Την Κυριακή του Πάσχα, η Μαρία διαγνώστηκε θετική στον covid. Ήταν θέμα ημερών, καθώς η κόρη της είχε ήδη νοσήσει και η απομόνωσή της δεν είχε στεφθεί με ιδιαίτερη επιτυχία. Η Μαρία ακύρωσε το τραπέζι που είχε ετοιμάσει, ξεκάλεσε τους συγγενείς της και ανάρτησε τον πόνο της στο facebook. Κάθε ελπίδα της για επιστροφή φέτος στην «κανονικότητα», είχε εξανεμιστεί. Ως εδώ καλά. Γιατί η μάνα της δεν επέδειξε την ίδια εξωστρέφεια – αντιθέτως, διέψευδε με σθένος κάθε «κακιά γλώσσα» που τη ρώταγε για την υγεία της κόρης της, μπαίνοντας ακόμη και σε λεπτομέρειες σχετικά με το «πόσο ωραία πέρασε το Πάσχα», ποιοι την επισκέφθηκαν, τι έφαγαν και πόσο ήπιαν.
Σε πρόσφατο τεύχος της αμερικάνικης Vogue, η Rihanna φωτογραφίζεται από την Άνι Λίμποβιτς ημίγυμνη με την προτεταμένη από την εγκυμοσύνη κοιλιά της σε πρώτο πλάνο. «Το σώμα μου δέχεται όλες αυτές τις θαυμάσιες αλλαγές αυτή τη στιγμή, και δεν πρόκειται να ντραπώ γι’ αυτό. Αυτή η περίοδος πρέπει να γιορτάζεται. Γιατί πρέπει να κρύβει κανείς την εγκυμοσύνη του;» λέει, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν πρόκειται να φορέσει ρούχα εγκυμοσύνης: «Όταν έμαθα ότι ήμουν έγκυος, σκέφτηκα, δεν υπάρχει περίπτωση να ψωνίσω ρούχα εγκυμοσύνης. Λυπάμαι – είναι πολύ διασκεδαστικό να ντύνεσαι. Δεν πρόκειται να αφήσω αυτό το κομμάτι να εξαφανιστεί επειδή το σώμα μου αλλάζει».
Χαζεύοντας τις φωτογραφίες της Ριάνα, θυμήθηκα τη μητέρα μου που σχολίαζε αρνητικά τις γυναίκες που φορούσαν κοντές μπλούζες και δεν κάλυπταν τα νέα τους μεγέθη – το θεωρούσε άκομψο, αισθητικά ενοχλητικό. Την ίδια άποψη είχε και για όσες θήλαζαν δημοσίως. Ένα τόσο φυσικό γεγονός, αυτό το πανηγύρι της ζωής, την έκανε να αισθάνεται άβολα, λες και ήταν εκείνη που εξέθετε μέρη του σώματός της. Ωστόσο, περιέργως, όταν η ίδια διαγνώστηκε με καρκίνο, δεν δίσταζε να εξηγεί ότι τα μαλλιά δεν ήταν δικά της, ακόμη κι αν κανένας δεν τόλμαγε να την ρωτήσει.
Παρόλα αυτά, και ενώ πλέον η ιδιωτικότητά μας έχει διαρρηχθεί με κάθε τρόπο –το διαδίκτυο θα είναι πάντα η πιο «οξύμωρη» κλειδαρότρυπα- τα ταμπού παραμένουν. Κι εμείς, συνεχίζουμε να διάγουμε βίους ασυμφιλίωτους με τις αναλογίες, τις επιθυμίες και τα θέλω μας
Προφανώς η μητέρα της Μαρίας όπως και η δική μου, είχαν μεγαλώσει σε μια άλλη εποχή. Προφανώς επίσης δεν είμαστε όλες οι γυναίκες σαν τη Ριάνα, ούτε όμως και σαν τη Μαρία.
Παρόλα αυτά, και ενώ πλέον η ιδιωτικότητά μας έχει διαρρηχθεί με κάθε τρόπο –το διαδίκτυο θα είναι πάντα η πιο «οξύμωρη» κλειδαρότρυπα- τα ταμπού παραμένουν. Κι εμείς, συνεχίζουμε να διάγουμε βίους ασυμφιλίωτους με τις αναλογίες, τις επιθυμίες και τα θέλω μας και κυρίως να κρατάμε στα μετόπισθεν γεγονότα ή χαρακτηριστικά που μας καθορίζουν ή μας καθόρισαν κάποια δεδομένη στιγμή, παραμερίζοντας εν τέλει την όποια ανάγκη μας για αυτοδιάθεση και ελευθερία.
