Η τυχερή-άτυχη περίπτωση του Στέλιου Ράμφου

Η τυχερή-άτυχη περίπτωση του Στέλιου Ράμφου Facebook Twitter
O Στέλιος Ράμφος επιχειρεί μια ερμηνευτική ανάγνωση της «Πολιτείας» του Πλάτωνα.... Φωτογραφία: Σπύρος Στάβερης/ LIFO
6
 
Η περίπτωση του Στέλιου Ράμφου με τα χρόνια έχει αποβεί εξαιρετέα αλλά και παραδειγματική. Το ελληνικό πανεπιστήμιο τον θεώρησε ανεπαρκή (!), όπως άλλωστε και τον Παναγιώτη Κονδύλη, με αποτέλεσμα ο «απορριφθείς» πλατωνιστής να στεγαστεί στο Ίδρυμα Βασίλη και Μαρίνας Θεοχαράκη, αναπτύσσοντας έναν πλούτο θεωρητικό που γοήτευσε και γοητεύει το κοινό του. Κατά μία έννοια ήταν τυχερός άτυχος, διότι είναι λιγάκι δύσκολο να δεχθεί κανείς έναν άνθρωπο που δίδασκε σε γαλλικό πανεπιστήμιο, αλλά στο αθηναϊκό πανεπιστήμιο οι πόρτες παρέμειναν κλειστές.
 

Πασχίζοντας μισόν αιώνα περίπου με τα γραπτά του Πλάτωνα, ο Ράμφος δεν κέρδισε απλώς τη γνώση του έργου στους μικρούς αλλά και στους μεγάλους διαλόγους˙ το κυριότερο είναι ότι η ανταπόκριση του έργου τον πλούτισε με μια βαθύτητα η οποία προσδίδει αντί για σχολαστικότητα, μια ομορφιά στην επιχειρηματολογία η οποία δίνει χαρά στον αναγνώστη

 
Η Καλλίπολις Ψυχή πιθανότατα αποτελεί τον πυρήνα των πλατωνικών του σχολείων: πρόκειται για την Πολιτεία του Πλάτωνα η οποία σχολιάζεται καταλεπτώς, ακολουθώντας, τυπικώς τουλάχιστον, την αφήγηση του έργου με τη σειρά που παρατάσσονται τα «βιβλία». Η όλη παράσταση θέλει ο Πλάτων να μοιάζει θεατρική και όντως είναι, όπως άλλωστε και η χειρονομία του δούλου που τον κρατά από τον χιτώνα (κάτι ανάλογο συναντούμε και στη Θεία Κωμωδία). Ο Σωκράτης –πρόθυμος πάντα για συζήτηση όταν βρίσκεται μεταξύ όμορφων νέων– θέτει το ζήτημα της δικαιοσύνης, που όταν το αντικείμενό της αργεί, είναι εν χρήσει άχρηστος, εν δε αχρηστία χρήσιμος.
 
Ξέρουμε ότι στο πρώτο βιβλίο η συζήτηση αρχίζει να βαθαίνει καθώς –θεατρικότατα– ο Θρασύμαχος γίνεται έξω φρενών και στη συνέχεια θα υποστηρίξει ότι το δίκαιον ουκ άλλο τι ή το του κρείττονος συμφέρον – ήτοι το δίκαιον του ισχυροτέρου. Με άλλα λόγια, ούτε μηδενιστής ούτε φιλόδικος είναι ο Θρασύμαχος, απλώς θέλει την κοινωνική τάξη στην υπηρεσία της φυσικής τάξης. Όπως στη φύση το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό, παρόμοια στην κοινωνία το δίκαιο είναι το του ισχυροτέρου. Με έναν λόγο, το ραμφικό πρόγραμμα παρουσιάζει την εξής ευγένεια: παραδίδοντας το μάθημα, στη συνέχεια πασχίζει να προσθέσει μια σειρά από σκέψεις που τις γεννά το πρώτο βιβλίο χωρίς να τις αναφέρει.
 
