Πριν από ογδόντα χρόνια, ο Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν είχε μια σπουδαία έμπνευση. Όχι τότε που ισχυρίστηκε πως είχε λύσει όλα τα σπουδαία φιλοσοφικά ερωτήματα μόλις στην ηλικία των 29 ετών (στο Tractatus Logico-Philosophicus, το οποίο ολοκλήρωσε το 1918 και δημοσίευσε το 1921). Ούτε όταν συνειδητοποίησε πως είχε κάνει λάθος στο Tractatus και ισχυρίστηκε εκ νέου πως έλυσε όλα τα φιλοσοφικά ζητήματα στις Φιλοσοφικές Αναζητήσεις, το 1953.
Μιλάμε για το καλοκαίρι του 1938, όταν στις διαλέξεις του περί αισθητικής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, ο Βίτγκενσταϊν δήλωσε: «αν ήμουν αρκετά καλός στο Σχέδιο, θα μετέδιδα έναν ασύλληπτο αριθμό εκφράσεων με τέσσερις γραμμές και μόνο». Με άλλα λόγια, γιατί να χρησιμοποιείς λέξεις όταν μπορείς απλά να πεις ότι θέλεις με ένα emoji;
Το κείμενο των διαλέξεων του (στη συλλογή «Διαλέξεις και Συζητήσεις περί Αισθητικής, Ψυχολογίας και Θρησκευτικών Πεποιθήσεων») απεικονίζει μόνο τρεις απλές φατσούλες: μία με μάτια κλειστά κι ένα μειδίαμα, μία με ανασηκωμένο φρύδι, κι ένα με ανοιχτά μάτια και διάπλατο χαμόγελο.
«Λέξεις όπως "πομπώδης" και "επιβλητικός" μπορούν να εκφραστούν ως πρόσωπα» έλεγε ο Βίτγκενσταϊν. «Με τον τρόπο αυτό οι περιγραφές μας θα γίνονταν πολύ πιο ευέλικτες και ποικίλες απ' όταν εκφράζονται με επίθετα». Για παράδειγμα το συναίσθημα της ακρόασης ενός κομματιού του Σούμπερτ εκφράζεται καλύτερα μέσω του σχεδίου ενός ανθρώπινου προσώπου, παρά με τον όρο "μελαγχολία".
«Λέξεις όπως "πομπώδης" και "επιβλητικός" μπορούν να εκφραστούν ως πρόσωπα» έλεγε ο Βίτγκενσταϊν. «Με τον τρόπο αυτό οι περιγραφές μας θα γίνονταν πολύ πιο ευέλικτες και ποικίλες απ' όταν εκφράζονται με επίθετα».
Για παράδειγμα το συναίσθημα της ακρόασης ενός κομματιού του Σούμπερτ εκφράζεται καλύτερα μέσω του σχεδίου ενός ανθρώπινου προσώπου, παρά με τον όρο «μελαγχολία».
Ο Paul Horwich, καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, σημειώνει πως τα σχόλια του Βίτγκενσταϊν δεν είναι τυχαία, αλλά σχετικά με τις γενικότερες θεωρίες του γύρω από τη γλώσσα.
Στο πρώιμο έργο του, μάλιστα, είχε τονίσει την ισχύ της οπτικής και όχι της γλωσσικής επικοινωνίας. Ο αντίκτυπος και η ερμηνεία των ζωγραφικών μορφών επικοινωνίας υποδεικνύουν ότι αναπαριστούμε την πραγματικότητα χρησιμοποιώντας τόσο ζωγραφικά, όσο και γλωσσικά μέσα.
«Θα μπορούσε κανείς να μπει στον πειρασμό να οδηγηθεί στο συμπέρασμα πως ό,τι κι αν σκεφθεί ή θελήσει να επικοινωνήσει, μπορεί να εκφραστεί με τον λόγο. Κάποιοι μάλιστα θεωρούν πως η διεργασία της σκέψης γίνεται σε κάποια γλώσσα» λέει ο Horwich. Το να σχεδιάζει κανείς φατσούλες «αναγνωρίζεται ως τρόπος επικοινωνίας που δεν είναι γλωσσικός».
Ο Horwich σημειώνει πως ο Βίτγκενσταϊν έγραψε για την δύναμη κάθε λογής ζωγραφικών αναπαραστάσεων, όπως χάρτες, αρχιτεκτονικά σχέδια και μοντέλα.
Όμως ο Αυστριακός φιλόσοφος εστίασε στην ισχύ των προσώπων στο βιβλίο με τις διαλέξεις του από το 1934-35.
Όταν βλέπουμε ένα πρόσωπο σχεδιασμένο με ελάχιστες γραμμές (έναν κύκλο, μια γραμμή για μύτη και τρεις μικρές γραμμές για μάτια και στόμα) δεν βλέπουμε απλά τις γραμμές αυτές, έλεγε ο Βίτγκενσταϊν αλλά μια ιδιαίτερη έκφραση που «οι λέξεις δεν μπορούν να περιγράψουν».
Στο πρώιμο έργο του ο Βίτγκενσταϊν είχε τονίσει την ισχύ της οπτικής, παρά της γλωσσικής επικοινωνίας.
Ο φιλόσοφος Kristóf Nyíri, του πανεπιστημίου του Pécs στην Ουγγαρία, εξηγεί τη σημασία αυτού του φαινομένου σε ένα άρθρο του σχετικά με την φιλοσοφία του Βίτγκενσταϊν για την εικόνα: Ο Βίτγκενσταϊν υπονοεί πως υπάρχουν εμπειρίες που δεν είναι δυνατόν να αποδοθούν με λέξεις, αλλά αυτό μπορεί να γίνει με ένα σκίτσο. Φαίνεται πως το σύστημα επικοινωνίας μας είναι ανεπαρκές χωρίς τις εικόνες.
Η σύγχρονη και ευρεία υιοθέτηση των emoji πράγματι υποδεικνύει πως υπάρχει μια ενστικτώδης έλξη των ανθρώπων για την επικοινωνία με σκίτσα.
Ωστόσο, υπάρχει διαφορά μεταξύ των emoji που περιλαμβάνονται στο smartphone μας και της ιδέας περί εικονογραφικής επικοινωνίας που είχε ο Βίτγκενσταϊν.
Ο Horwich λέει πως ο Βίτγκενσταϊν φαντάστηκε να σχεδιάζουν άπαντες μεμονωμένες φατσούλες προκειμένου να αποδώσουν νοήματα, αντί να χρησιμοποιούν τυποποιημένα σύμβολα όπως κάνουμε σήμερα. «Δεν νομίζω πως απολαμβάνουμε τόσο μεγάλη ποικιλία και ευελιξία, εκτός από εκείνο που τα σχεδιάζει» λέει ο Horwich.
«Στριμώχνουμε το "στενοχωρημένος" σε μία και μόνη συγκεκριμένη εικόνα/σύμβολο. Η ιδέα του Βίτγκενσταϊν ήταν να εκφράζονται διαφορετικοί βαθμοί και επίπεδα στενοχώριας, μέσω του τρόπου που σχεδιάζεται η εικόνα του προσώπου».
Παρότι τα emoji σήμερα δεν είναι επαρκώς διαφοροποιημένα, τουλάχιστον στον βαθμό που είχε φανταστεί τα σκιτσάκια αυτά ο Βίτγκενσταϊν, αλλά η ασύλληπτη δημοτικότητα τους αποδεικνύει πως ο φιλόσοφος είχε δίκιο για την ισχύ των εικόνων.
Μερικές φορές μπορεί να μην βρίσκεις τα λόγια που ψάχνεις, αλλά πάντα υπάρχει το κατάλληλο emoji. ?
Πηγή: Quartz