Κατ’ αρχάς, να ξεκαθαρίσουμε από την πρώτη κιόλας γραμμή ότι δεν έχουμε καμία όρεξη να «ακυρώσουμε» / λογοκρίνουμε / πετάξουμε στα σκουπίδια (παλιά) τραγούδια, ομολογουμένως μεγάλων δημιουργών, έργα της διάνοιας που άφησαν εποχή, τραγουδιούνται ακόμη, τα επικαλούμαστε, υπάρχουν στον δημόσιο λόγο.
Ωστόσο, και με αφορμή τη συζήτηση που έχει ξεσηκώσει το τραγούδι «Πουτ@να» του Βαλάντη –ο οποίος μαζί με τον…στιχουργό κάπου θα τρίβουν περήφανοι τα χέρια τους για τη διαφημιστική επιτυχία του πράγματος- οφείλουμε να δούμε τον μακρύ δρόμο του ελληνικού τραγουδιού που, παρά τα σουξέ, σχεδόν ποτέ δεν είχε καλή κουβέντα για τις γυναίκες.
Για να το πούμε πιο απλά: δεν φτάσαμε ξαφνικά στο κακοποιητικό τραγουδάκι του Βαλάντη, που θα μπορούσε να γίνει και anthem των incels και κάθε λογής μισογύνη. Και για κακή του τύχη, τον έχουν προλάβει σε ό,τι αφορά το υβρεολόγιο και ο Οικονομόπουλος («Πουτ@να στην ψυχή») και ο Σταρόβας («Μωρή Καργιόλ@») και ο Χρήστος Δάντης («Καργιόλ@» – σκέτο) και όλη η ελληνική τραπ.
Υπάρχει διαστρωμάτωση και κλιμάκωση. Διάθεση και τάση. Βιώματα και συλλογική μνήμη εντός πατριαρχικού περιβάλλοντος. Πότε με ανάλαφρη διάθεση και πότε με βαριά και ασήκωτη, από το ρεμπέτικο μέχρι την ελληνική ποπ και από το βαρύ λαϊκό μέχρι τις τσιφτετελοπόπ επιτυχίες της σεζόν τα έχουμε ακούσει όλα. Λέγοντας «όλα», μιλάμε από τον εξαναγκασμό σε σχέση/γάμο/σεξ, μέχρι την αιτιολογία της γυναικοκτονίας. Πότε να «μιλάει» άνδρας και πότε (και ακόμα χειρότερα) γυναίκα.
Και φυσικά, εξακολουθούμε να τα τραγουδάμε. Είναι κομμάτι της κουλτούρας και της μουσικής ιστορίας μας. Και δεν τα «ακυρώνουμε». Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν αφομοιώνουμε διαφορετικά πλέον τους στίχους που ακούμε. Και, επίσης, δεν σημαίνει ότι δεν έχουμε σοβαρές ενστάσεις για την περίπτωση που αυτά τα κομμάτια θα έβρισκαν δρόμο για τη δισκογραφία σήμερα.
Το νέο τραγούδι του Βαλάντη με τους απαράδεκτους, υβριστικούς για τις γυναίκες στίχους του, με τις συνδηλώσεις τους και τα υπονοούμενα που θα μιλήσουν στην καρδιά πολλών ανδρών που μισούν βαθιά τις γυναίκες, θα ακουστεί, θα προκαλέσει, θα εξοργίσει και θα προσπεράσει. Το πρόβλημα είναι με τις μεγάλες επιτυχίες που αφού έσπειραν, συνήθως με εξιδανικευμένο τρόπο το μίσος, το ψέμα, τη διαστροφή, τη βεβαιότητα ότι η γυναίκα είναι εξ ορισμού πηγή δεινών, μετά, μέσω της επιτυχίας, έγιναν κανονικότητα.
Να μερικά από αυτά:
Το χαστούκι
«Να πάθω δεν μπορώ ζημιά/ μ’ ένα χαστούκι παραπάνω». Το τραγούδησε πρώτη η Σοφία Βέμπο το 1952. Την ακολούθησε η Ελίζα Μαρέλι και αρκετά χρόνια, δεκαετίες για την ακρίβεια, μετά το ερμήνευσαν η Ελένη Δήμου και η Βίκυ Μοσχολιού. Στίχοι Γιώργου Γιαννακόπουλου και Μίμη Τραϊφόρου και μουσική Θεόδωρου Παπαδόπουλου.