Στο δεύτερο βιβλίο, όπου με άλλα μέσα εμφανίζεται ο Γύγης με το δαχτυλίδι του, καταλαβαίνουμε ότι το ζήτημα της δικαιοσύνης βαθαίνει. Οσάκις ο Γύγης στρίβει ένδοθεν το δαχτυλίδι του γίνεται άφαντος (άρα μπορεί να αδικοπραγεί χωρίς να γίνεται αντιληπτός), ενώ όταν το στρίβει έξωθεν γίνεται ορατός. Κλέφτες, απατεώνες, διαρρήκτες, κάθε λογής Γύγηδες γίνονται άφαντοι άνευ δαχτυλιδιού, καταργώντας τη δικαιοσύνη. Το αντίθετο, δηλαδή, από τον Γύγη, που στρίβοντας το δαχτυλίδι προς τα έξω, γίνεται ορατός. Τα σχόλια του Ράμφου για τον Γύγη είναι εξαιρετικά, καθώς συνδυάζουν σημερινές σκέψεις με αρχαϊκές καταβολές. «Χωρίς αλήθεια κρύβω τον εαυτό μου από τους άλλους, με αλήθεια αποσύρω το Εγώ και εκθέτω τον εαυτό μου».
 
«Χρειάστηκαν αιώνες στοχαστικής συγκεκριμένης βιοτής των εθνικών φιλοσόφων αλλά κυρίως χριστιανικού ασκητισμού και προσευχής, ώστε να αναπτυχθή το στοιχείο της εσωτερικότητος που καλλιεργούσε το αίτημα της μετανοίας ως μεταστροφής του νου και η πρακτική της εξομολογήσεως για να κερδίση περαιτέρω το άτομο σε αυτόνομη αξία. Στο διάστημα αυτό ο Λιβάνιος, ο Ναζιανζηνός και ο Αυγουστίνος δημιούργησαν την αυτοβιογραφία, ενώ οι βίοι των αγίων αναδείχθηκαν σε κατ' εξοχήν λαϊκά αναγνώσματα» (σελ. 67 και περαιτέρω).
 
O ανειδοποίητος αναγνώστης πιθανότατα θα εκπλαγεί διαβάζοντας ότι ο γέλως δεν εκτιμάται στην Πολιτεία του Πλάτωνα και επίσης ότι οι γυναίκες και τα παιδιά δεν συγκροτούν οικογένειες, παρά μόνο κτήμα της πόλης. Εξάλλου, κατ' αναλογία η μίμησις έγκειται στην αυτοαπόκρυψη του ποιητή. Αυτοαπόκρυψη, τονίζει ο Ράμφος, εκούσια σαν την αφάνεια του Γύγη ο οποίος στρέφει κατά βούληση το μαγικό δαχτυλίδι προς τα μέσα και γίνεται για όλους άφαντος και μόνο μέσα του παραμένει φανερός. Μια πολιτεία η οποία θέλει άνδρες αγαθούς δεν μπορεί να επιτρέψει στα παιδιά της να μιμούνται γυναίκες, νέες ή γριές, που βρίζουν τους συζύγους τους, ούτε δούλους και δούλες στις δουλικές τους πράξεις, ούτε να μιμούνται άνδρες κακούς και δειλούς, κακολόγους, αισχρολόγους, μεθύστακες ή παρανοϊκούς (395 d-396 a).
 
«Αλλά η ιδεολογία δεν μπορεί να συγκαλύπτη αιωνίως την πραγματικότητα, οπότε ο νόμος υπηρετεί την άσκησι μιας στυγνής εξουσίας η οποία με τη σειρά της κάποια στιγμή αφανίζεται εν μέσω ερειπίων και πτωμάτων. Η διαφορά μεταξύ τρομοκρατίας της Γαλλικής Επαναστάσεως και ναζιστικής ή κομμουνιστικής τρομοκρατίας είναι σαφής. Η πρώτη υπήρξε στυγνή βραχυπρόθεσμη επιλογή για τη συντριβή του παλαιού καθεστώτος, ενώ οι άλλες ήταν συστατικά στοιχεία των δύο τυραννικών καθεστώτων. Γι' αυτό και ο κομμουνισμός κατεδαφίσθηκε, σαν να μην είχε λόγο υπάρξεως, όταν έπαψαν να υφίστανται και να λειτουργούν τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως και τα φρενοκομεία για τους αντιφρονούντες. Ιδεολογία δεν είναι κάποιος ιδανικός έως ουτοπιστικός οραματισμός για το καλό μιας κοινωνίας ή και της ανθρωπότητος, απεναντίας είναι η εσχατολογική αναγωγή ενός μέσου –της εξουσίας– σε απόλυτο σκοπό λυτρωτικό, ταυτιζόμενο αποκαλυπτικά με τέλος του κακού, και εγκαθίδρυσι ενός μυθικού επιγείου παραδείσου» (σ.σ. 113-114).
 
«Όσο δε για την κοινοκτημοσύνη των γυναικών, των παιδιών και των ανδρών, οφείλουμε κάποιες επεξηγήσεις. Ασφαλώς δεν πρόκειται περί κομμουνιστικής ισοπεδώσεως. O πλατωνικός "κομμουνισμός" των φυλάκων, εκτός των άλλων, υπηρετεί και την βαθύτερη ανατροπή των ηθών, των συνηθειών και των πεποιθήσεων που συνδέουν το άτομο με την πόλη ως συγκροτημένη συλλογικότητα. Έτσι η φυσική διαφορά των φύλων (ο άνδρας γονιμοποιεί, η γυναίκα κυοφορεί) παραμερίζεται υπέρ της λογικής συνοχής του είδους, οπότε η πολιτεία μπορεί να διεκδική αντί της φυσικής συγγενείας του αίματος την πνευματική ενότητα. Η φύσι υποτάσσει, δεν ενώνει τους ανθρώπους. Γι' αυτό ο Πλάτων δεν προκρίνει την διάλυσι της οικογένειας εν ονόματι κάποιας ερωτικής ασυδοσίας, αλλά εν ονόματι μιας ανώτερης ενότητος, πιο εσωτερικής, εκείνης της δικαιοσύνης, της ευθύνης των φυλάκων έναντι πάντων...».
 
Πασχίζοντας μισόν αιώνα περίπου με τα γραπτά του Πλάτωνα, ο Ράμφος δεν κέρδισε απλώς τη γνώση του έργου στους μικρούς αλλά και στους μεγάλους διαλόγους˙ το κυριότερο είναι ότι η ανταπόκριση του έργου τον πλούτισε με μια βαθύτητα η οποία προσδίδει αντί για σχολαστικότητα, μια ομορφιά στην επιχειρηματολογία η οποία δίνει χαρά στον αναγνώστη, όποια και αν είναι η δική του εντύπωση. Η εξορία των ποιητών από την πόλη, η κριτική της μιμήσεως, ο μύθος του Ηρ του Παμφυλίου που πέθανε και επανήλθε στη ζωή και μια ατελεύτητη σειρά από φιλοσοφικές απορίες που έρχονται και δένουν σημαδιακά χαρίζοντας κάτι σαν φωτεινό στεφάνι στην κεφαλή του αναγνώστη είναι χωρίς καμιά αμφιβολία ένας πλούτος που δίνεται απλόχερα και κυρίως χωρίς δεύτερη σκέψη.
 
Τα δέκα βιβλία της Πολιτείας διαβάζονται και ξαναδιαβάζονται με οδηγό την Καλλίπολι Ψυχή, κοινωνώντας με ένα έργο που, αν μη τι άλλο, πλαταίνει τον κόσμο αντί να τον περιορίζει. Επίσης, το εσωτερικό του ανθρώπου που κατονομάζεται ποικιλοτρόπως αγγίζει τις δώδεκα φορές: εντός οράν, εντός άνθρωπος, το βέλτιστον εαυτού, εαυτού θειότατον, εν αυτώ θρεμμάτων, εν αυτώ το θείον άρχον, οικείον έχοντος εν αυτώ, πάντα τα αυτού, την εν αυτώ πολιτείαν, αμείνω αυτόν ποιήσειν, τη εαυτού πόλει, εαυτού κατοικίζειν.
 
Συμπεραίνει ο Ράμφος: « Η δυσκολία του πλατωνικού κειμένου για τον σημερινό αναγνώστη έγκειται κυρίως στο ότι διακρίνει πολύ καθαρά την ηθική από την αισθητική συγκίνησι, κάτι που δεν ισχύει για τον αρχαίο και τον μεσαιωνικό άνθρωπο. Ο αρχαίος άνθρωπος, όπως δείχνει και το κείμενό μας, δεν ξεχωρίζει την ηθική συγκίνησι από την αισθητική. Το ηθικό περιεχόμενο περικλείει το αισθητικό επειδή μορφοποιεί την υπέρβασι. Μπορεί η τραγική ηδονή να οφείλεται στην πλοκή κι αυτή να συνδυάζη μεγάλους χαρακτήρες (ήθη) με φοβερές πράξεις (αιμομιξίες, παιδοκτονίες, μητροκτονίες) ώστε να προκαλή έλεος για τους ήρωες και φόβο για τον εαυτό μας, όμως το περιωρισμένο της εσωτερικότητος του Αρχαίου δεν ενθαρρύνει την καθαρώς αισθητική ηδονή, όπως το κάνει η αναγεννησιακή αποτύπωση των αισθημάτων στη μορφή και το χρώμα...».
 
