Βραβευμένο με το Teddy Award στο Φεστιβάλ Βερολίνου, το βραβείο που δίνει η Berlinale για ταινίες LGBT θεματικής, το «Κράτα ένα φως αναμμένο» (Keep the lights on) του Αμερικανού Άιρα Σακς παίχτηκε χθες Σάββατο, προτελευταία μέρα για τις Νύχτες Πρεμιέρας, στην κατηγορία Πανόραμα στο Ιντεάλ.
Υποτίθεται πως πρόκειται για ένα ακόμα boy meets boy story αλλά η ταινία του Σακς καταφέρνει όχι απλώς να ξεφύγει από τα ασφυκτικά της πλαίσια αλλά και να θέσει ερωτήματα που άπτονται μιας στενής –είτε ομοφυλοφιλικής είτε ετερόφυλης– σχέσης.
Το σενάριο καλύπτει δύο γραμμές. Ένας Δανός σκηνοθέτης ο Έρικ συναντά τον Πολ που εργάζεται σαν δικηγόρος σε εκδοτική εταιρεία στη Νέα Υόρκη του 1998 και ξεκινούν μια σχέση που θα κρατήσει εννιά χρόνια, παλινδρομώντας διαρκώς μέχρι το οριστικό τέλος.
Η σκηνοθεσία λιτή και οι ερμηνείες χαμηλόφωνες αλλά το αποτέλεσμα είναι μια ανθρώπινη και πολύ τρυφερή ταινία, με ερωτικές σκηνές δοσμένες με μεγάλη φυσικότητα, αρκούντως στεγνές και διάπυρες. Το μουσικό θέμα του Arthur Russell υποβάλλει, σε συνδυασμό με την υπέροχη μελαγχολική φωτογραφία του Θύμιου Μπακατάκη (διευθυντής φωτογραφίας στον Κυνόδοντα), που χαϊδεύει με τα ξεθωριασμένα της χρώματα και την αστική της θλίψη το ζευγάρι. Αν και κάτι φαίνεται να μένει ανολοκλήρωτο από τον Σακς στο τέλος, η τρυφερότητα διαδέχεται τη σκληρότητα σε ρυθμούς που συνθλίβουν. Όταν οι εξαρτήσεις έρχονται στο φως ξεκινά η δοκιμασία και ο αναπόδραστος πόνος. Είναι πολύ δυνατές στιγμές που ο Έρικ ανέχεται από αγάπη ή από εξάρτηση –δεν είναι ποτέ εύκολη η απάντηση– τον εθισμό του Πολ στο κρακ και τον στηρίζει στους εκτροχιασμούς του.
Το αυτοβιογραφικό σημείο-κλειδί είναι και ένα έντονα σαρκαστικό στοιχείο Inception. Ο σκηνοθέτης ήρωας της ταινίας γυρίζει ένα ντοκιμαντέρ για έναν gay εμβληματικό σκηνοθέτη της Νέας Υόρκης των δεκαετιών '40 και '50'. Και θα κερδίσει το βραβείο Teddy γι' αυτό ακριβώς το ντοκιμαντέρ, όπως θα κάνει πράξη και ο ίδιος ο Σακς εκτός σελιλόιντ.
Κάποια θέματα, σύμφωνοι, δεν θίγονται, οι γύρω μένουν στο ημίφως, ελάχιστα βλέπεις το πώς τοποθετούνται στο περιβάλλον τους και μόνιμα φωτίζεται πάντα ο Thure Lindhardt ως Έρικ –σε μια ευαίσθητη ερμηνεία που συγκινεί χωρίς να φωνασκεί– αλλά το βασικό είναι άλλο.
Φτάνει η στιγμή που ξεχνάς τους πρωταγωνιστές, το σκηνικό, το πρίσμα του σκηνοθέτη και μένει γυμνή και απόλυτα εκτεθειμένη η «Σχέση»: Το αλληλοφάγωμα, οι εξαρτήσεις, οι εναλλασσόμενοι ρόλοι θύτη-θύματος και όλα τα θηριώδη σημεία που καταλαμβάνει η αγάπη όταν εκπίπτει. Αυτό το αδηφάγο πράγμα που είναι η μακροχρόνια σχέση δύο ανθρώπων ασχέτως φύλου και το ξετίναγμα της οικειότητας. «Εννιά χρόνια. Είσαι τυχερός» σχολιάζει ένας παροδικός εραστής στον Έρικ. Και η λακωνική πικρή παραδοχή: «Δεν αισθάνομαι έτσι».
Στη σχεδόν κατάμεστη αίθουσα του Ιντεάλ, ωστόσο, που γέμισε από gay ζευγάρια, gay παρέες, λίγα straight ζευγάρια και περισσότερους σινεφίλ μάλλον μια ανάμεικτη αίσθηση πρέπει να άφησε και μια αμηχανία στο τέλος. Όσοι είδαμε μαζί την ταινία διαφωνήσαμε. Οι άλλοι δεν είδαν την «σχέση». Παραφώναζε την «κανονικότητα» του ζευγαριού κατά τη γνώμη τους, «άλλη μια ταινία που προσπαθεί να αποδείξει πως δεν είμαστε ελέφαντες».
Ίσως αυτή η «φυσικότητα» να δυναμιτίζει και την αλήθεια της. Ακόμα και αν μιλήσουμε για ταινίες που κατέκτησαν μια mainstream αποδοχή, από τους θορυβώδεις και μαζί υπόκωφους «Ψιθύρους» του Ουάιλερ που πέτυχε αυτολογοκρινόμενη βέβαια, μέχρι το πιο πρόσφατο Brokeback Mountain, κάθε ταινία gay θεματικής ή που προσομοιάζει σ' αυτήν εξορμά μπροστά από μια τάφρο. Όταν λογίζεται ως τέτοια υποσκάπτει τα θεμέλια της. Σε ένα ιδανικό context θα μιλάγαμε απλά για μια καλή ή κακή ερωτική ταινία.
Ήταν, όχι η καλύτερη, αλλά η πιο ερεθιστική –τροφή για σκέψη– ταινία που είδα σε ένα αναιμικό σε σχέση με προηγούμενα έτη φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας. Θα μπορούσε άνετα να πάρει διανομή και να κερδίσει και μη queer ενδιαφερόντων κοινό με τη δυναμική της.
Θα μπορούσαν άραγε να τύχουν μεγαλύτερης διανομής και άλλες τέτοιες ταινίες; Κάποιες πιο ιδιαίτερες να αποδράσουν από τα στενά όρια του Outview –του gay and lesbian κινηματογραφικού φεστιβάλ της Αθήνας– και σε μικρές αίθουσες; Μπορεί να κερδίσει το ελληνικό κοινό και κάτι άλλο πέρα από στρογγυλεμένες επιτυχίες τύπου Brokeback; Υπάρχει και στην κλειστοφοβική και σκοταδολάγνα Αθήνα το πρόσφορο ετερόφυλο κοινό για χαμηλών τόνων ενδιαφέρουσες queer παραγωγές; Το κατάμεστο πεζοδρόμιο της Πανεπιστημίου κυρίως από gay και όχι τόσο mix and match παρέες, πριν την προβολή, δεν έδινε και πολλές ελπίδες.
Κρατώ αυτό το αμφίσημο « Κράτα ένα φως αναμμένο» για τη συνέχεια...