Τα νέα της Αλεξάνδρας
Για τη συγκεκριμένη πολυτραγουδισμένη επιτυχία του ’60 και του Βαγγέλη Περπινιάδη, σε στίχους – μουσική Κώστα Γιαννίδη, μόλις πριν από κανά χρόνο μάθαμε ότι δεν ήταν παρά ο διασυρμός ενός αθώου κοριτσιού που βιάστηκε και δολοφονήθηκε. Αλλά ήταν τόσο εύκολο για πάνω 60 χρόνια όλοι να κάνουν πλάκα με την “ελευθεριών ηθών” Αλεξάνδρα. Ο βιαστής και φονιάς της κατάφερε να τραγουδιέται το έγκλημά του στο διηνεκές, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες φεμινιστικών ομάδων να αποκατασταθεί η αλήθεια. Περισσότερα ΕΔΩ
Λίγο – λίγο θα με συνηθίσεις
Έτος κυκλοφορίας του συγκεκριμένου τραγουδιού το 1965. Τη μουσική υπογράφει ο Απόστολος Καλδάρας και τους στίχους η τρομερότατη Ευτυχία Παπαγιαννόπουλου. Και κάπου εκεί στο ρεφρέν ακούμε: “Μείνε μαζί μου και μη μ’ αγαπήσεις / μόνο τα χάδια σου να μου χαρίσεις / και λίγο λίγο θα με συνηθίσεις / όχι όχι μη με παρατάς όχι όχι κι ας μη μ’ αγαπάς”. Πολλοί τους πίστεψαν αυτούς τους στίχους και τη δύναμη (;) της σχέσης άνευ αγάπης και κυρίως άνευ συναίνεσης…
Το Χριστινάκι
Το 1967 ο Γιάννης Σπανός μελοποιεί το ποίημα του Βασίλη Ρώτα για μια ανήλικη “παρθένα, Παναγιά μου” που επιβιβάζεται σε μία βάρκα με 12 αγόρια. Η ανάλαφρη χαρωπή μελωδία και η ερμηνεία της Καίτης Χωματά λειτουργεί κάπως αποσυντονιστικά ως προς την κατανόηση των στίχων που κατ’ αρχάς περιγράφουν κάτι εξαιρετικά τραγικό -ένα ναυάγιο με 13 νεκρά παιδιά-, κατά δεύτερον κάτι εξαιρετικά ανάρμοστο ή και παρενοχλητικό.
“Γέλια τραγούδια σώπασαν, τ’ αγόρια συμπαλεύουν
μοχτούν, φιλί γυρεύουν
Κανείς δεν είναι στο κουπί, κανείς και στο τιμόνι
λαχτάρα που τους ζώνει
Κι η βάρκα η ποθοπλάνταχτη πάει στων νερών τα βάθη
με του έρωτα τα πάθη
Δεν κλαίω τα δώδεκα παιδιά, τους νιους, τους μαθητάδες
τις δώδεκα μανάδες
Μόν’ κλαίω τα μάτια τα γλαρά, το λυγερό κορμάκι
τ’ αγρίμι το ελαφάκι
Που ήτανε δώδεκα χρονών, παρθένα Παναγιά μου
κι έλαμπε η γειτονιά μου”.
Ας μη συνεχίσουμε – για του λόγου το αληθές ακούστε και το τραγούδι, προσπαθώντας να μην σας παρασύρει η εύθυμη μελωδία
Θέλω τα ώπα μου
Έναν χρόνο νωρίτερα, το 1966 έχει κυκλοφορήσει αυτό το σουξέ. Το ‘χει πει και η Δούκισσα, το ‘χει πει και η Άννα Φόνσου, πάλι σε μουσική Γιάννη Σπάνου και στίχους Αλέκου Σακελλάριου. Οι οποίοι στίχοι μεταξύ άλλων ευχάριστων και κεφλίδικων αναφέρουν: “Θέλω τα χάδια μου / και την σφαλιάρα μου / από τον άνθρωπο που αγαπώ”…
Οι αισθηματίες
Το 1975 οι στίχοι του Πυθαγόρα βρίσκουν φίλο να παρηγορεί φίλο για υπόθεση ερωτική που ναυάγησε υπό τη μουσική του Χρήστου Νικολόπουλου. Ερμηνεύει, με τρομερή επιτυχία, ο Στέλιος Καζαντζίδης και όλα θα ‘ταν ιδανικά σ’ αυτό το παρηγορητικό bromance, αν δεν υπήρχε η σιγουριά ότι “σ’ αυτό τον κόσμο λιγοστές είν’ οι κυρίες”.