Πρότυπα παλαιάς κοπής
Τι είναι όμως αυτό που μας στριμώχνει σ’ αυτή τη δυσάρεστη θέση κι άραγε υπάρχει περιθώριο να λειτουργήσουμε αλλιώς;
«Η Ελλάδα παραμένει μια βαθιά πατριαρχική κοινωνία», λέει η Αρετή Βεργούλη, Ψυχολόγος-Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια. «Είναι μια κοινωνία που συνεχίζει να εγκλωβίζει τη γυναίκα σε ένα πρότυπο όπου η φυσική ελκυστικότητα ταυτίζεται πλήρως με την έννοια του “σέξι”, κάτι που την οδηγεί μοιραία στη σεξουαλική “αντικειμενοποίησή” της, εφόσον είναι θελκτική μόνο για την σεξουαλική ικανοποίηση των άλλων και όχι ικανή για ελεύθερη βούληση και δράση.
Κρύβουμε και κρυβόμαστε γιατί ό,τι παρεκκλίνει από το “καλαίσθητο” απορρίπτεται σαφώς και με άκρως σεξιστικούς τρόπους. Σεξιστικά σχόλια περί μεγεθών και αισθητικής τα οποία αφορούν κυρίως τις γυναίκες χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και οι άντρες δεν υφίστανται ανάλογη κοινωνική πίεση: Το ανδρικό στερεότυπο του “απόλυτου αρσενικού”, δυναμικoύ και κυριαρχικού, που εκπέμπει αυτοπεποίθηση, εμπνέει σιγουριά και είναι καθόλα έτοιμο να δείξει στο θηλυκό “ποιος έχει το πάνω χέρι”, καλά κρατεί ως αφήγηση με δυσμενείς συνέπειες στις σχέσεις των δυο φύλων.»
Είναι μια κοινωνία που συνεχίζει να εγκλωβίζει τη γυναίκα σε ένα πρότυπο όπου η φυσική ελκυστικότητα ταυτίζεται πλήρως με την έννοια του “σέξι”, κάτι που την οδηγεί μοιραία στη σεξουαλική “αντικειμενοποίησή” της, εφόσον είναι θελκτική μόνο για την σεξουαλική ικανοποίηση των άλλων και όχι ικανή για ελεύθερη βούληση και δράση.
Η ψυχολόγος Ράνια Καραμπά θεωρεί ότι η τάση αυτή ξεκινά ήδη από την εφηβεία: «Τα κορίτσια εκπαιδεύονται ώστε να ελέγχουν την έκφρασή τους, περιορίζοντας την ικανοποίηση πολλών δικών τους αναγκών, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των άλλων και να εξασφαλίσουν την αναγνώριση και την αποδοχή τους, κάτι που αν δεν επιτευχθεί οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και σε διαταραχές διάθεσης και άγχους».
Η Μάρω Λεονάρδου, συγγραφέας, δημοσιογράφος και εκπαιδευόμενη ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια, θεωρεί ότι η απόκρυψη δεν είναι αποκλειστικά γυναικείο προνόμιο: «Οι άνθρωποι γενικά δεν ανοίγονται– θα έλεγα κυρίως οι άνδρες. Όταν πρωτοξεκίνησα, ως δημοσιογράφος, νόμιζα ότι οι όλοι θα σπεύδουν να μου ανοίξουν την καρδιά τους. Λάθος. Για να σου μιλήσει κάποιος κανονικός άνθρωπος, πρέπει να βιώνει τεράστιο ψυχικό πόνο και ματαίωση», λέει χαρακτηριστικά. «Οι άμυνες και τα ταμπού είναι τεράστια. Και δεν παραβιάζονται τόσο εύκολα, όσο νομίζουν οι δημοσιογράφοι, που όλα τα σφάζουν και όλα τα μαχαιρώνουν με κυνισμό, στο δευτερόλεπτο, στο όνομα της αλήθειας».
