Τι είδους ξένο σινεμά προσκαλούμε στην Ελλάδα; Και, τελικά, είμαστε αρκετά ψύχραιμοι να φιλοξενήσουμε παραγωγές που δεν θα αποθεώνουν αναγκαστικά, το ελληνικό μεγαλείο;
Σε πρώτη φάση, κανείς δεν έχει αντίρρηση με τις προτάσεις που έφερε η Υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κα Άντζελα Γκερέκου στον Υφυπουργό Οικονομικών κ. Γιώργο Μαυραγάνη, και που προβλέπουν έκπτωση 100% στο φόρο που αναλογεί στο ποσό που επενδύεται στην παραγωγή μιας κινηματογραφικής ταινίας από φυσικά και νομικά πρόσωπα με φορολογική υποχρέωση στην Ελλάδα- κάτι που κυρίως προσκαλεί τους ξένους που, μέσω ενός Έλληνα παραγωγού, θέλουν να γυρίσουν μια ταινία στη χώρα μας. Η ταυτόχρονη υπόσχεση της απλοποίηση των αδειοδοτήσεων για ευαίσθητους χώρους, αρχαιολογικούς ως επί το πλείστον, θα λύσει τα χέρια όσων έχουν απηυδήσει με την απαγορευτική γραφειοκρατεία. Κάλλιο αργά, για ένα θέμα που κακώς δεν έχει αντιμετωπιστεί και λυθεί εδώ και δεκαετίες.
H Μάλτα, ή η Ρουμανία, ή η Ουγγαρία, ποσώς νοιάζονται αν θα φαίνονται στις ξένες παραγωγές. Τους ενδιαφέρει το χρήμα που θα εισρεύσει και οι δουλειές που δημιουργούνται. Κανείς δεν αναγνωρίζει το Μαρόκο από το generic, υπαίθριο πλατό της Ουαρζαζάτ, στους πρόποδες του Άτλαντα. Ούτε η Ισλανδία είπε στον Κρίστοφερ Νόλαν πως οφείλει να δείξει και λίγο γκέϊζερ, για να μην παρεξηγηθεί η χώρα ως εξωγήινη, στο Interstellar.
Αυτά είναι καλά νέα, θετικότατα βήματα, αλλά ακόμη προτάσεις, αν και, απ' ότι φαίνεται, υπάρχει πολιτική βούληση να υλοποιηθούν. Οι λόγοι είναι βασικά οικονομικοί και εργασιακοί: τόσα χρόνια, γείτονες χώρες, με λιγότερη ως μηδενική πολιτιστική παράδοση, έχουν εξελιχθεί σε χαλί για προσκύνημα για τα ξένα στούντιο και τις μεγάλες παραγωγές- με το αζημίωτο φυσικά. Η Αντζελίνα Τζολί με τον Μπραντ Πιτ γυρίζουν στη Μάλτα, ο Κόπολα και ο Γκίλιαμ το έχουν δοκιμάσει στη Ρουμανία, κι έμειναν ευχαριστημένοι, το Μαρόκο μονοπωλεί το αραβικό ντεκόρ, η Βουλγαρία με τις ανταγωνιστικές της τιμές και τα χαμηλά εργατικά προσελκύει παραγωγές, η Ουγγαρία και η Τσεχία έχουν ενεργοποιήσει τα παλιά τους στούντιο, η Γερμανία επίσης (και σε μεγάλο και εκτεταμένο βαθμό, με σαλόνι της το Φεστιβάλ Βερολίνου, όπως είδαμε πρόσφατα στην περίπτωση των Μνημείων Ανδρών του Τζορτζ Κλούνι).