Αρχείο
6

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Μετά την πανδημία του κορωνοϊού, η ανισότητα θα αυξηθεί»

Σωτήρης Ντάλης / «Μετά την πανδημία του κορωνοϊού, η ανισότητα θα αυξηθεί»

Ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και επικεφαλής της Μονάδας Έρευνας για την Ευρωπαϊκή και Διεθνή Πολιτική σχολιάζει τον αντίκτυπο της πανδημίας και της εκλογής Μπάιντεν στην Ευρώπη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Επί Τραμπ οι μειοψηφίες κατέστησαν πλειοψηφίες»

Σωτήριος Σέρμπος / «Επί Τραμπ οι μειοψηφίες κατέστησαν πλειοψηφίες»

Τι σηματοδοτεί η εποχή Μπάιντεν και τι αφήνει πίσω του ο απερχόμενος Πρόεδρος; Απαντά στη LiFO ο Σωτήριος Σέρμπος, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Παν/μιο Θράκης και Ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Θεοκλής Ζαούτης: «Είναι αρκετά πιθανόν να έχουμε τρίτο κύμα πανδημίας»

Ελλάδα / Θεοκλής Ζαούτης: «Είναι αρκετά πιθανόν να έχουμε τρίτο κύμα πανδημίας»

Ο καθηγητής Παιδιατρικής και Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια και μέλος της Επιτροπής των Λοιμωξιολόγων του υπουργείου Υγείας μιλά για τα τελευταία δεδομένα της πανδημίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο γυμνός βασιλιάς, το Καπιτώλιο και η επόμενη μέρα

Νικόλας Σεβαστάκης / Ο γυμνός βασιλιάς, το Καπιτώλιο και η επόμενη μέρα

Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν είναι ένας Γουίλι Σταρκ της εποχής μας. Υπάρχει κάτι σημαντικό που χωρίζει τη λαϊκιστική φαντασία των χρόνων του Μεσοπολέμου –όπως την αναπλάθει το μυθιστόρημα του Γουόρεν– από τα πλήθη που είδαμε να βγαίνουν από τα μεσαιωνικά σπήλαια των social media για να ορμήσουν προς το Καπιτώλιο.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Ευάγγελος Μανωλόπουλος: «Να μάθουμε να ζούμε με τις μάσκες, γιατί θα αργήσουμε να τις βγάλουμε»

Ελλάδα / Ευάγγελος Μανωλόπουλος: «Να μάθουμε να ζούμε με τις μάσκες, γιατί θα αργήσουμε να τις βγάλουμε»

Ο καθηγητής Φαρμακολογίας, Φαρμακογονιδιωματικής και Ιατρικής Ακριβείας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Φαρμακολογίας, Ευάγγελος Μανωλόπουλος, μιλά στη LiFO για τα εμβόλια και τις φαρμακευτικές αγωγές που εξετάζονται. Απαντά για το δεύτερο κύμα της πανδημίας, εξηγεί ποια είναι η αλήθεια για τις ΜΕΘ, πότε θα αποχωριστούμε τις μάσκες αλλά και πότε προβλέπεται η επάνοδος στην κανονικότητα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η ασφάλεια του εμβολίου είναι υψηλού βαθμού; Ο καθηγητής της Οξφόρδης Πέτρος Λιγοξυγκάκης εξηγεί

Τech & Science / Γιατί η ασφάλεια του εμβολίου είναι υψηλού βαθμού; Ο καθηγητής της Οξφόρδης Πέτρος Λιγοξυγκάκης εξηγεί

Τι θα σημάνει η γενική χρήση των εμβολίων; Θα εφαρμοστούν νέοι κανόνες σχετικά με τον εμβολιασμό; Πότε προσδιορίζεται η έναρξή του; Και τι γίνεται με τους αρνητές;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η ενδοχώρα της άρνησης και το εμβόλιο

