τέσσερα-πέντε χρόνια βιοπορίζομαι μόνο από την τέχνη. Μόλις τελείωσα τη σχολή, επειδή ως νέος καλλιτέχνης είχα ανασφάλειες και έκανα ό,τι δουλειά έβρισκα, έμπλεξα με μια εταιρεία μάρκετινγκ, όπου δούλευα part-time. Μετά μου έκαναν πρόσληψη και δούλευα full-time και μετά πήρα προαγωγή και έγινα μάνατζερ του τμήματος. Για σχεδόν πέντε χρόνια δούλευα στο μάρκετινγκ όπου είχα οικονομική ασφάλεια. Ήταν και cool εταιρεία γιατί έκανα ταξίδια, δούλευα πολύ με το εξωτερικό, οπότε φαινομενικά ήταν μια δουλειά που ήταν τέλεια για κάποιον στην ηλικία μου.
Όμως δεν με γέμισε ποτέ και καθόλου. Γύρναγα στο σπίτι το βράδυ, πίεζα τον εαυτό μου να κάνει τέχνη, αλλά δεν μου έβγαινε γιατί ήμουν κουρασμένος και χτύπαγαν συνεχώς τα τηλέφωνα. Συνειδητοποίησα ότι δεν ήμουν καθόλου ευτυχισμένος με αυτό που έκανα και σίγουρα η πιο σημαντική απόφαση που έχω πάρει στη ζωή μου ήταν το να παραιτηθώ αποκεί. Ήμουν τόσο μπερδεμένος και απογοητευμένος, που αποφάσισα να πάω στον στρατό, κάτι που είχα σκοπό να αποφύγω, και είχα βρει και τρόπο. Με το που τελείωσα το στρατιωτικό, παραιτήθηκα και πλάνταξα στο κλάμα από τη χαρά μου. Ήταν η καλύτερη απόφαση που έχω πάρει στη ζωή μου.
• Μετά άρχισε ο γολγοθάς του ΕΦΚΑ, βέβαια, αλλά δεν το μετάνιωσα ποτέ. Τα δύο πρώτα χρόνια ως freelancer με μπλοκάκι, ένας καλλιτέχνης που προσπαθεί να κλείσει δουλειές, πελάτες κ.λπ., ήταν πάρα πολύ δύσκολα, αλλά είχα support και από τους φίλους μου και από την οικογένειά μου. Μεγάλο support, οπότε, όταν πάθαινα πανικό ότι δεν είχα λεφτά να πάρω εισιτήριο για το μετρό, πάντα με ξελάσπωναν.
• Έχω συγκρατημένη αισιοδοξία για το μέλλον, γιατί ήμουν πολύ μαζεμένος φέτος, όλο τον χρόνο. Ανυπομονώ να ανοίξουν λίγο τα πράγματα, γιατί για έναν καλλιτέχνη το πιο σημαντικό είναι το να κάνει έκθεση. Ό,τι αγαπώ περισσότερο είναι το να εκθέτω, το να δουλεύω γι’ αυτό, να το μοιράζομαι με τον κόσμο, να μου λένε «μπράβο», είναι σαν γενέθλια. Ανυπομονώ ακόμα και γι’ αυτά που κορόιδευα, το να πας στα εγκαίνια για να κάνεις PR. Τώρα αυτό θέλω, γιατί είναι απίστευτο κοινωνικό event τα εγκαίνια. Μου έχει λείψει να πηγαίνω σε εκθέσεις.
• Μου αρέσει να μιλάω για τέχνη, να κοιτάω ενα τετράγωνο και να συζητάω με αυτόν που το έφτιαξε, να μου εξηγεί τι σημαίνει. Μου αρέσει πάρα πολύ να κάνω τέτοιες κουβέντες, γιατί δεν τις κάνω στην καθημερινότητά μου.
• Είναι δύσκολο να είσαι εικαστικός. Στην αρχή της καριέρας μου έλεγα ότι είναι τρομερός άθλος, αλλά έχω καταλήξει ότι όσο περισσότερο δουλεύεις πάνω σε κάτι, αν ζωγραφίζεις όλη μέρα, κάποια στιγμή θα γίνεις καλύτερος και ο κόσμος θα λέει ότι είσαι ζωγράφος. Ασχέτως του αν ζωγραφίζεις καλά ή κακά. Το θέμα είναι ότι στην Ελλάδα πρέπει να τα κάνουμε όλα μόνοι μας, τα πάντα, την τέχνη, το μάρκετινγκ, τη λογιστική, την επικοινωνία, το στήσιμο, τη φωτογράφιση, γι’ αυτό πιστεύω πάρα πολύ στις κοινότητες, στις ομάδες. Γιατί δεν μπορεί να είσαι καλός σε όλα. Οπότε, είναι καλό να οργανωνόμαστε σε κοινότητες και να ενώνουμε τις δυνάμεις μας. Και προσπαθώ να το κάνω αυτό και με την ομάδα που έχουμε, το Slang, και με το εργαστήριο.
• Κοιμάμαι και ξυπνάω χαρούμενος κάθε μέρα και χαίρομαι τρομερά όταν δουλεύω. Αυτό είναι το πιο μεγάλο μου όφελος από την ενασχόλησή μου με την τέχνη. Το βασικό για μένα είναι αυτό, δηλαδή το ότι νιώθω γεμάτος και εξελίσσομαι ως άνθρωπος, χωρίς να σπαταλάω τον χρόνο μου κάνοντας κάτι για κάποιον άλλον ή για να βγάλω λεφτά. Παρότι βιοπορίζομαι από τη δουλειά μου, δεν θεωρώ ότι δουλεύω για να βγάζω λεφτά. Δουλεύω για να βγάλω τα πράγματα που έχω μέσα μου και το κάνω, πρώτα απ’ όλα, για μένα.
• Οι φίλοι έχουν παίξει τεράστιο ρόλο στη ζωή μου. Παρότι δεν είμαι από τους τυχερούς που έχουν παιδικούς φίλους από δύο χρονών και ακόμα αγαπιούνται μέτα από τριάντα χρόνια, είναι ωραίο να δημιουργείς κύκλους, κοινότητες, να έχεις ανθρώπους να επικοινωνείς και να συζητάς. Και να σε κρίνουν, γιατί όλοι μας μπορούμε να την «ψωνίσουμε» λιγάκι και να χαζέψουμε. Είναι ωραίο να έχεις ανθρώπους που σε κρατάνε χαμηλά, ακόμα κι αν δεν είναι του αντικειμένου σου αναγκαστικά. Χαίρομαι που έχω φίλους που δεν ασχολούνται καθόλου με την τέχνη και κάνουμε κι άλλες κουβέντες. Εκείνοι με βοήθησαν, με στήριξαν πολύ, δεν ξέρω πώς γίνεται να λειτουργείς μοναχικά. Αυτό το αρχέτυπο του μοναχικού καλλιτέχνη που ζει μόνος του σε ένα υπόγειο και παράγει δεν μπορώ να το διανοηθώ. Δεν ξέρω καν αν υπάρχει. Πιστεύω ότι πολύ βασικό κομμάτι της τέχνης, το οποίο οι καλλιτέχνες ξεχνάνε, είναι το να δείχνεις τα έργα σου, να τα μοιράζεσαι. Δεν καταλαβαίνω τους καλλιτέχνες που δεν θελουν να κάνουν εκθέσεις ή δεν θέλουν να δείχνουν τη δουλειά τους και την κρύβουν στο υπόγειο.
• Ελπίδα μού δίνουν οι ωραίες ιδέες, οι ωραίοι άνθρωποι με ωραίες ιδέες, που πωρώνονται και θέλουν να δημιουργήσουν, που δεν μιζεριάζουν, γιατί είναι πάρα πολύ εύκολο να ξεχαστείς και να χάσεις χρόνια από τη ζωή σου χωρίς να το πάρεις χαμπάρι. Το έχω κάνει κι εγώ. Το να θες να προχωράς, να γίνεσαι καλύτερος και να κάνεις πράγματα μου φαίνεται εξαιρετικά σημαντικό και ελπιδοφόρο. Αυτό, και ο ήλιος. Τρελαίνομαι όταν έχει ήλιο, γίνομαι άλλος άνθρωπος.
• Δεν με ενοχλούν αισθητικά και πολλά πράγματα, γιατί, ακόμα και σε αυτά που με ενοχλούν, έχω μάθει να ψάχνω εναλλακτικές χρήσεις τους και τρόπο με τον οποίο μπορούν να γίνουν άποψη. Το κιτς, π.χ., μπορεί να γίνει πολύ καλό καλλιτεχνικό εργαλείο. Όλη αυτή η αισθητική του τρολαρίσματος, η οποία είναι κακή αισθητική επίτηδες, έχει βγάλει από άλλη σκοπιά πολύ καλά πράγματα. Από αισθητικής άποψης και από άποψης εικόνων όλα μπορώ να τα φέρω κάπως στα μέτρα μου. Βέβαια, ποτέ δεν θα δω το καλό σε έναν φασίστα, δεν μου φαίνεται αστείο.
• Μου αρέσει πάρα πολύ η κωμωδία, να παρακολουθώ stand-up comedy, τρελαίνομαι. Μου αρέσει φουλ να ανακαλύπτω καινούργια εργαλεία και να νιώθω το παιδικό συναίσθημα της έκπληξης. Την τελευταία εβδομάδα, με το VR, τα έχω χάσει σε όλα τα επίπεδα, και φιλοσοφικά, έχω μπερδευτεί πάρα πολύ. Όταν ασχολήθηκα με την κεραμική πάλι τα έχασα, γιατί μπήκα σε έναν κόσμο, χάρη στον οποίον κατέληξα, τριάντα χρονών, να διαβάζω χημεία λυκείου για να μπορώ να δουλέψω με τα οξείδια. Επίσης, ποτέ δεν θα σταματήσω να ενθουσιάζομαι όταν πάω με τους φίλους μου να βάψω. Είμαι τριάντα δύο και αυτό που ζω το ζούσα και στα δεκαπέντε, ακριβώς το ίδιο. Πάμε με καφέ, κάνουμε γκράφιτι, λέμε «πω πω, δικέ μου, τι γραμμή που έκανες» και συζητάμε για κοπέλες. Είκοσι χρόνια μετά, ίδιο πράγμα, και είναι τέλειο.
• Τα quotes μού φαίνονται τρομερά άμεσα. Είναι εργαλείο στην τέχνη, ειδικά στην τέχνη που μου αρέσει να βλέπω. Μου άρεσαν πάντα οι καλλιτέχνες που έκαναν quotes, γιατί μου φαίνεται πολύ άμεσο και πολύ καλή χρήση του χιούμορ. Νομίζω ότι ξεκίνησε από την ανάγκη μου να είναι πολύ ξεκάθαρο το μήνυμα σε αυτά που κάνω. Μετά άρχισε να μου αρέσει πάρα πολύ ως τρόπος επικοινωνίας και είναι πολύ λειτουργικό. Είναι πολύ πιασάρικα στο Ιnstagram τα quotes, γιατί ο άλλος μπορεί εύκολα να ταυτιστεί και να τα κάνει share, οπότε ξεκίνησα να το δουλεύω λίγο πιο στρατηγικά. Μετά κάπου ξενέρωσα, ειδικά με τα πολιτικού περιεχομένου μηνύματα, γιατί άρχισε να μου φαίνεται ύποπτο το ότι ένα πολιτικό μήνυμα καταλήγει να γίνεται εργαλείο μάρκετινγκ. Πρόσεξα πως όταν γινόταν κάτι κακό, οι καλλιτέχνες πάλευαν ποιος θα κάνει πρώτος το έργο που θα το σχολίαζε, για να το κάνει ο κόσμος share. Έχω αρχίσει λίγο και το φοβάμαι ως εργαλείο. Έχει τα καλά του, αλλά πρέπει να βλέπεις και τα κακά του, γιατί μπορεί να σε πάει εκεί που δεν θέλεις.
•Τα έντονα χρώματα μου αρέσουν γιατί μου δίνουν χαρά και είναι μέρος της δουλειάς μου, δηλαδή να φτιάχνω τη διάθεση, γιατί έχω δει πολλή μουντίλα στην τέχνη και πολύ προβληματισμό, ότι πρέπει να σκεφτείς πολύ για να καταλάβεις τη βαθύτητα κάποιου έργου. Οπότε, τα φάνκι χρώματα και τα πιο ποπ έρχονται κάπως αντίθετα σε αυτό το σκεπτικό. Προτιμώ κάποιος που δεν ασχολείται με την τέχνη να βλέπει ένα έργο μου, να στέκεται, να χαμογελάει και να βγάζει μια φωτογραφία, παρά να το προσπερνάει γιατί δεν μπορεί να καταλάβει τι θέλει να πει ο καλλιτέχνης. Μου βγάζουν και λίγο την αισθητική του Ίντερνετ, του 3D, νομίζω πως είναι εικόνες που τις έχω δει πάρα πολύ στο Διαδίκτυο και στο γκράφιτι – που πάντα πόνταρε στα έντονα χρώματα και στους παράξενους συνδυασμούς. Επίσης, τα έντονα χρώματα δεν τα μπερδεύω, γιατί έχω δυσχρωματοψία, τα παστέλ και τα μουντά είναι που μπερδεύω πάρα πολύ.
• Η ζωή με έχει μάθει ότι δεν ξέρω τίποτα. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιείς ότι δεν ξέρεις τίποτα και ότι πρέπει να μάθεις. Και ότι το χιούμορ είναι όπλο, όχι απλώς ένα χρήσιμο εργαλείο. Μπορεί να φτάσει σε πολύ περισσότερο κόσμο ένα μήνυμα και αν δεν το κάνεις επιθετικά, μπορεί να μη βρει τόσο τοίχο. Χίλιες φορές να λέω μπουρδίτσες και να καυλαντίζω, παρά να κάνω βαθιές, σοβαρές συζητήσεις που δεν καταλήγουν πουθενά…
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.