Είναι γνωστό ότι τα Πατήσια διαθέτουν ένα μεγάλο δείγμα αξιόλογων νεοκλασικών κατοικιών και επαύλεων, υψηλής αρχιτεκτονικής αξίας, κληρονομιά του παρελθόντος τους ως πάλαι ποτέ αγαπημένου εξοχικού προορισμού των Αθηναίων. Tο κτήμα Δρακοπούλου συγκαταλέγεται αναμφισβήτητα σε αυτά, με ιδιαίτερη ιστορική αξία, αλλά αποτελεί ταυτόχρονα και μια πολύτιμη εστία πρασίνου στην πυκνοκατοικημένη περιοχή.
Αντιγράφω από τον Γιώργο Λιαλιό της Καθημερινής:
«Η περιοχή που σήμερα γνωρίζουμε ως Πατήσια ήταν ένα τοπίο γεμάτο χωράφια με κριθάρι, αμπέλια και μερικές διάσπαρτες εξοχικές κατοικίες με κήπους. Την περιοχή διατρέχει από τα 1885 το περίφημο Θηρίο, δηλαδή το τρένο στη διαδρομή του οποίου τρέχει σήμερα ο ηλεκτρικός. Σε αυτή την περιοχή, στα 1882 ξεκινά τη λειτουργία του το εργοστάσιο εριουργίας της εταιρείας Σ. Βεζανής και Σελάς {…} Η επιχείρηση πουλήθηκε το 1922 στην Ομόρρυθμη Εταιρία Κ. & Α. Δρακόπουλου, που συνέχισε τη λειτουργία του εργοστασίου με στροφή στη βαμβακουργία. Δίπλα από το εργοστάσιο ο Δρακόπουλος ανήγειρε μια έπαυλη και μερικές δεκάδες μέτρα πιο εκεί ένα βοηθητικό κτίριο σε νεοκλασικό ρυθμό, καθώς και ένα κτίριο γραφείων. Το εργοστάσιο σταμάτησε τη λειτουργία του κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’50. Ο Δρακόπουλος πέθανε το 1977 σε ηλικία 97 ετών, αφήνοντας τις μετοχές του και όλη την ακίνητη περιουσία του στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό (ΕΕΣ)».
Από τότε ξεκινά η περιπέτεια του κτήματος για την οποία μπορείτε να ενημερωθείτε εκτενώς στο διαδικτυακό τόπο της Επιτροπής Κατοίκων για τη Διάσωση του Κτήματος Δρακοπούλου.
Το κτήμα Δρακοπούλου όμως δεν είναι το μοναδικό μνημείο της πόλης που έχει αφεθεί στην τύχη του. Δεκάδες άλλοι χώροι σε όλο το κέντρο της Αθήνας, χώροι με συμβολική, πολιτισμική και ιστορική αξία μένουν αναξιοποίητοι στη θέση τους, να θυμίζουν φαντάσματα του παρελθόντος. Το MOnuMENTA προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει αρχές και κατοίκους για ξεχασμένους χώρους και κτήρια που αξίζουν την προσοχή μας. Πρόκειται για το ηλεκτρονικό περιοδικό της ομώνυμης αστικής, μη κερδοσκοπικής εταιρείας για την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου, η οποία δημιουργήθηκε το 2006 από αρχαιολόγους, αρχιτέκτονες και περιβαλλοντολόγους. Ιδιαίτερα ενεργό στην Αθήνα το MOnuMENTA ενημερώνει και προσπαθεί να ανοίγει συζητήσεις γύρω από τον πολύπαθο αστικό χώρο και το αστικό πράσινο.
Την περασμένη Κυριακή 29 Απριλίου οι υπεύθυνοι του περιοδικού διοργάνωσαν μια δράση με σκοπό την ευαισθητοποίηση των πολιτών για την κατάσταση του κτήματος Δρακοπούλου στα Πατήσια. Με αυτή την αφορμή συνομιλήσαμε με την Ειρήνη Γρατσία, συντονίστρια της MOnuMENTA.
Ποιό ακριβώς ήταν το πρόγραμμα της δράσης την Κυριακή;
Την Κυριακή 29 Μαΐου 2012 η MOnuMENTA και ο Γιώργος Αμυράς οργανώσαμε την 3η «ΠολιτιστικοΠοδηλατοΔιαδρομή». Μαζί μας ήταν ο Πολιτιστικός-Περιβαλλοντικός Σύλλογος Κέντρου Αμπελοκήπων, το πράσινο Ποντίκι και χορηγός επικοινωνίας το forfree. Ξεκινήσαμε από τον κινηματογράφο Άστρον στην Κηφισίας, διασχίσαμε τις λεωφόρους Αλεξάνδρας και Πατησίων και καταλήξαμε στο Κτήμα Δρακοπούλου, στα Άνω Πατήσια. Τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος μίλησαν εκπρόσωποι των συλλόγων και Επιτροπών κατοίκων που αγωνίζονται να σώσουν τα κτήρια και τους χώρους που αναφέρθηκαν. Κατά τη διαδρομή, μέλη της MOnuMENTA ξενάγησαν σε κτήρια και πλατείες με αρχιτεκτονικό και ιστορικό ενδιαφέρον το πλήθος που μας ακολούθησε.
