Στο «Youth», την επιστροφή του Πάολο Σορεντίνο μετά το Όσκαρ του για τη «Τέλεια Ομορφιά», ο Χάρβεϊ Καϊτέλ υποδύεται έναν σκηνοθέτη που κάνει παρέα στον καλύτερό του φίλο (Μάικλ Κέιν) σε ένα πολυτελές θέρετρο στις Άλπεις, και μαζί συλλογίζονται για τον χρόνο και τα νιάτα που περνούν και χάνονται, ενώ ταυτόχρονα προετοιμάζει με τους σεναριογράφους του μια ταινία που πιστεύει πως θα αποτελέσει το επισφράγισμα μιας φθίνουσας καριέρας. Ο Καϊτέλ με υποδέχθηκε ρωτώντας με αν του έφερα ζωντανό χταπόδι, σε μια απόπειρα να διασκεδάσει ένα κλισέ που κατά κάποιον τρόπο συνδέει τους Έλληνες με μία από τις αγαπημένες λιχουδιές που δοκίμασε όσες φορές βρέθηκε στη χώρα μας, μίλησε για τον χρόνο και την ελαφρότητα, που μάλλον θεωρεί αβάσταχτη, τον λόγο που δεν κάθισε ποτέ στην καρέκλα του σκηνοθέτη, και τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, μνημονεύοντας ένα περιστατικό που του είχε εμπιστευθεί ο ίδιος όταν γύριζαν το «Βλέμμα του Οδυσσέα», την ίδια στιγμή που ο 14χρονος γιος του 76χρονου Αμερικανού ηθοποιού καθόταν απερίσπαστος, δυο μέτρα πιο πέρα από τη θέση του πατέρα του, και έπαιζε σκυμμένος με το videogame του.
— Δεν ενοχλείται ο γιος σας;
Δεν νομίζω (χαμογελώντας). Ρόμαν, δεν θες να δεις τι κάνουν κάποιοι άνθρωποι με τον μπαμπά σου; Να ακούσεις τι τον ρωτάνε; Όχι; Καλά, εντάξει, τότε παρακαλώ, μην τον ενοχλείτε, είναι απασχολημένος. (γελάει)
— Όποτε θέλετε μπορούμε να ξεκινήσουμε. Άλλωστε ανυπομονώ, γιατί γνωρίζω πως σας αρέσει ο διάλογος και δεν αρκείστε σε ερωταποκρίσεις.
Ευχαριστώ.
Η νιότη συνεχίζει και με την έλευση του θανάτου, γιατί ο θάνατος σημαίνει πως κάτι καινούργιο, διαφορετικό μόλις γεννήθηκε.
— Η ταινία «Youth» περισσότερο μοιάζει με εμπειρία παρά με απλή ταινία. Για σας τι ήταν ακριβώς;
Μπορούμε να ολοκληρώσουμε αυτήν τη στιγμή τη συνέντευξη, γιατί μόλις συνοψίσατε τη σκέψη μου (γελάει). Ήταν όντως μια εμπειρία σαρωτική και παιδευτική, και ό,τι και να είχα στον νου μου πριν από αυτήν... δεν έχω να προσθέσω κάτι άλλο, πραγματικά...
— Ήσασταν παρών σε όλη τη διάρκεια των γυρισμάτων ή μόνο στις δικές σας σκηνές;
Στην πλειονότητά τους, εκτός από την τελική σεκάνς στη Βενετία, όπου χρειάστηκε να είναι μόνο ο Μάικλ Κέιν. Ήθελα να το δω όλο...
— Υποδύεστε έναν σκηνοθέτη στο φιλμ και αναρωτιέμαι γιατί δεν έχετε σκηνοθετήσει κι εσείς ταινίες, καθώς αισθάνομαι πως έχετε προσωπικές ιστορίες να αφηγηθείτε, πέρα από εκείνες των άλλων.
Είναι ενδιαφέρον που το αναφέρετε, γιατί μόλις τις προάλλες συζητούσαμε ακριβώς αυτό με τη σύζυγό μου και της έλεγα πως στα πρώτα μου βήματα στην υποκριτική προσπαθούσα να μείνω ζωντανός, κατά μία έννοια, να επιβιώσω με νύχια και με δόντια. Είχα να δώσω τις δικές μου μάχες. Πάλευα να μάθω την τεχνική της ηθοποιίας και με ρούφαγε πολύ η προσπάθεια, ένιωθα εξοντωμένος γιατί είχα τη βεβαιότητα πως δεν ήμουν αρκετά καλός. Βελτιωνόμουν με σπουδή, μελετούσα όλη τη μέρα και όλη τη νύχτα. Έκανα ό,τι μπορούσα για να διαχειριστώ το γεγονός πως αισθανόμουν άβολα. Τότε κατάλαβα πως όντως αισθανόμουν άβολα, αλλά στη ζωή μου: η τεχνική της ηθοποιίας είναι απλή για να την κατανοήσει και να την εφαρμόσει ο οποιοσδήποτε. Αλλά η τεχνική τού να καταλάβω τον εαυτό μου απαιτούσε μουσική και λογοτεχνία και θέατρο και εμπειρίες. Εμπειρίες όπως αυτή που προείπατε σχετικά με το «Youth». Κι έτσι, δεν είχα χρόνο για να σπουδάσω σκηνοθεσία. Αν γύριζα τον χρόνο πίσω, σίγουρα θα το δοκίμαζα, θα σπούδαζα. Εξάλλου, τότε οι ηθοποιοί της Νέας Υόρκης σχηματίζαμε ομάδες και ανεβάζαμε έργα off-off Broadway. Και εννοώ off-off Broadway! Δυστυχώς, δεν είχε εφευρεθεί ακόμη το βίντεο. Αν είχαμε διαθέσιμη την τεχνολογία αυτή, θα μας ήταν ευκολότερο να το επιχειρήσουμε, μαθαίνοντάς το πιο απλά και ταχύρρυθμα.