Νικόλας Σεβαστάκης / Η ενδοχώρα της άρνησης και το εμβόλιο

Η όποια στρατηγική για τον εμβολιασμό χρειάζεται να είναι σκληρή με τον νεοφασισμό των fake news και της ωμής παραπλάνησης. Την ίδια στιγμή, όμως, πρέπει να εντάξει τις ανησυχίες, τις αντιρρήσεις και τις δεύτερες σκέψεις πολλών ανθρώπων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Ευάγγελος Καϊμακάμης: «Έχουν πεθάνει πολλοί σαραντάρηδες στα χέρια μας χωρίς προβλήματα υγείας»

Ελλάδα / Ευάγγελος Καϊμακάμης: «Έχουν πεθάνει πολλοί σαραντάρηδες στα χέρια μας χωρίς προβλήματα υγείας»

Ο πνευμονολόγος-εντατικολόγος στο νοσοκομείο Παπανικολάου μιλά για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στις ΜΕΘ και τις μελλοντικές ανησυχίες του σχετικά με την πανδημία.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Θεόδωρος Βασιλακόπουλος: «Ακόμη κι αν είχαμε 10.000 κλίνες ΜΕΘ, αν γέμιζαν όλες, θα θρηνούσαμε 4.000 θανάτους»

Ελλάδα / Θεόδωρος Βασιλακόπουλος: «Ακόμη κι αν είχαμε 10.000 κλίνες ΜΕΘ, αν γέμιζαν όλες, θα θρηνούσαμε 4.000 θανάτους»

Ο καθηγητής Πνευμονολογίας-Εντατικής Θεραπείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών σχολιάζει όλες τις τελευταίες εξελίξεις στο μέτωπο της πανδημίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Χαράλαμπος Παπασωτηρίου μιλά για το διακύβευμα των αμερικανικών εκλογών

Διεθνή / Ο Χαράλαμπος Παπασωτηρίου μιλά για το διακύβευμα των αμερικανικών εκλογών

Ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, εξηγεί πώς μια νίκη του Μπάιντεν θα σηματοδοτήσει την αναβίωση της Δύσης ως κεντρικού παράγοντα στη διεθνή πολιτική.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

1 σχόλια
Ναι, αλλά δε μας κάνει ο Ράμφος. Αφού δε μιλάει για επανάσταση, ξεσηκωμό, να κάψουμε τους καπιταλιστές, να διαλύσουμε το παγκόσμιο σύστημα, να κρεμάσουμε τους πλουσίους, δε μας κάνει. Είναι άλλος ένας "φιλελέ" ψευτοδιαννοούμενος στην υπηρεσία του συστήματος, στον οποίο αξίζει μόνο χλευασμός και απαξίωση τόσο του έργου του όσο και του ιδίου. Και βεβαίως εφόσον κάποιος αυτοαποκαλείται αριστερός έχει κάθε δικαίωμα, το παίρνει μόνος του δηλαδή, να λέει ό,τι θέλει για ό,τι να'ναι κ ας μην μπορεί να καταλάβει καλά καλά τι είναι αυτό που κατηγορεί. Αφού δε μιλάει για "επανάστα" είναι κατακριτέο.
Ποιος Ραμφος απο όλους; Πριν μεταβληθει σε "φιλελε" ήταν ακραιφνης ... νεοορθοδοξος (!!!!)Ο Ραμφος του παπαγιωργη δεν εχω ιδεα σε ποια περιοδο αναφερεται. Anyway οι φιλοσοφοι κρινονται οντως με το εργο τους και την συμμετοχη τους στον προβληματισμο του σημερα.
@οχι βρισκω ανεπαρκη ανουσια και ρηχα τις αναζητησεις πανω στον εκσυγχρονισμο του νεοελληνα, η συζητηση γινεται για αυτο και οχι για τον Πλατωνα
και στο τελος τελος περα απο το να ασχολειται με τον "ελληνα" εγω δεν εχω ακουσει φιλοσοφικα κατι που μπορω να σχολιασω, η φιλοσοφια χ@#$κε για το τι κανει ο ελληνας ή ο νεοελληνας, οι προβληματισμοι πρεπει να ειναι ευρυτεροι αλλα σε αυτα που εχω δεν τους βλεπω
@ atman: Θες να πεις ότι έχεις παρακολουθήσει τις αναλύσεις του πάνω στους Πλατωνικούς διαλόγους και τις βρήκες ανεπαρκείς ή έχεις ακούσει καλύτερες;
@ atman 13:27: οκ, αλλά δεν είναι λίγο άδικο αυτό, όταν η βασική δουλειά του -αλλά και το άρθρο- έχει να κάνει με την ανάλυση του ως προς τον Πλάτωνα;