«Προσοχή στις απομιμήσεις» εξακολουθούν να συνιστούν οι κατασκευαστές στις διαφημίσεις των προϊόντων τους, όμως τη φράση αυτή σπάνια θα τη δείτε σε κινηματογραφική αίθουσα. Άλλωστε, τι ακριβώς θεωρείται απομίμηση ενός φιλμ;
Μια ιδέα, μια πλοκή ή ακόμη και ένα πλάνο δεν μπορεί να πατενταριστεί ώστε να διεκδικεί πιστοποίηση αυθεντικότητας αλλά επαναλαμβάνεται σε διάφορες μορφές από τα πρώτα χρόνια του κινηματογράφου έως σήμερα.
Το γεγονός ότι η πλοκή και ο τίτλος «ανήκουν» σε μια ταινία μόνο αν αποφασίσει γι' αυτό το κοινό της οδήγησε πολλούς επίδοξους παραγωγούς στην ιδέα της αντιγραφής. Μέχρι που κάποιοι το παρατράβηξαν.
Τα mockbusters, γυρίζονται παράλληλα με τα blockbusters και πολλές φορές κυκλοφορούν νωρίτερα από αυτά, έχοντας ως όπλο έναν παρόμοιο τίτλο κι ένα εξώφυλλο στα όρια της αγωγής, ικανό να παραπλανήσει τους υποψήφιους πελάτες που δεν έχουν χρόνο να ξεχωρίσουν το αυθεντικό από την κόπια.
Ξεκινώντας από τα πρώτα χρόνια της οργανωμένης βιομηχανίας στις ΗΠΑ, τα στούντιο που έκαναν κουμάντο δεν έφτιαχναν μόνο τα φιλμ που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα αλλά και μια σειρά από φθηνές ταινίες που συχνά αποτελούσαν την ουρά μιας γνωστής στα περίφημα double features της δεκαετίας του '30.
Οι περισσότερες από αυτές ήταν ένα είδος φροντιστηρίου για τους νεότερους ηθοποιούς και σκηνοθέτες του κάθε στούντιο και συχνά επαναλάμβαναν αρχετυπικές ιστορίες ειδών που κυριαρχούσαν με βάση τα «θέλω» του κοινού, όπως αυτά αποτυπώνονταν στις ακριβές παραγωγές.
Το φαινόμενο δεν σταμάτησε ποτέ, κάτι εντελώς φυσιολογικό για το μέγεθος του χώρου, καθώς κανείς δεν έβρισκε κάτι μεμπτό στο ότι μια πετυχημένη ταινία θα μπορούσε να «γεννήσει» 5-6 αντιγραφές της τα επόμενα χρόνια.
Με τη γέννηση των blockbusters, που χρονολογείται από το «Jaws» κι έπειτα, οι αντιγραφές πλήθυναν, με αρκετές από αυτές να φτιάχνονται εκτός ΗΠΑ. Χρειάζεται ξεχωριστό άρθρο για το μεγαλείο του τουρκικού «Star Wars» ή για μια σειρά από φιλμ φτιαγμένα σε Τουρκία και Ινδία κυρίως, που έκλεβαν ανοιχτά τον αμερικανό γίγαντα, φιλοδοξώντας να σαγηνεύσουν την ντόπια αγορά.
Το τουρκικό «Star Wars» (1982)
Στις ΗΠΑ, πάλι, η αγορά του VHS γέμισε με πάμφθηνες ταινίες που έβγαιναν αποκλειστικά γι' αυτήν, στην οποία για κάθε «Rocky» υπήρχαν 3-4 αντίστοιχοι, που στόχευαν στην περιέργεια του κοινού για κάτι διαφορετικό.
Τη δεκαετία του '90, μια μικρή εταιρεία παραγωγής, η Asylum, ξεκίνησε δημιουργώντας ταινίες που στρέφονταν σε αυτή την αγορά, η οποία σε μικρό χρονικό διάστημα θα έπαιρνε νέα πνοή με την είσοδο του DVD. Η επιτυχία της δεν ήταν πολύ μεγάλη, μέχρι που στις αρχές του 2000 άλλαξε πολιτική και, αντί να αντιγράφει γνωστές ταινίες, προσπάθησε να τις προλάβει. Κάπου εκεί πρωτοακούστηκε ο όρος «mockbuster».
Τα mockbusters, όπως τα ξέρουμε σήμερα, έχουν μεγάλη διαφορά σε σχέση με τις παρωδίες ή τις παραλλαγές των blockbusters. Γυρίζονται παράλληλα με αυτά και πολλές φορές κυκλοφορούν λίγες ημέρες πριν, έχοντας ως όπλο έναν παρόμοιο τίτλο κι ένα εξώφυλλο στα όρια της αγωγής, ικανό να παραπλανήσει τους υποψήφιους πελάτες που δεν έχουν χρόνο να ξεχωρίσουν το αυθεντικό από την κόπια.
Η Asylum γιγαντώθηκε στον κλάδο το 2005, όταν γύρισε το δικό της «War of the Worlds» λίγο πριν από αυτό του Σπίλμπεργκ και είδε τη μεγαλύτερη αλυσίδα ενοικίασης DVD στις ΗΠΑ, τα Blockbuster Video, να κάνει μια τεράστια παραγγελία, ελπίζοντας πως οι πελάτες της θα τσιμπούσαν μόνο στο άκουσμα του τίτλου και μόνο.
Έτσι έγινε και η μηχανή της Asylum πήρε μπρος για τα καλά, στοχεύοντας σε ό,τι μεγάλο έβγαινε τα επόμενα χρόνια: «The Da Vinci Treasure» το 2006, «Transmorphers» το 2007, «100 Million BC» το 2008, «Paranormal Entity» το 2009, «Titanic 2» το 2010 ‒ η λίστα είναι ατελείωτη και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
«Transmorphers» το 2007
Η ύπαρξη και η ανάπτυξη της Asylum δεν διαφέρει από αυτήν του παρασιτικού οργανισμού που τρέφεται μόνιμα από έναν μεγαλύτερο. Βλέπει το πρόγραμμα των μεγάλων στούντιο και γυρνά πολύ μικρές παραγωγές με παραπλανητικό τίτλο και εντελώς άσχετη υπόθεση, σκοπεύοντας να κυκλοφορήσει σε παράλληλες αγορές λίγο καιρό πριν από την ταινία-στόχο της.
Μοιραία οδηγήθηκε σε δικαστικές διαμάχες, με πιο διάσημη την αγωγή που της έκανε η Warner το 2012 για το «Age of Hobbits», με την Asylum να κάνει τον απίθανο ισχυρισμό πως τα δικά της Hobbits είναι διαφορετικά από αυτά του Τόλκιν και αν τα μπερδεύει το κοινό είναι δικό του πρόβλημα.
Ήταν μία από τις ελάχιστες φορές που η εταιρεία ηττήθηκε και αναγκάστηκε τελικά να αλλάξει τον τίτλο μιας ταινίας, της οποίας η πλοκή δεν είχε καμία σχέση με τα Hobbits που γύριζε ο Πίτερ Τζάκσον. Αν, όμως, κάποιος διαβλέπει θράσος σε ιστορίες σαν αυτήν, θα το δει σε όλο του μεγαλείο στον χώρο του animation.
Η Asylum μπορεί να μην ενδιαφέρθηκε ποτέ για την τεράστια αγορά που απευθύνεται στις μικρές ηλικίες, υπήρξαν όμως άλλες εταιρείες που προσπάθησαν να φτάσουν την τέχνη της εξαπάτησης σε δυσθεώρητα ύψη.
Τη δεκαετία του '90, η GoodTimes Entertainment έβγαζε παράλληλα με τη Disney τις ίδιες ιστορίες με αυτήν, σχεδόν με μηδενικό κόστος, εκμεταλλευόμενη το γεγονός ότι η πηγή τους ήταν λαϊκοί μύθοι που στην πλειοψηφία τους δεν έχουν πνευματικά δικαιώματα. Φρόντιζε οι αφίσες της να θυμίζουν τις αντίστοιχες της Disney και μέχρι σήμερα ευθύνεται για ομηρικούς καβγάδες μεταξύ μικρών παιδιών, που ζητούσαν τον «Αλαντίν» που έβλεπαν στους κινηματογράφους, και γονιών που, χωρίς να το γνωρίζουν, αγόραζαν την απομίμηση.
Η βραζιλιάνικη Video Brinquedo έκανε το ίδιο πράγμα με την Pixar, βγάζοντας μια σειρά από απαράδεκτα (τεχνικά και αφηγηματικά) φιλμ με τίτλους όπως «Ratatoing», «The little cars» και «What's Up», ενώ ακόμη πιο ευρηματικές ήταν μικρές αμερικανικές εταιρείες που αγόραζαν άσημα animation από το εξωτερικό και τους άλλαζαν τα φώτα.
Το ινδικό «Super K - The Movie» είχε στους συμπληρωματικούς του χαρακτήρες μια κοκκινομάλλα με το όνομα Kiara και βγήκε στις ΗΠΑ με εξώφυλλο αυτήν και τίτλο «Kiara the Brave», την ίδια εποχή με το «Brave» της Pixar, ενώ το γαλλόφωνο «The Legend of Sarila» βγήκε με τον τίτλο «Frozen Land», την ίδια εποχή με το «Frozen», με εξώφυλλο τόσο παρόμοιο, που η υπόθεση οδηγήθηκε στη Δικαιοσύνη.
Οι ιστορίες αυτές διδάσκουν, πάντως, πως όσο υπάρχουν γίγαντες σε μια βιομηχανία, θα υπάρχουν και νάνοι που προσπαθούν να επιβιώσουν πλάι τους, σε μια σχέση που μοιάζει κάπως αμφίδρομη. Τα blockbusters ζουν και από τον θόρυβο που κάνουν εντός και εκτός οθόνης, οι τίτλοι τους συζητιούνται για χρόνια και θα ήταν απίθανο να μην υπάρξουν επιτήδειοι που θα εκμεταλλεύονταν κάπως τη δόξα τους.
Ή, όπως είχε δηλώσει ο Ντέιβιντ Μάικλ Λατ, συνιδρυτής της Asylum, «και τα στούντιο αντιγράφουν το ένα το άλλο, απλώς το κάνουν με πιο διακριτικό τρόπο σε σχέση μ' εμάς».
Ακολουθεί φωτογραφικό αφιέρωμα-ωδή σε αυτό το παράλληλο σύμπαν ταινιών: