Αν μπορούσε κανείς να επισκεφτεί τον Κήπο των Δεδομένων ή αλλιώς Data Garden της Κυριακής Γονή, θα ερχόταν αντιμέτωπος με μια πολυμεσική εγκατάσταση που απλώνεται σε ολόκληρο τον εκθεσιακό χώρο της Στέγης.
Το πολυεπίπεδο και μεγάλο αυτό έργο, μια διευρυμένη εγκατάσταση, όπως τη χαρακτηρίζει η δημιουργός της, θα ανοίξει για το ευρύ κοινό για πρώτη φορά διαδικτυακά μέσα από τις streaming πλατφόρμες και τα social media της Στέγης στις 9 Σεπτεμβρίου. Αφηγείται μια ιστορία που είναι βασισμένη σε πραγματικά και μη πραγματικά στοιχεία. Το έργο είναι πολυμεσικό γιατί αποτελείται από βίντεο, συνεντεύξεις, σχέδια, ψηφιακές εκτυπώσεις και μια εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας.
Ένας από τους βασικούς πραγματικούς πρωταγωνιστές της έκθεσης είναι το Micromeria acropolitana, το θρυλικό αυτό ροζ άνθος που φυτρώνει μόνο στον λόφο της Ακρόπολης και καταγράφηκε για πρώτη φορά το 1906 από Γάλλους βοτανολόγους, για να εξαφανιστεί και να ανακαλυφθεί εκ νέου μετά από 100 χρόνια από έναν πατέρα κι έναν γιο, τον Γρηγόρη και τον Λάμπρο Τσούμη. Με βάση αυτή την πληροφορία και σε συνδυασμό με τις έρευνες της δρος Karin Fister, που το 2016 πραγματοποίησε επιτυχώς με την ομάδα της την αποθήκευση και ανάκτηση της φράσης «Hello World» στο DNA του φυτού Nicotiana benthamiana, η Κυριακή Γονή έχτισε έναν κόσμο μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, όπου μια μυστική οργάνωση έρχεται σε επαφή μαζί της και της αφηγείται πώς έχει δημιουργήσει έναν κήπο όπου τα φυτά λειτουργούν ως φορείς και δέκτες δεδομένων.
Μολονότι αρχικά η Μicromeria φαίνεται πως έδωσε το ερέθισμα για να ξεκινήσει το πρότζεκτ, η κεντρική ιδέα ήταν ένα προσωπικό βίωμα, όπως μου αναφέρει η Κυριακή.
Θεωρώ απαραίτητο να διδάσκεται η τέχνη στα σχολεία. Είναι ένας τρόπος να ανοίξουν οι ορίζοντες, να μπορεί ένα παιδί να σκεφτεί πιο δημιουργικά, να αποκτήσει μεγαλύτερη ανοχή στο διαφορετικό.
«Το συγκεκριμένο έργο ξεκίνησα να το δουλεύω το 2018. Έχασα τον παππού μου τότε, με τον οποίον ήμουν πολύ δεμένη. Επρόκειτο για έναν άνθρωπο που αγαπούσε πολύ τη φύση. Είχε έναν μικρό κήπο και περιποιούνταν τα φυτά του, τους μιλούσε κανονικά, ήταν τέτοια η σχέση τους. Ένας τρόπος για να αντιμετωπίσω αυτή την απώλεια ήταν να σκέφτομαι πώς θα μπορούσα να μεταφέρω τα ψηφιακά αρχεία φωτογραφιών που του έβγαζα και συζητήσεών μας που ηχογραφούσα στα φυτά που αγαπούσε.
Βρήκα τη Μicromeria εντελώς τυχαία, αλλά μου τράβηξε το ενδιαφέρον επειδή έχει μια ιδιαίτερη ιστορία, πέρα από το ότι βρίσκεται στην Ακρόπολη ‒ αυτό δεν ήταν το highlight για μένα. Μου έλεγαν διάφοροι άνθρωποι που έχουν ασχοληθεί με τον εντοπισμό του ότι κρατάνε την τοποθεσία του μυστική, επειδή κατά καιρούς έρχονται κυνηγοί φυτών που προσπαθούν να το εντοπίσουν και να το φωτογραφίσουν. Μετά τις συζητήσεις μου δημιουργήθηκε μια εικόνα του βράχου που θαυμάζουμε ως του απόλυτου αρχιτεκτονήματος, ενώ κάτω υπάρχει ένα πολύ πλούσιο οικοσύστημα που, εκτός από τη Μicromeria, περιλαμβάνει γενικά φυτά και ζώα για τα οποία δεν μιλάει κανείς ποτέ. Από τη μια ήταν ο δυτικός πολιτισμός και από την άλλη η φύση και το οικοσύστημα, και τελικά η σύγκρουσή τους.
Ουσιαστικά, αυτή η φανταστική κοινότητα είναι εμπνευσμένη από τους ανθρώπους με τους οποίους μίλησα και προστατεύουν το φυτό, αλλά στην ιστορία μου οι συγκεκριμένοι χρησιμοποιούν το φυτό για να αποθηκεύσουν την ψηφιακή πληροφορία. Φαντάσου έναν σκληρό δίσκο που, αντί να τον έχω στον υπολογιστή μου, τον έχω μέσα στην αλόη ή στη γλάστρα μου».