— Αν και μερικοί συνάδελφοί σας, χωρίς σπουδές, μεταπηδούν στη σκηνοθεσία, εφαρμόζοντας την παρατηρητικότητα, την πείρα και την ευαισθησία τους, αν υποθέσουμε πως έχουν ευαισθησία.
Μμμ...
— Όπως και να 'χει, με αφορμή το «Youth», υπάρχει δόγμα ή φιλοσοφικό σύστημα που να σας εκφράζει, να σας βοηθά να κατανοήσετε τις «ολισθηρές» έννοιες του χρόνου ή της ύπαρξης;
Με σιγουριά μπορώ να σας πω πως δεν χρειάζεται να επινοήσω εγώ την «ολισθηρότητα» του χρόνου. Υπάρχει ήδη.
— Συνεπώς, πιστεύετε στον χρόνο;
Ναι, βέβαια. Δεν ξέρω πότε ξεκίνησε και πότε θα σταματήσει, αλλά είμαι σίγουρος πως ζω σε κάτι χρονικά προσδιορισμένο. Ονομάστε τον χρόνο, βαφτίστε τον ελέφαντα, αν προτιμάτε. Οι ελέφαντες, λοιπόν, πάνε κι έρχονται, κι εμείς ζούμε τις στιγμές μας και τη ζωή μας. Και μάλιστα μόλις χθες, κατά τη διάρκεια των πρώτων συνεντεύξεων για την ταινία εδώ στις Κάννες, συνειδητοποίησα πως οι σκέψεις και οι απόψεις μας αλλάζουν κάθε λεπτό, γεννιούνται καινούργιες, γιατί αλλάζουμε κι εμείς και ξεφορτωνόμαστε ό,τι δεν μας ταιριάζει πια. Η νιότη συνεχίζει και με την έλευση του θανάτου, γιατί ο θάνατος σημαίνει πως κάτι καινούργιο, διαφορετικό μόλις γεννήθηκε. Και τώρα, ενώπιόν σας, προσπαθώ να εξερευνήσω πράγματα που μέχρι χθες μόλις μου διέφευγαν, όπως ότι έχουν δίκιο οι βουδιστές όταν υποστηρίζουν πως ο άνθρωπος οφείλει να συμμετέχει ανοιχτά στα πάντα, ακόμη και στον θάνατο. Μου φαίνεται λογικό πλέον.
— «Η ελαφρότητα είναι διαστροφή», ακούγεται κάποια στιγμή στην ταινία. Εσείς προσπαθείτε να αποφύγετε την ελαφρότητα, να διαφύγετε από την... απόδραση, ας πούμε;
Οτιδήποτε σε βοηθά να δραπετεύεις από τη σοβαρότητα και την ευθύνη είναι διαστροφή. Είτε είναι το γέλιο είτε το τρίπτυχο sex, drugs and rock & roll. Το θέμα δεν είναι να ξεφύγεις αλλά να εμπλακείς, να συμμετάσχεις. Όπως με τον διαλογισμό, που πολλοί ερμηνεύουν ως μια πράξη καθαρισμού και απεμπλοκής του μυαλού απλώς για χαλαρωτικούς λόγους. Ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Παίρνεις τη σωστή στάση και συντονίζεσαι αντί να αφαιρεθείς και να είσαι απών.
— Για να συνδέσουμε τη μυθολογία με την τραγωδία πρέπει αναγκαστικά να ανατρέξουμε στην αρχαία Ελλάδα και το θέατρο.
Ξέρετε, η εταιρεία παραγωγής μου ονομάζεται Goat Singers (σ.σ. κυριολεκτικά, τραγωδοί).
— Σωστά. Γυρίσατε το «Βλέμμα του Οδυσσέα» με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, ο οποίος δεν είναι πια μαζί μας.
Ο Τέο θα είναι πάντα μαζί μας. Ήταν ένας από τους πολύ σπουδαίους δημιουργούς. Τον αγαπούσα ιδιαίτερα, αυτόν και την ομηρική προσέγγισή του στην Τέχνη.
— Τι έχετε να θυμάστε από τον Θόδωρο Αγγελόπουλο;
Μια ιστορία που μου είχε διηγηθεί ο ίδιος. Όταν υπηρετούσε στον στρατό, έρχεται ένας διοικητής για επιθεώρηση, τον βλέπει και του βρίζει χυδαία τη μάνα. Κάτι σαν «η μάνα σου πρέπει να είναι πουτάνα». «Η δικιά σου η μάνα είναι πουτάνα» του απαντά αμέσως ο Αγγελόπουλος. Ο ανώτερός του τού έριξε αμέσως φυλακή. Και αυτό τα λέει όλα. Δεν θα άφηνε ποτέ ο Τέο κάποιον να αδικήσει αυτόν ή τους δικούς του ανθρώπους. Ακόμη κι αν το πλήρωνε με φυλάκιση.