Θεωρείτε τον εαυτό σας άνω του μετρίου σε επίπεδο μόρφωσης, ευφυΐας και γούστου αλλά φροντίζετε επιμελώς να κρύψετε από τον περίγυρο σας ότι απολαμβάνετε ταινίες με ζόμπι και καρχαρίες που κατακρεουργούν ανθρώπους σε ιστορίες με εμφανή σεναριακά κενά; Προσπαθείτε να κατανοήσετε τι σας οδηγεί στις "'ενοχες απολαύσεις" που δεν εξηγούνται από την καλή ανατροφή, το πιάνο και τα γαλλικά σας; Η επιστήμη βρίσκεται στο πλευρό σας για να εξηγήσει αυτό το αισθητικό αδιέξοδο.
"Εκ πρώτης όψεως φαίνεται παράδοξο να παρακολουθεί κανείς ηθελημένα κακοφτιαγμένες, ντροπιαστικές, ακόμα και ενοχλητικές ταινίες και να το απολαμβάνει." λέει ο Keyvan Sarkhosh, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Ινστιτούτο Max Planck περί Εμπειρικής Αισθητικής στην Φρανκφούρτη που αποφάσισε να μελετήσει αυτό ακριβώς το φαινομενο μαζί με τον συνάδελφο του Winfried Menninghaus και τα αποτελέσματα της έρευνας τους με τίτλο "Απολαμβάνοντας ταινίες-σκουπίδα: χαρακτηριστικά, τοποθετήσεις και διαστάσεις βιωματικής ανταπόκρισης." δημοσιεύθηκαν τον περασμένο Αύγουστο στο επιστημονικό περιοδικό Poetics.
Πέρα από τους ιπτάμενους καρχαρίες που σπέρνουν τον πανικό όταν προσγειώνονται στροβιλιζόμενοι μέσα σε τυφώνες, το αίμα και τα εντόσθια που γεμίζουν την οθόνη είναι βασικά συστατικά των φτηνών ταινιών που θεωρητικά ποντάρουν στον εύκολο και φτηνό εντυπωσιασμό.
Οι ερευνητές διεξήγαγαν την πρώτη μεγάλη εμπειρική έρευνα για τις ταινίες "σκουπίδια" και το κοινό τους. Μέσω ερωτηματολογίων που διένειμαν online, συνέλεξαν στοιχεία από 372 ανθρώπους, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν φοιτητές πανεπιστημίου, με ενεργή παρουσία στο Facebook και σε διαδικτυακά φόρουμ για trash ταινίες και μέσο όρο ηλικίας τα 34,6 έτη. Επεξεργαζόμενοι τις απαντήσεις των συμμετεχόντων οι Sarkhosh και Menninghaus κατόρθωσαν να στηρίξουν τις ήδη υπάρχουσες απόψεις σχετικά με τις "κακές" ταινίες όπως αυτές έχουν διατυπωθεί στην θεωρία των μέσων και του κινηματογράφου και συνάμα να διατυπώσουν νέα και εντυπωσιακά ευρήματα σχετικά με τους θιασώτες των φτηνών και κακών ταινιών.
Στα πλαίσια της έρευνας ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να αναφέρουν μέχρι και είκοσι λέξεις που συνδέουν αυθόρμητα με τις "ταινίες σκουπίδια" και να περιγράψουν τα αισθήματα που τους προκαλούν οι ταινίες αυτές. Επίσης τους ζητήθηκε να αναφέρουν την συχνότητα και το πλαίσιο ή αλλιώς τις συνθήκες υπό τις οποίες τις παρακολουθούν. Σε ένα άλλο σκέλος του ερωτηματολογίου ζητούσαν από τους συμμετέχοντες να αναφέρουν μέχρι 10 ταινίες που τους έρχονται στον νου όταν ακούνε τον όρο "ταινίες σκουπίδια". Οι επιστήμονες τονίζουν ότι δεν είχαν προεπιλέξει κάποιες συγκεκριμένες ταινίες.
Οι λέξεις που χρησιμοποίησαν οι ερωτηθέντες για να περιγράψουν τις ταινίες αυτές ήταν "φτηνές", "κακογυρισμένες", με "δυσάρεστο" και "ντροπιαστικό" περιεχόμενο. Οι ταινίες τρόμου χαμηλού κόστους ήταν εκείνες που αναφέρθηκαν πιο συχνά ως παραδείγματα, κάτι που εξηγείται εύκολα από τον μεγάλο αριθμό, την αισθητική και την θεματική τους.
Ενδιαφέρον είναι πως πέραν των κλασικών επιλογών, όπως το "Plan 9 from Outer Space" του καλτ πλέον σκηνοθέτη Εντ Γουντ, το "Sharknado" και οι συνέχειες του ήταν ανάμεσα στις συχνότερα αναφερθείσες ταινίες από τους αφισιονάδο του κακού σινεμά. Ο Keyvan Sarkhosh αναφέρθηκε στην επιλογή αυτή ως "ιδανικό παράδειγμα". Πέρα από τους ιπτάμενους καρχαρίες που σπέρνουν τον πανικό όταν προσγειώνονται στροβιλιζόμενοι μέσα σε τυφώνες, στο Λος Άντζελες, τη Νέα Υόρκη και την Ουάσινγκτον, το αίμα και τα εντόσθια που γεμίζουν την οθόνη είναι βασικά συστατικά των φτηνών ταινιών που θεωρητικά ποντάρουν στον εύκολο και φτηνό εντυπωσιασμό.
Το τρέιλερ του Sharknado
Ωστόσο από την επεξεργασία των απαντήσεων προκύπτει πως το κοινό τις παρακολουθεί με μια σαφώς κριτική και ειρωνική ματιά. Το συμπέρασμα αυτό είναι λογικό καθώς πρόκειται κατ' εξοχήν για λάτρεις του κινηματογράφου που επιλέγουν να δούνε τέτοιες ταινίες για την απόλαυση του να αναλύσουν (ή πιο σωστά να κατακρεουργήσουν) την παραγωγή, το σενάριο, την υποκριτική και την πλοκή.
Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι 86% των συμμετεχόντων είναι τακτικοί θεατές trash ταινιών, γεγονός που ο Sarkhosh αποδίδει σε μία "σταθερή και συνειδητή ηδονιστική συνήθεια που στερείται του αισθήματος της ενοχής."
"Για τους θεατές αυτούς οι ταινίες-σκουπίδια αποτελούν μία ενδιαφέρουσα και ευπρόσδεκτη απόκλιση από το κινηματογραφικό κατεστημένο." λέει ο Sarkhosh. "Πρόκειται για ένα κοινό με μόρφωση άνω του μετρίου που θα μπορούσε κάποιος να χαρακτηρίσει ως "πολιτιστικά παμφάγο". Οι θεατές αυτοί ενδιαφέρονται για ένα ευρύ φάσμα τεχνών και μέσων που ξεπερνούν τα παραδοσιακά όρια των υψηλών και δημοφιλών πολιτιστικών προϊόντων." Το συμπέρασμα αυτό στηρίζεται εξάλλου και από τις συζητήσεις που διεξάγουν σχετικά με τις ταινίες αυτές σε blogs και φόρουμ.
Την επόμενη φορά λοιπόν που θα σας χλευάσουν οι φίλοι σας για την επιλογή σας να δείτε για νιοστή φορά ταινίες του Εντ Γούντ ή του Στάθη Ψάλτη ενώ θα μπορούσατε να παρακολουθήσετε παράσταση στο Ηρώδειο, αγνοήστε τους - ή ακόμα καλύτερα επικαλεστείτε την επιστήμη και καυχηθείτε πως οι επιλογές σας αποδεικνύουν την ανώτερη μόρφωση και το εύρος των ενδιαφερόντων σας.
148 (43.3%) κατέχουν πτυχίο πανεπιστημίου.
110 (32.2%) κατέχουν πτυχίο ιδρύματος ανώτερης εκπαίδευσης.
61 (17.8%) διαθέτουν απολυτήριο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
15 (4.4%) έχουν ολοκληρώσει μόνο την υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση (αντιστοιχεί σε απολυτήριο Γυμνασίου για την Ελλάδα.)
4 (1.2%) δεν διαθέτουν εκπαιδευτικά διπλώματα
4 (1.2%) ανέφεραν ότι διαθέτουν κάποιον τίτλο σπουδών που δεν συμπεριλαμβάνεται στην λίστα.
Δείτε εδώ την πλέον ανεξήγητη σκηνή στην ιστορία του κινηματογράφου, από το "διαμάντι" Nazi Surfers Must Die: