«ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΕΞΟΥΘΕΝΩΤΙΚΗ καθημερινότητα, αντίστοιχη με τη δύσκολη πραγματικότητα των νοσοκομείων», μου λέει ο Χρήστος Δαμιανός Καλογερομήτρος, με έναν συνδυασμό κόπωσης και ευδιάκριτου πάθους για τη δουλειά του να χρωματίζει τη φωνή του. Από πίσω, ακούγεται ο όχλος μιας πολύβουης Βαβέλ τουριστών και επισκεπτών – ο γνώριμος καλοκαιρινός ήχος στο νησί της Μυκόνου.
Ο 30χρονος γιατρός βρίσκεται στο νησί των ανέμων εδώ και έναν χρόνο, ολοκληρώνοντας πλέον το αγροτικό του στο Κέντρο Υγείας, «ίσως το πιο απαιτητικό Κέντρο Υγείας σε ολόκληρη την Ελλάδα», όπως επισημαίνει, «τουλάχιστον τους μήνες του καλοκαιριού».
Μια χούφτα αγροτικών γιατρών, υπό την ακούραστη επίβλεψη των τεσσάρων μόνιμων γιατρών του νησιού, καλούνται να παρέχουν ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών πρωτοβάθμιας υγείας και όχι μόνο για τους εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες που καταφτάνουν κάθε καλοκαίρι στο πιο δημοφιλές ελληνικό νησί, μαζί με τους μόνιμους κατοίκους του.
«Tο δικό μας Κέντρο Υγείας είναι από τα πιο καλά εξοπλισμένα στην ελληνική επικράτεια. Έχουμε, για παράδειγμα, αξονικό τομογράφο, που δεν έχει άλλο Κέντρο Υγείας, έχουμε μικροβιολογικό εργαστήριο, που δεν έχει σχεδόν κανένα κέντρο πρωτοβάθμιας φροντίδας. Είμαστε ουσιαστικά σαν ένα μικρό νοσοκομείο. Το μεγάλο ζήτημα, και το δυσκολότερο, είναι ότι είμαστε υποστελεχωμένοι».
Η αφάνταστα απαιτητική καθημερινότητα στο Κέντρο Υγείας της Μυκόνου είναι μια μικρογραφία πληθώρας ζητημάτων που απασχολούν την Ελλάδα του 2023: από την υποστελέχωση του δημόσιου συστήματος υγείας μέχρι το δίλημμα του υπερτουρισμού και της βιωσιμότητας. Υπάρχει, φυσικά, και η ιδιαίτερη φύση του νησιού με την πιο ξέφρενη και συχνά ανεξέλεγκτη νυχτερινή ζωή της Μεσογείου: αμέτρητα τροχαία, δεκάδες περιστατικά ξυλοδαρμών και κακοποίησης, καταχρήσεις αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών: όλα αυτά, σύμφωνα με τον Χρήστο, αποτελούν μια τυπική εβδομάδα στο Κέντρο Υγείας του νησιού των ανέμων.
Μιλήσαμε ελευθέρα και διεξοδικά, σε μια εφ’ όλης της ύλης κουβέντα για τις αμέτρητες πιέσεις στο δημόσιο σύστημα υγείας του νησιού, την αβάσταχτη ακρίβεια του ενοικίου, τη φύση των περιστατικών που καλείται να αντιμετωπίσει αλλά και τον τρόπο με τον οποίο μεταμορφώνεται το νησί όταν τελειώσει η ξέφρενη και αχαλίνωτη τουριστική περίοδος του καλοκαιριού.
— Χρήστο, υποθέτω πως η πραγματικότητα του καλοκαιριού στο νησί της Μυκόνου αναγκάζει το Κέντρο Υγείας να ανταποκριθεί σε πολλά περισσότερα πράγματα από μια τυπική παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας υγείας…
Δεν το συζητώ, πολλά παραπάνω πράγματα. Είμαστε ένα Κέντρο Υγείας το οποίο στην ουσία κάνει εφημερίες γενικού νοσοκομείου. Ολοένα και περισσότερα περιστατικά που αντιμετωπίζουμε εδώ στην πραγματικότητα απαιτούν αντιμετώπιση νοσοκομείου – εμείς θα κάνουμε ό,τι μπορούμε.
Αυτό που κάνει κάθε προσπάθειά μας τρομερά δύσκολη είναι ότι είμαστε υποστελεχωμένοι. Σκέψου πως το νησί κατά μέσο όρο τους καλοκαιρινούς μήνες φιλοξενεί περίπου 150.000 ανθρώπους. Ακόμα και αν υποθέταμε πως μια μικρή πόλη 150.000 κατοίκων θα μπορούσε να καλυφθεί μονάχα με ένα Κέντρο Υγείας, εδώ τα πράγματα είναι διαφορετικά: έχουμε 150.000 ανθρώπους που έρχονται ταγμένοι στο νησί για να πιουν, να διασκεδάσουν, κάποιοι να κάνουν ναρκωτικά. Οπότε αυτό, όπως καταλαβαίνεις, πολλαπλασιάζει ακόμα περισσότερο τα περιστατικά.
Έπειτα υπάρχει και μια άλλη διάσταση: εξετάζουμε καθημερινά εκατοντάδες τουρίστες. Για αυτούς δεν αποζημιώνεται ούτε το δημόσιο ούτε το Κέντρο Υγείας, δηλαδή ξοδεύουν πόρους του δημοσίου χωρίς να υπάρχει η παραμικρή συμβολή τους σε αυτό, ούτε φυσικά είναι ασφαλισμένοι εδώ. Για να καταλάβεις, ξοδεύουμε πολύ σημαντικούς πόρους, δηλαδή μπορεί ένας τουρίστας ασθενής να χρειάζεται αεροδιακομιδή με το ΕΚΑΒ, κάτι που κοστίζει πολλά χρήματα. Για όλα αυτά σπάνια αποζημιώνεται το ελληνικό κράτος.
— Μπορείς να κάνεις μια εκτίμηση περίπου του ποσοστού των Ελλήνων και των τουριστών στη Μύκονο;
Είναι γύρω στα δύο τρίτα των ασθενών που εξετάζουμε τους θερινούς μήνες. Αυτό θα έλεγα ότι είναι κάτι που ζημιώνει τη λειτουργία του Κέντρου Υγείας στην πράξη, και γενικότερα το σύστημα πρωτοβάθμιας υγείας.
— Με βάση αυτήν τη σκέψη, δημιουργούνται και άλλες ελλείψεις, παραδείγματος χάρη σε φάρμακα ή σημαντικούς ιατρικούς πόρους στο Κέντρο Υγείας;
Όχι, ευτυχώς τέτοια θέματα δεν υπάρχουν. Βλέπεις, το δικό μας Κέντρο Υγείας είναι από τα πιο καλά εξοπλισμένα στην ελληνική επικράτεια. Έχουμε, για παράδειγμα, αξονικό τομογράφο, που δεν έχει άλλο Κέντρο Υγείας, έχουμε μικροβιολογικό εργαστήριο, που δεν έχει σχεδόν κανένα κέντρο πρωτοβάθμιας φροντίδας. Είμαστε ουσιαστικά σαν ένα μικρό νοσοκομείο. Το μεγάλο ζήτημα, και το δυσκολότερο, είναι ότι είμαστε υποστελεχωμένοι.
— Πόσοι γιατροί βρίσκεστε τώρα εκεί για να καλύψετε τις ανάγκες;
Είμαστε 9 αγροτικοί, οι οποίοι βγάζουμε τρομερή δουλειά, εκ των οποίων οι 5 κάνουμε παθολογική ειδικότητα και άλλοι 4 χειρουργική . Είναι μια ρωσική ρουλέτα το τι αγροτικός θα έρθει εδώ να δουλέψει. Μπορεί να είναι παθολόγος, μπορεί να είναι ΩΡΥΛΑ, ουρολόγος. Τα περισσότερα παιδιά είναι ανειδίκευτα, σχεδόν όλοι μας βασικά.
Από εκεί και πέρα, αυτήν τη στιγμή το Κέντρο Υγείας δεν έχει τη σημαντικότερη ειδικότητα: ορθοπεδικό, την ώρα που τα ορθοπεδικά περιστατικά αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό. Μιλάμε είτε για ατυχήματα, είτε για περιστατικά που έχουν χειρουργικό παράγοντα, αλλά η βάση όλων είναι τα ορθοπεδικά. Οπότε αυτό είναι κάτι που μας έχει δυσκολέψει πολύ, γιατί σε τεέτοιες περιπτώσεις χρειάζεται εξωτερική εκτίμηση. Επίσης το Κέντρο Υγείας δυστυχώς δεν έχει καρδιολόγο αυτή την στιγμή, που είναι εξίσου σοβαρή έλλειψη.
Ούτε παιδίατρο έχουμε. Οπότε αυτήν τη στιγμή οι ειδικότητες που καλύπτουν το Κέντρο Υγείας είναι μια παιδοχειρουργός και τρεις παθολόγοι. Εξαντλούνται για να βγάλουν τις εφημερίες, για να υπάρχει δηλαδή πάντοτε τουλάχιστον ένας επιμελητής, μπορείς να φανταστείς πόσο κουραστικό είναι.
— Δώσε μου μια εικόνα μιας τυπικής βραδιάς που έχεις εφημερία.
Από το απόγευμα και μετά θα προκύψουν αρκετά περιστατικά μέθης, όπου άνθρωποι φτάνουν στο Κέντρο Υγείας σε αναίσθητη κατάσταση. Πιο αργά το βράδυ μπορεί να προκύψουν και τροχαία, κυρίως αυτά γίνονται με γουρούνες και μηχανάκια. Αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα στο νησί. Σκέψου ότι η πλειοψηφία των τουριστών κυκλοφορεί με νοικιασμένες γουρούνες και μηχανάκια, που δεν ενδείκνυνται για χρήση στην άσφαλτο. Και επειδή πολλοί καταναλώνουν ταυτόχρονα σημαντικές ποσότητες αλκοόλ προτού καβαλήσουν τις γουρούνες, καταλήγουν τελικά σε εμάς, άλλοι κινδυνεύοντας, άλλοι όχι.
Είναι πολύ μεγάλα τα ποσοστά των ατυχημάτων, και τα τροχαία με αυτοκίνητο είναι αρκετά πιο σπάνια, θα έλεγα. Τα ατυχήματα με δίκυκλα ή γουρούνες είναι πολύ πιο επικίνδυνα γιατί οι άνθρωποι είναι πιο εκτεθειμένοι, δεν φοράνε και κράνη.
— Εκτός από τη μέθη, τι άλλα περιστατικά προκαλεί το nightlife της Μυκόνου;
Περιστατικά που σχετίζονται με καταχρήσεις, εννοείται. Υπάρχουν άτομα που παίρνουν κοκτέιλ ναρκωτικών και φτάνουν στο Κέντρο Υγείας σε άθλια κατάσταση. Τους βλέπεις να έρχονται σε εξευτελιστική κατάσταση, να μην μπορούν να συνεννοηθούν…
— Εσείς έχετε εργαστήριο για να κάνετε διάγνωση σχετικά με το τι συμβαίνει;
Θα σου πω: αυτό είναι ένα άλλο πολύ δύσκολο κομμάτι, γιατί δεν μπορείς να ξέρεις ποιες ακριβώς ουσίες έχει πάρει ο άλλος. Εργαστήριο υπάρχει, φυσικά, αλλά δεν μπορεί να κάνει τοξικολογικές εξετάσεις. Ίσως από τα συμφραζόμενα των συνοδών τους να καταφέρεις να βγάλεις κάποια άκρη, αλλά δύσκολα, γιατί και αυτοί είναι σε παρόμοια κατάσταση, απλώς δεν έχουν χάσει τις αισθήσεις τους. Οπότε δεν είναι και πολλά αυτά που μπορείς να κάνεις, πέρα από το να περιμένεις να συνέλθει ο ασθενής, ενυδατώνοντάς τον και χορηγώντας του βασικά φάρμακα.
— Λόγω όλων αυτών που μας περιγράφεις, υποθέτω καταγράφονται και περιστατικά βίας;
Ναι, εννοείται πως υπάρχουν και ξυλοδαρμοί, περιστατικά που παρατηρούνται σε οποιοδήποτε μέρος υπάρχει βιομηχανία διασκέδασης. Έχουμε δυστυχώς και περιπτώσεις βιασμών και σεξουαλικής βίας – μόλις χθες το πρωί ήρθε μια κοπέλα για να αναφέρει απόπειρα βιασμού. Ήρθε στο Κέντρο Υγείας για να καταγραφεί το περιστατικό και να μπορέσει να κάνει μήνυση στην αστυνομία. Εμείς σε αυτές τις περιπτώσεις κάνουμε καταγραφή όσων βλέπουμε στο Κέντρο Υγείας – την επίσημη εξέταση την κάνει τυπικά ο ιατροδικαστής, ο οποίος βρίσκεται στο νησί του Σύρου.
Και φυσικά, μην ξεχνάς πως μαζί με όλα αυτά έχουμε και τους κατοίκους του νησιού που αντιμετωπίζουν τα δικά τους προβλήματα υγείας. Καρδιοπαθείς, άτομα με διάφορα προβλήματα υγείας, επείγοντα χειρουργικά περιστατικά, από σκωληκοειδίτιδα μέχρι πνευμονική εμβολή. Αντιμετωπίζουμε όλη την γκάμα των περιστατικών.
— Πες μας δύο λόγια και για το τι συμβαίνει με τα περιστατικά που δεν μπορείτε να αντιμετωπίσετε ως κέντρο πρωτοβάθμιας φροντίδας. Η διακομιδή που κάνετε γίνεται συνήθως στο νοσοκομείο της Σύρου, ή μεταφέρετε τους ασθενείς κατευθείαν στην Αθήνα;
Εξαρτάται από την περίπτωση. Αν είναι κάτι που δεν απειλεί τη ζωή του ασθενούς, αλλά χρειάζεται νοσοκομειακό περιβάλλον, μεταφέρεται με πλωτό του ΕΚΑΒ στο νοσοκομείο της Σύρου, το οπόιο έχει γιατρούς με παραπάνω ειδικότητες, όπως επίσης και δυνατότητα να γίνει χειρουργείο.
Από εκεί και πέρα, σοβαρότερα περιστατικά, όπως για παράδειγμα περιπτώσεις που κάποιος έχει κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις και χρειάζεται νευροχειρουργό, φεύγουν όλες αεροπορικά με το ΕΚΑΒ, με ειδικό αεροπλάνο, για νοσηλεία στα εφημερεύοντα νοσοκομεία στην Αθήνα.
— Πώς είναι η κατάσταση στο νησί τον χειμώνα;
Τον χειμώνα είναι πολύ ήσυχα, η Μύκονος είναι κυριολεκτικά ένα άλλο νησί. Πρέπει να έχει κάπου στους 5.000 μόνιμους κατοίκους, πολλοί από τους οποίους είναι εργατικό προσωπικό, που είτε επισκευάζει βίλες είτε χτίζει κάτι καινούργιο, πολλοί τους ξένοι, αλβανικής ή και πακιστανικής καταγωγής. Το μόνο πράγμα που θα βρεις ανοικτό για φαγητό είναι τα Goody's, μια ταβέρνα και ένα εστιατόριο.
— Πώς μπορεί να βρει ο εκάστοτε γιατρός στέγη στο νησί, όταν τα ενοίκια, υποθέτω, είναι κάτι παραπάνω από απαγορευτικά, ειδικά όταν ξεκινάει η σεζόν;
Αυτό ας το χωρισούμε σε δύο σκέλη. Ο δήμος της Μυκόνου δίνει ένα επίδομα, προκειμένου να βοηθήσει τους αγροτικούς γιατρούς και να τους προσελκύσει. Όλοι όσοι έρχονται γνωρίζουν ήδη το πρόβλημα: ότι θα έρθουν σε ένα απαιτητικό αλλά ταυτόχρονα και οικονομικά δύσκολο περιβάλλον. Ο δήμος της Μυκόνου σε συνεργασία με τη διοικήτριά μας, λοιπόν, προκειμένου να μη χρειάζεται να μένει ένας αγροτικός σε διαμερίσματα με τιμές της Μυκόνου, δίνουν ένα επίδομα στέγασης και ένα επίδομα σίτισης για να μας στηρίξουν.
Στην ουσία, δηλαδή, πρόκειται για μια οικονομική βοήθεια περίπου 4.500 ευρώ τον χρόνο. Αυτό για εμάς είναι πολύτιμο, γιατί σκέψου ότι ένας αγροτικός έχει μισθό κοντά στα 1.600 ευρώ, και με τα ενοίκια εδώ, αν κατάφερνε κάποιος να βρει κάτι, θα είναι ένα μικροσκοπικό δωμάτιο στούντιο για να ζει που θα κοστίζει τουλάχιστον 800 ευρώ τον μήνα. Θα δίνει τα μισά του λεφτά απλώς για να έχει ένα δωματιάκι να κοιμάται. Οπότε είναι ζωτικής σημασίας το επίδομα αυτό.
Από εκεί και πέρα, μέσα από μια δωρεά που είχε γίνει στο Κέντρο Υγείας, έχει χτιστεί ένας δεύτερος όροφος πάνω από αυτό, προκειμένου εκεί να στεγάζονται οι γιατροί και να έχουν έναν χώρο να μένουν, να μην αναγκάζονται να ψάχνουν απεγνωσμένα να βρουν μια στέγη για να κάνουν το αγροτικό τους. Ο όροφος έχει ολοκληρωθεί, αλλά δυστυχώς παραμένει κλειστός με λουκέτο και ανεκμετάλλευτος. Δεν γνωρίζω τους λόγους που συμβαίνει αυτό.
Πολλοί είναι εκείνοι που τελικά δεν μπορούν με τίποτα να βρουν σπίτι εδώ, οπότε εγκαταλείπουν την Μύκονο σαν επιλογή.
— Υπάρχει δηλαδή δυνατότητα να φύγει κανείς αφού έχει ξεκινήσει το αγροτικό του; Συμβαίνει συχνά;
Εννοείται, μπορείς να παραιτηθείς όποτε θέλεις. Ωστόσο οι περισσότεροι φεύγουν προτού καν έρθουν, όταν ακόμα αναζητάνε σπίτι και έρχονται αντιμέτωποι με απλησίαστα ενοίκια, οπότε απορρίπτουν τη Μύκονο.
— Τελικά, τώρα που ολοκληρώνεις το αγροτικό σου, έμεινες ικανοποιημένος από την εμπειρία στο Κέντρο Υγείας της Μυκόνου; Δουλεύοντας σε τόσο απαιτητικές συνθήκες, νιώθεις έστω πιο έτοιμος για το νοσοκομειακό περιβάλλον;
Εγώ θα σου πω ότι έμεινα πάρα πολύ ικανοποιημένος από την εμπειρία που είχα. Κατά την προσωπική μου άποψη, αξίζει. Παρά τις δυσκολίες, είναι μια εμπειρία πολύτιμη για τον νέο γιατρό.
Από την άλλη, αν έρθεις εντελώς άπειρος εδώ πέρα, θα ζοριστείς πάρα πολύ. Ευτυχώς, η Μύκονος είναι ένα αγροτικό με τρομερά μεγάλη ζήτηση και κάθε έξι μήνες έχει μονάχα γύρω στις πέντε κενές θέσεις. Καθότι το κριτήριο για να πάρεις το αγροτικό που επιθυμείς είναι κυρίως η παλαιότητα του πτυχίου σου, και σε δεύτερο χρόνο ο βαθμός σου, πλέον σχεδόν όλα τα άτομα που έρχονται εδώ έχουν κάποια εμπειρία, επειδή έχουν αποφοιτήσει εδώ και καιρό. Η πλειοψηφία των ατόμων έρχεται ευτυχώς με κάποια νοσοκομειακή εμπειρία, και φεύγει σίγουρα πολύ πιο έτοιμη για να επιστρέψει στη ζόρικη πραγματικότητα των νοσοκομείων.