Κόντρα ρόλοι
«Υπάρχουν “θέματα-τζιζ” που προτιμώ να μη θίγω γιατί νιώθω πως θα ζήσω κατακραυγή; Παίζει ρόλο που είμαι γυναίκα και άρα είναι πιο εύκολο να εκτεθώ λόγω του φύλου μου; Ε, ναι» παραδέχεται η Λ.Σ, ιδιωτική υπάλληλος απαριθμώντας (ανωνύμως) τα μυστικά της:
«Δεν επιδιώκω τις μόνιμες αισθηματικές σχέσεις. Δεν πεθαίνω για ρομαντικές ιστορίες, με βολεύουν οι σχέσεις εξ’ αποστάσεως, η ζωή μου είναι πολύ γεμάτη και πηγμένη με διάφορα – το τελευταίο που μου λείπει είναι ένας μόνιμος σύντροφος. Επίσης δεν είχα ποτέ το όνειρο να παντρευτώ με νυφικό. Έκανα πολιτικό γάμο, πήγα με ένα φουστανάκι από αυτά που πας στο γραφείο, δεν έκανα νύχια-μακιγιάζ-μαλλί. Κόντρα τρομερά με τη γυναικεία φύση ή μια υγιής διαφοροποίηση; Δεν ξέρω-πάντως η συνηθισμένη κριτική που ακούω είναι: “είσαι deadinside, να πας να σε δει γιατρός”.
Ο χωρισμός. Χώρισα με τον μπαμπά της κόρης μου όταν κατάλαβα ότι δεν μπορούσα να ζήσω μαζί του γιατί δεν ταιριάζουμε σα σύντροφοι. Ταιριάζουμε σα φίλοι, σα γονείς, σα γείτονες, αλλά όχι σαν σύντροφοι. Η κόρη μου ήταν 3 όταν το αποφάσισα πως αυτός ο χωρισμός ήταν αναπόφευκτος και όπως αναμένεται, το πιο συχνό σχόλιο όταν έρχεται κάπως αυτό το θέμα σε συζήτηση είναι: “μα καλά, δε σκέφτηκες το παιδάκι σου;” ή “ποια μάνα διαλύει την οικογένειά της χωρίς λόγο;”
Οι μαθησιακές δυσκολίες της κόρης μου. Η κόρη μου δεν είναι ιδιαίτερα καλή μαθήτρια. Το διάβασμα είναι βασανιστήριο και για τις δυο μας. Οι μαθησιακές δυσκολίες της είναι ένα θέμα ταμπού, ακόμα και μέσα στην οικογένεια. Η μητέρα μου αρνείται ότι υφίστανται και λέει συνέχεια “άστο ήσυχο το παιδί το έχεις τρελάνει με τις αξιολογήσεις, θα του προκαλέσεις ψυχολογικά”, ενώ οι περισσότεροι από τον κοινωνικό μου περίγυρο, όταν αναφέρω το θέμα με κοιτάνε με λύπηση και λένε “ρε συ, μανούλα είσαι-μήπως δεν το έψαξες αρκετά νωρίς;”.
Η ηλικία των αντρών που με έλκουν ερωτικά. Συνήθως μου αρέσουν άντρες 10 χρόνια μεγαλύτεροι από εμένα (στο φάσμα 50-55). Κλασικό σχόλιο που μισώ: έχεις daddyissues. Σπάνια απαντάω ότι αν είχα daddyissues θα έψαχνα στο 70+, απλά έχω βαρεθεί και αλλάζω θέμα συζήτησης.
Η έκτρωση. Τα λόγια είναι περιττά. Έχω κάνει, προφανώς δεν είναι ευχάριστη ή εύκολη διαδικασία, πάντως σε κάθε περίπτωση δε με νοιάζει η άποψή σου. Ειδικά αν σκέφτεσαι να μου πεις: “άλλες κάνουν τόσες εξωσωματικές για να γίνουν μανούλες-αυτό δεν το σκέφτηκες;”
Μου αρέσει το φαγητό, τρώω γλυκά, δε μετράω θερμίδες και δεν έχω μπει στο τριπ να αγοράζω μόνο οργανικές/βιολογικές τροφές, να γίνω χορτοφάγος κλπ. Περί ορέξεως, κολοκυθόπιτα λένε, μόνο που πάλι εδώ είναι έτοιμη να σου κολλήσει στο μέτωπο η ταμπελίτσα της ανευθυνότητας και της ανωριμότητας. Τεράστια υπερβολή διαπιστώνω δε στο θέμα των γλυκών, όπου μαμά σε παιδικό πάρτι έφτασε να με πει “μαμά-δολοφόνο”, επειδή της είπα ότι δίνω στο παιδί μου κέικ (που φτιάχνω μόνη μου) με λευκή ζάχαρη».
Οι τέλειες ατέλειες
Για την Ηλέκτρα Σταματάκη, ιδιωτική υπάλληλο, οι γυναίκες κρύβουν πολλά «γιατί από κάπου-κάπως-κάποτε προέκυψε πως κάπως πρέπει να είμαστε, να ζούμε, για να μας επιλέξουν, να μας προτιμήσουν, να… ότι δηλαδή τι; Γεννιόμαστε και μεγαλώνουμε για να μας επιλέξει κάποιος; Και για να μας επιλέξει πρέπει να κόψουμε και να ράψουμε εμάς; Σαν να καθόμαστε μόνιμα σε εκείνες τις μουσικές καρέκλες και με αγωνία, ποια θα κάτσει πιο σωστά αναμένουμε το χέρι που θα μας επιλέξει».
Και συνεχίζει: «Ναι έκρυβα κι εγώ κάτι για πολλά, πολλά χρόνια, πολύ καλά. Κάτι τρίχες! Δεξιά και αριστερά του προσώπου μου. Κοντά στο αυτί. Εκεί που μόνο οι άντρες έχουν τρίχες και κάτι δύσμοιρες γυναίκες, σαν εμένα. Ένιωσα τόσο αδικημένη, τέτοια ντροπή, όταν κάποιο αγόρι το είχε σχολιάσει στην εφηβεία μου. “Μα εσύ, έχεις τρίχες, στο μάγουλο, χα χα χα. Δεν είσαι κανονικό κορίτσι.”
Oι γυναίκες κρύβουν πολλά «γιατί από κάπου-κάπως-κάποτε προέκυψε πως κάπως πρέπει να είμαστε, να ζούμε, για να μας επιλέξουν, να μας προτιμήσουν, να… ότι δηλαδή τι; Γεννιόμαστε και μεγαλώνουμε για να μας επιλέξει κάποιος; Και για να μας επιλέξει πρέπει να κόψουμε και να ράψουμε εμάς;
Και ναι, γι’ αυτές τις τρίχες εγώ μεγάλωνα με περίσσευμα, όχι έλλειμμα. Δεν είμαι μια κανονική γυναίκα, σκεφτόμουν. Δεν είμαι μια γυναίκα που θα επιλέξουν γιατί κάτω από τα μαλλιά που μονίμως είχα κολλημένα στο πρόσωπό μου, κρυβόταν το τέρας! Και το κοινωνικό άγχος μεγάλωνε, αν ήμουν σε πρώτο ραντεβού -πάντα με κάτω τα μαλλιά- και φυσούσε αεράκι να μου τα πάρει ανέμελα, ανέβαζα θερμοκρασία και το μόνο που σκεφτόμουν ήταν μήπως εκείνος, κάτι είδε! Μήπως είδε αυτό που κρύβω καλά. Κάτι, τρίχες!
Όλα αυτά μέχρι που ξεκίνησα μαθήματα ισπανικών και βρέθηκα σε μια βραδιά φλαμένγκο. Και είδα τη χορεύτρια περίτεχνα να έχει φτιάξει μια τεράστια φαβορίτα στο πρόσωπό της. Τεράστια… όχι κάτι λίγες τρίχες που είχα εγώ. Και ήταν τόσο όμορφη. Τόσο διαφορετική. Τόσο δυναμική. Και τότε κατάλαβα γιατί έχω εκείνες τις λίγες τρίχες στο κάδρο του προσώπου μου. Το οριοθετούν υπέροχα. Δείχνουν πόσο δυναμική είμαι. Το κάνουν να διαφέρει. Βασικά είναι ατελώς τέλειο! Όπως όλες μας! Υπέροχες!»
Η ένοχη μητρότητα
«Κρύβω το πόσο με βαραίνει η μητρότητα. Το πώς είναι για μένα ένα μόνιμο άγχος, μια πηγή εσωτερικού πανικού σε πολλά επίπεδα, που διαλύεται από φευγαλέες στιγμές χαράς» εξομολογείται η Μ.Α, που εργάζεται ως φιλόλογος.
«Είμαι σίγουρη πως κι άλλες γυναίκες το κρύβουν, πολλές δεν το ομολογούν ούτε στον εαυτό τους. Το κρύβουν (το κρύβουμε) γιατί είναι ταμπού να ομολογήσεις ότι αν γύριζες πίσω τον χρόνο ίσως να μην την επέλεγες. Και είναι ταμπού γιατί, πέρα από την πατριαρχία, που ορίζει ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη ευτυχία για μια γυναίκα από το να κάνει παιδί, δεν είναι πολύ ωραίο να λες ουσιαστικά ότι θα επέλεγες να μην υπάρχει ένας άνθρωπος που ήδη υπάρχει, ένας άνθρωπος που λατρεύεις, ένας άνθρωπος που εσύ τον έφερες στον κόσμο. Έχω πολλές ενοχές γι’ αυτές τις σκέψεις, και γι’ αυτό δεν τις μοιράζομαι με κανέναν».
Τα ανείπωτα «όχι»
«Έχω τριών ειδών κρυφά. Αυτά που δε λέγονται για να μείνουν ανέγγιχτα, αμόλυντα. Είναι χαρές μεγάλες, βαθιές που δεν χωράν σε λόγια. Χαρές που φοβούνται τ’ αυτιά των άλλων. Χρειάστηκε μια φορά να κρατήσω μια τέτοια χαρά κρυφή για μήνες… Αυτά τα ανείπωτα είναι ολόχρυσα» επισημαίνει η Ελένη Σβορώνου, συγγραφέας, αρχαιολόγος. «Υπάρχουν τα ανείπωτα της ντροπής. Τότε που ξέφυγα, που έκανα γκάφα ολκής, που έζησα στο ξύπνιο μου εκείνο το αίσθημα του εφιάλτη, πως είμαι στη σκηνή ενός θεάτρου χωρίς να ξέρω τον ρόλο… Αυτά τα ανείπωτα είναι κόκκινα σαν την παπαρούνα. Υπάρχουν τέλος τα κρυφά του ασυνείδητου. Αυτά είναι φτιαγμένα για να μείνουνε κρυφά. Μόλις έρθουν στο φως διαλύονται σε χίλια κομμάτια, για να συναρμολογηθούν ξανά και να μου βγάλουν τη γλώσσα σε κάθε που νομίζω πως έμαθα τον εαυτό μου. Τα αγαπώ αυτά τα πλάσματα του σκότους… Αυτά είναι άχρωμα…Αυτά είναι τα άρρητα που έχω στο μπαουλάκι μου.
Νομίζω δε διαφέρουμε γυναίκες και άντρες σε αυτό: αγωνιζόμαστε να συγκροτήσουμε την ταυτότητά μας. Αποσιωπούμε ό,τι μπορεί να τη βλάψει. Κι ας βγαίνουνε τις νύχτες παγανιά εκείνα τα τελευταία ανείπωτα που μας βγάζουνε τη γλώσσα. Είμαστε όλοι Αρρηφόροι. Μεταφέρουμε τα μυστικά θεών που μας περιγελούν».
Όσο για αυτά που κρύβει επί του πρακτέου: «Πρώτον, την ατεκνία μου. Φυσικά όταν με ρωτάνε, το λέω, πως δεν έχω παιδιά. Αλλά αν δε ρωτήσουν, το αποσιωπώ. Αυτό το “Όχι” που πρέπει να πω στη σχετική ερώτηση, στέκει αμήχανο. Δε λέγεται ποτέ μόνο του. Πρέπει να βρω κάτι να συμπληρώσω, να δικαιολογηθώ, ή να βγάλω τον άλλον από τη δύσκολη θέση. Έχουν γραφτεί πολλά γι αυτό το θέμα. Κάποτε ήσουν στιγματισμένη αν δε γινόσουνα μητέρα. Τώρα πια όχι. Αλλά και πάλι ίπταται στον αέρα δυσκολεμένο αυτό το «Όχι». Οι Αγγλοσάξωνες έχουν βρει μια λέξη για την ατεκνία: “childfree”. Την επινόησαν ως αντίστιξη στο “childless”. Για να συμπεριλάβουν τη γυναίκα που δεν κάνει παιδιά από επιλογή. Για να θριαμβεύσει αυτό που πάντα ξέραμε: οι λέξεις μετράνε. Απηχούν αλλά και δημιουργούν αξίες. Το δεύτερο: δεν οδηγώ. Αυτό πια ξεσηκώνει την μήνιν ανδρών τε και γυναικών. Ιδίως των τελευταίων. Νομίζω πως θεωρούν ότι προδίδω το φύλο μου και τη χειραφέτησή του! Σκλάβα για πάντα ενός άνδρα οδηγού.Νομίζω ότι οι άνδρες που δεν οδηγούν θα τραβάνε χειρότερα. Το αυτοκίνητο υπήρξε για χρόνια προέκταση του ανδρισμού τους. Τώρα πια όλα αυτά αλλάζουν. Αλλά και πάλι…Ψελλίζω ότι είναι ωραίο να βλέπεις την ελληνική φύση από το παράθυρο το ΚΤΕΛ Αθήνας-Λιβαδειάς. Αν δε βρίσκω ανταπόκριση, δε φταίω εγώ, αλλά τα ΚΤΕΛ!»
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