Τι προσπαθήσατε να επιτύχετε με αυτή την πολιτιστική "ποδηλατάδα";
Σκοπός των ποδηλατοδιαδρομών είναι να γνωρίσουμε την αρχιτεκτονική της Αθήνας κάνοντας ποδήλατο και ταυτόχρονα να «τρέχουμε για τα μνημεία», για την προστασία τους δηλαδή. Αυτή τη φορά τρέξαμε για τον κινηματογράφο Άστρον και το κτήμα Δρακοπούλου. Ο κινηματογράφος Άστρον κινδυνεύει με κατεδάφιση. Τρέξαμε λοιπόν για να μην υπογράψει ο Υπουργός Πολιτισμού τον μη χαρακτηρισμό του. Το κτήμα Δρακοπούλου, ένας χώρος πρασίνου με διατηρητέα κτήρια έχει υποστεί τα πάνδεινα, κατεδαφίσεις, εμπρησμούς.
Με ποια κριτήρια χαρακτηρίζουμε ένα κτήριο ή ένα χώρο ως μνημείο;
Ένα κτήριο ή ένας χώρος χαρακτηρίζεται μνημείο όταν φέρει κάποιες αξίες, όπως ιστορικές, αρχιτεκτονικές, πολεοδομικές, κοινωνικές. Φέρνω το παράδειγμα των προσφυγικών πολυκατοικιών στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, κτήρια της δεκαετίας του 1930, που επισκεφτήκαμε και στην τελευταία μας ποδηλατοδιαδρομή. Τo 2008 χαρακτηρίστηκαν διατηρητέα μνημεία από το YΠΠΟΤ λόγω της ιδιαίτερης ιστορικής (στέγασαν τους πρόσφυγες της Μ. Ασίας, ίχνη από τις σφαίρες των Δεκεμβριανών στους τοίχους), αρχιτεκτονικής (δείγματα μεσοπολεμικού μοντερνισμού, Bauhaus, γνωστών αρχιτεκτόνων, Κ. Λάσκαρη και Δ. Κυριακού) και πολεοδομικής τους (οργάνωση κτηρίων και υπαίθριων χώρων) αξίας.
Υπάρχουν και άλλα άγνωστα μνημεία- "σύμβολα" της πόλης που παραμένουν αναξιοποίητα;
Η Αθήνα έχει ένα εξαίρετο αρχιτεκτονικό απόθεμα τόσο του 19ου αιώνα, όσο και του 20ού αιώνα. Τα κτήρια του μοντέρνου κινήματος της δεκαετίας του 1930 είναι πολύ ενδιαφέροντα. Δυστυχώς η αρχιτεκτονική αυτή παραμένει άγνωστη για τους περισσότερους που κατοικούν και εργάζονται στην πρωτεύουσα, με αποτέλεσμα τα κτήρια να κινδυνεύουν από αλλοιώσεις και κατεδαφίσεις. Είναι πολλά δηλαδή τα άγνωστα μνημεία, τα κτήρια που αποτελούν την ιστορική ταυτότητα της πόλης. Αυτά προσπαθούμε να αναδείξουμε μέσα από τις ποδηλατοδιαδρομές.
Ποιος πιστεύετε ότι πρέπει να είναι ο ρόλος του κράτους και ποιος της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στη διάσωσή τους ή και την αξιοποίηση τους;
Στο άρθρο 24 του Συντάγματος αναφέρεται ότι η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Το Κράτος είναι αυτό που έχει τη γνώση και τα μέσα για να προστατέψει τα μνημεία, τα διατηρητέα κτήρια. Δυστυχώς είναι πολλά τα προβλήματα των αρμοδίων φορέων για την προστασία, όπως έλλειψη πολιτικής και διαχείρισης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, γραφειοκρατία, έλλειψη χρημάτων, που απαξιώνουν το ρόλο τους. Ο πολίτης έχει δικαίωμα και οφείλει να προστατεύει. Το κράτος δεν μπορεί χωρίς τη συνεργασία του πολίτη. Είναι πολλές πια οι περιπτώσεις που η πρωτοβουλία για τη διάσωση ενός κτηρίου ξεκινά από τους πολίτες και είναι πολύ ενθαρρυντικό. Και η MOnuMENTA κομμάτι της κοινωνίας των πολιτών είναι.
Τι ετοιμάζετε στο μέλλον;
Καταρχάς ετοιμάζουμε και άλλες ποδηλατοδιαδρομές μέσα στην Αθήνα και σε γειτονικές της περιοχές. Επίσης σε λίγο θα κυκλοφορήσει το βιβλίο «Πράττουμε για τα μνημεία», στο οποίο παρουσιάζονται τρόποι δράσης για την προστασία των μνημείων. Έχουμε ξεκινήσει τη διοργάνωση ημερίδων με θέμα την αρχιτεκτονική περιοχών της Αθήνας. Κάναμε την πρώτη στα Εξάρχεια και σκεπτόμαστε το φθινόπωρο να οργανώσουμε άλλη μία στα Άνω Πατήσια.