Η αφορμή για τις προτάσεις Γκερέκου είναι το αυξανόμενο μαρκάρισμα στην εθνική μας συνείδηση, μαζί με ένα "γιατί ρε γαμώτο;". Γιατί ο Αλέξανδρος του Στόουν, η Τροία του Πέτερσεν και οι 300 του Σνάϊντερ να έχουν γυριστεί δίπλα μας , και όχι στο φυσικό τους λίκνο; Να θυμίσω λοιπόν πως σε κάποιες από αυτές τις χαμένες, ή μάλλον, στα σκουπίδια πεταμένες ευκαιρίες, θέλαμε να έχουμε γνώμη στο σενάριο. Η επίσημη, κρατική παρέμβαση δεν γίνεται ανεκτή από τους ισχυρούς του παγκόσμιου σινεμά. Τουλάχιστον, δεν γίνεται αποδεκτή όταν υπάρχουν κι άλλες εναλλακτικές. Δεν θες στη Σπάρτη; Πάμε στη Βαλέτα, και, καθώς μιλάμε για ιστορία στα όρια της μυθολογίας, το αλλάζουμε και λίγο το σκηνικό. Έχεις αμφιβολία για τον ανδρισμό του Αλέξανδρου; Καλά κάνεις, αλλά εμείς έχουμε δουλειές, και θα τις κάνουμε αλλού, και όπως εμείς νομίζουμε. Όταν ο Τζέρι Μπρουκχάϊμερ θέλει να χρησιμοποιήσει τα μαχητικά και τα υποβρύχια του αμερικανικού στρατού στις βροντώδεις περιπέτειες του, ελλείψει άλλης επιλογής, αναγκαστικά ζητάει την έγκριση τους και αν δεν την λάβει, θα πορευτεί ανάλογα- που δεν υπάρχει περίπτωση να του αρνηθούν γιατί δεν τους αμφισβητεί επί της αρχής. Εμείς θέλουμε να έχουμε τον τελευταίο λόγο, με τα χρήματα των άλλων. Και μέχρι στιγμής, κρατήσαμε το δικαίωμα και οι άλλοι πήγαν πάσο.
Πρόσφατα, έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης η ταινία "Πρόμαχος" των ελληνοαμερικανών αδελφών Βούρχις, με θέμα τη διεκδίκηση των Μαρμάρων του Παρθενώνα από έναν δικηγόρο, ο οποίος προσπαθεί με πείσμα και πάθος να αποδείξει πως τα έγγραφα του Έλγιν ήταν πλαστά. Το όχι και τόσο καλό φιλμ έτυχε θερμής αντιμετώπισης από τις Αρχές, που παραχώρησαν τον Ιερό Βράχο, το Μουσείο της Ακρόπολης και το Παναθηναϊκό Στάδιο για τα γυρίσματα. Σαν πλούσιο, παρατεταμένο διαφημιστικό με απλοϊκή υπόθεση, ο Πρόμαχος είναι ένα σπάνιο δείγμα προπαγάνδας αναμφίβολα σοβαρών και δίκαιων θέσεων, δηλωτικό μιας περιόδου διεκδίκησης, όχι μόνο των Μαρμάρων, αλλά και της χαμένης ελληνικής υπερηφάνειας στο εξωτερικό. Ο Δήμος Αθηναίων και το Υπουργείο υπήρξαν γενναιόδωροι με τους χώρους που πολύ δύσκολα "δανείζουν", φαντάζομαι επειδή το συγκεκριμένο φιλμ τους φάνηκε μιας πρώτης τάξεως διαφήμιση για την τρέχουσα πολιτιστική ατζέντα, αλλά και την πάγια λαχτάρα που μας διακατέχει να επιδείξουμε τα βαριά όπλα της κουλτούρας μας.
Καλώς ή κακώς, η κατά περίπτωση έγκριση εξαρτάται από το ποιό κόμμα βρίσκεται στην εξουσία. Διότι, αν, η Χρυσή Αυγή, κυβερνούσε, ποιος ξέρει , αν, πού και σε ποιόν θα έδινε την άδεια. Εφόσον ακόμη, διά νόμου, η πίτα βρίσκεται στα χέρια του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος και όχι στη δικαιοδοσία μιας ανεξάρτητης, αυτοδιοικούμενης κινηματογραφικής Αρχής που θα απαρτίζεται από ειδικούς
Το θέμα είναι το εξής: η Μάλτα, ή η Ρουμανία, ή η Ουγγαρία, ποσώς νοιάζονται αν θα φαίνονται στις ξένες παραγωγές. Τους ενδιαφέρει το χρήμα που θα εισρεύσει και οι δουλειές που δημιουργούνται. Κανείς δεν αναγνωρίζει το Μαρόκο από το generic, υπαίθριο πλατό της Ουαρζαζάτ, στους πρόποδες του Άτλαντα. Ούτε η Ισλανδία είπε στον Κρίστοφερ Νόλαν πως οφείλει να δείξει και λίγο γκέϊζερ, για να μην παρεξηγηθεί η χώρα ως εξωγήινη, στο Interstellar. Εμείς, εκτός από τις σημαντικές φοροελαφρύνσεις και τις γραφειοκρατικές απεμπλοκές, δεν είμαι σίγουρος αν μπορούμε εύκολα να απαλλαγούμε από το καρτποσταλικό μας απωθημένο. Η Mamma Mia ήταν μία και όντως έφερε τουρίστες, αλλά το ζητούμενο δεν είναι να μας λένε οι ξένοι πόσο ωραία είναι τα αρχαία κι οι παραλίες μας αλλά να κάνουμε και καμιά δουλειά. Και οι τουρίστες θα έρθουν, όχι μόνο για τα γαλάζια μας τα νερά, αλλά και για τις πρακτικές ευκαιρίες που μπορούμε να δημιουργήσουμε- βλέπε Σαντορίνη με τους επικερδείς μαζικούς γάμους γάμους, όσο κι αν η υπόθεση αποπνέει κιτς με φαντασμαγορική θέα...
Στον Πρόμαχο, λοιπόν δόθηκαν οι χώροι, γιατί η Κυβέρνηση συμφώνησε. Καλώς ή κακώς, η κατά περίπτωση έγκριση εξαρτάται από το ποιό κόμμα βρίσκεται στην εξουσία. Διότι, αν, η Χρυσή Αυγή, κυβερνούσε, ποιος ξέρει , αν, πού και σε ποιόν θα έδινε την άδεια. Εφόσον ακόμη, διά νόμου, η πίτα βρίσκεται στα χέρια του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος και όχι στη δικαιοδοσία μιας ανεξάρτητης, αυτοδιοικούμενης κινηματογραφικής Αρχής που θα απαρτίζεται από ειδικούς, όπως συμβαίνει στη Γαλλία για παράδειγμα, θα πρέπει να εμπιστευόμαστε την κουλτούρα και τα γούστα του καθενός, είτε αγαπάει το σινεμά, είτε δεν δίνει δεκάρα, και απλώς μεταβαίνει από το ένα Υπουργείο στο άλλο. Όπως μου είχε πει και ένας παλαιότερος Υπουργός Πολιτισμού, θα έχουμε πολιτισμό ανάλογα με την πολιτική μας ψήφο. Δηλαδή, η πλειοψηφία (έμμεσα αλλά και τεχνηέντως, αν ο εκλογικός νόμος συνεχίσει ως έχει), θα αποφασίζει για το λεπτό σύστημα που λέγεται κνηματογράφος. Διότι όσο ευαίσθητοι είμαστε οι Έλληνες με τον πολιτισμό μας (θεωρώντας, στη μοναδικότητα μας, πως είμαστε πιό μοναδικοί από τους υπόλοιπους) τόσο ευαίσθητες και πολύπλοκες είναι οι Τέχνες στο χειρισμό τους, και είναι εντελώς λάθος να αντιμετωπίζονται σα δημόσια έργα.
Η δημοκρατία δεν είναι πατρόν και πανάκεια για να είναι εφαρμόσιμη σε όλες τις καταστάσεις. Δεν θα κρίνει ο Φρανσουά Ολάντ την ποιότητα του Τιερί Φρεμό και του Φεστιβάλ Καννών, ούτε θα ξηλώσει (ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας πάντα) από τη διεύθυνση της Ταινιοθήκης της Γαλλίας τον Κώστα Γαβρά, επειδή δεν του αρέσει η τακτική του- μου το έχει πει ο ίδιος ο Γαβράς, όταν είχε έρθει να βοηθήσει την Ελληνική Ταινιοθήκη, που πάντα παλεύει να κινηθεί αυτόνομα και να υπενθυμίζει πως λειτουργεί υπέρ του σινεμά. Η χρηματοδότηση παραμένει κρατική, αλλά το σινεμά ανεξάρτητο. Κι αυτά, σε μια χώρα που φημίζεται για τη δημοκρατικότητα της. Η απόφαση για την "πολιτιστική εξαίρεση" έχει παρθεί εδώ και πολλά χρόνια στη Γαλλία και τα όποια προβλήματα αντιμετωπίζονται από τους σχετικούς, όχι από τους περαστικούς και τους οπορτουνιστές.
Εμείς αργήσαμε, αλλά η συγκυρία είναι ευνοϊκή, μόνο αν σκεφτούμε ψύχραιμα πως η Ελλάδα έχει να ανταγωνιστεί τη Μάλτα, κι όχι να κάτσει στα αρχαία αυγά της. Το μεγαλείο συνίσταται να ξεπεράσεις τις ευκολίες και τις σιγουριές. Για παράδειγμα, ένα μέρος των χρημάτων που θα προέλθουν από τις παραγωγές που θα έρθουν στη χώρα, να επιχορηγήσουν διεθνείς ταινίες άξιων Ελλήνων δημιουργών, ακόμη κι αν εκείνοι επιλέξουν να τις γυρίσουν εκτός Ελλάδας. Υπέρβαση, ε;