O Κήπος Δεδομένων, σε μια δεύτερη ανάγνωση και με όσα έχουν συμβεί στον πλανήτη το τελευταίο διάστημα, αποκτάει έντονα επίκαιρο χαρακτήρα. Η φανταστική κοινότητα που περιγράφει η Γονή δρα με αυτόν τον τρόπο για διάφορους, λόγους, κυρίως πολιτικούς, όχι μόνο από την ανάγκη της να συνάψουν συνέργεια με τα φυτά και τη φύση.
«Αρχικά, το κάνουν ως αντίσταση στο surveillance, το οποίο γίνεται όλο και χειρότερο, ειδικά εν μέσω Covid-19, με βιομετρική επιτήρηση πολύ αυστηρή» μου εξηγεί. «Το κάνουν, επίσης, ως μια αντίσταση στο μονοπώλιο μεγάλων εταιρειών όπως το Facebook, η Google κ.λπ., αλλά και για να προτείνουν μια πιο βιώσιμη σχέση με τον πλανήτη. Τα τελευταία χρόνια, όσο περισσότερα δεδομένα δημιουργούμε, τόσο τα κέντρα όπου αποθηκεύονται έχουν τεράστιες ενεργειακές απαιτήσεις, άρα βλάπτουν το κλίμα πλέον».
Είναι περίεργο να μιλάς για ένα έργο χωρίς να έχεις τη δυνατότητα να το δεις από κοντά, παρά μόνο μέσω ενός virtual tour που γίνεται από την οθόνη. Αυτή η φυσική επαφή στην Covid-19 εποχή φαντάζει σαν πολυτέλεια και είναι περίεργο να το συζητάς, επειδή σου δημιουργείται η λαχτάρα να το δεις από κοντά, αλλά υποθέτω ότι πρέπει να συνηθίσουμε τη νέα πραγματικότητα με κάποιον τρόπο.
«Αυτό το έργο έχει περάσει από 40 κύματα» αναφέρει η Κυριακή. «Ήταν προγραμματισμένο να ανοίξει τον Μάρτιο του 2020. Έγινε το lockdown και φυσικά δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Με τα νέα δεδομένα και με τα νούμερα των κρουσμάτων του κορωνοϊού που ανεβαίνουν μέρα τη μέρα, αποφασίστηκε τελικά ότι δεν θα ανοίξει στο κοινό. Το virtual tour θα γινόταν έτσι κι αλλιώς για τις ανάγκες της συμμετοχής στο Ars Electronica, απλώς τώρα, λόγω της κατάστασης στην Αθήνα και στην Ελλάδα, δυστυχώς δεν θα ανοίξει ούτε για το αθηναϊκό κοινό».
Πώς την επηρεάζει αυτή η κατάσταση ως καλλιτέχνιδα αλλά και σε πιο προσωπικό επίπεδο;
«Γενικά, θεωρώ τον εαυτό μου αρκετά αισιόδοξο άνθρωπο. Η αλήθεια είναι ότι τον τελευταίο καιρό, με όλα αυτά που συμβαίνουν, δυσκολεύομαι να διατηρώ την αισιοδοξία μου. Αυτή η υποβάθμιση της τέχνης ως επαγγέλματος συνοδεύεται, δυστυχώς, και από την υποβάθμιση της τέχνης ως μέρους της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όπως είδαμε προσφάτως. Θεωρώ απαραίτητο να διδάσκεται η τέχνη στα σχολεία. Είναι ένας τρόπος να ανοίξουν οι ορίζοντες, να μπορεί ένα παιδί να σκεφτεί πιο δημιουργικά, να αποκτήσει μεγαλύτερη ανοχή στο διαφορετικό. Για κάποια παιδιά το μάθημα των εικαστικών αποτελεί έναν χώρο στον οποίον μπορούν να εκφράζονται ελεύθερα και να νιώθουν ότι ανήκουν κάπου.
Γενικότερα, τώρα, πιστεύω ότι είναι μια περίοδος που πρέπει να μας τραντάξει. Η ανθρωπότητα αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι κάτι πρέπει να αλλάξει, όχι μόνο για εμάς τους ίδιους αλλά για τους επόμενους. Πάντα πιστεύαμε ότι είμαστε το κέντρο του πλανήτη, αυτό τώρα διαψεύστηκε όμως, οπότε πρέπει να αναθεωρήσουμε. Το έργο πιστεύω ότι προτείνει μια τέτοιου είδους αναθεώρηση των πραγμάτων».
Κήπος Δεδομένων
9-20/9/2020
Μία εικονική ξενάγηση στην έκθεση και μία συζήτηση με την Κυριακή Γονή
Παρακολουθήστε τη ζωντανά την Τετάρτη 9 Σεπτεμβρίου στις 18:00
Η περιήγηση θα παραμείνει διαθέσιμη διαδικτυακά μέχρι τις 20/9/2020