Και λέγε λέγε
Λατρεμένη δεκαετία του ’80, οι πίστες και τα μπουζούκια στην αίγλη τους, ο Στράτος Διονυσίου επίσης και γκραν σουξέ του σωτηρίου έτους 1981 το “Και λέγε λέγε”. Θανάσης Πολυκανδριώτης και Γιάννης Πάριος, με μάλλον πειραχτική διάθεση υπογράφουν την επιτυχία που μεταξύ άλλων, λέει:
“Κι ύστερα λένε πως φταίει ο φονιάς,
το ξύλο της χρονιάς, μου φαίνεται πως θέλεις.
Κοίτα μαζέψου πριν γίνει το κακό.
Πολύ σου πέφτει που σ’ αγάπησα εγώ”. Πού να ‘ξεραν πόσο ξύλο θα έπεφτε σε καθημερινή βάση στην Ελλάδα και για πόσες γυναικοκτονίες θα είμασταν απολύτως σίγουροι ότι φταίει αποκλειστικά ο φονιάς;
Σαν σταρ του σινεμά
Το 1985 μουσικές εκπομπές και ραδιοφωνικοί σταθμοί παίζουν ένα κομμάτι που φέρνει σε ροκ τα λέει και ωραία ο τραγουδιστής -ο λόγος για τον Νίκο Ζιώγαλα- έχει και ωραίο ρυθμό και ωραία αφήγηση, αλλά για κάτσε, μισό λεπτό κάτι προς τα μισά του τραγουδιού δεν πάει πολύ καλά, ε;
“Τι να `ναι αυτό που ξάφνου μέσα μου φουντώνει
όταν σε βλέπω να γελάς με σιγουριά
χάνω τον έλεγχο το μάτι μου θολώνει
κάτι με σπρώχνει να σου ρίξω μια μπουνιά”…
Προκαλείς
Αν είστε γύρω στα 40, τότε στα παιδικά πάρτι του Δημοτικού το διπλό κασετόφωνο ή έστω το στερεοφωνικό θα έπαιζε πολύ Μιχάλη Ρακιντζή. Ανάμεσα στις πολλές επιτυχίες του γνωστού δημιουργού και το “Προκαλείς”, μεγάλο hit του ’90 που αφηγείται την αλληλεπίδραση ενός νεαρού με μία κοπέλα, που στο ρεφρέν το παίρνει το μήνυμά της. “Προκαλείς / σου το λέω, προκαλείς /
Κι από φίλο αν στριμωχτείς σε καμιά γωνιά, μην εκπλαγείς / Γιατί ανοιχτά με προκαλείς; πώς να μείνω απαθής; / Από κάτω θα βρεθείς”. Νομίζω, γίναμε σαφείς.
Θες δεν θες (τώρα θα το κάνουμε)
Και τι να πεις γι’ αυτό εδώ από το 1992;
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
Αποτελούν απλά μαρτυρίες των αυτονόητων της εκάστοτε εποχής. Μόνο τον Μέγα ανατολικό να διαβάσει κανείς είναι να τραβάει τις κοτσίδες με αυτά που περιγράφει. Απλά βλέπουμε πόσο μεγάλη κληρονομιά προσπαθούμε να αλλάξουμε. ΥΓ Να κι ένα ωραίο σενάριο κωμωδίας. Νεαρή μαθήτρια καλής κοιωνίας ερωτεύται ενα ψιλομεσήλικα. Οι γονείς της σπεύδουν να την ξεφορτωθουν παντρευοντας την μην του περάσει. Η νεαρή σε ενα άλμα σκέψης επιστρεφει κρυφα στο σχολείο με την βοήθεια της πιστής παραμάνας. Οι συμμαθήτριες δεν καταλαβαίνουν που δεν είναι ευτιχισμενη με την τύχη της. Οταν το εξομολογείται στους γονεις της γελούν τόσο πολύ που το θεωρούν ανάξιο λόγου… Διαβάστε περισσότερα »
Από χθες που διάβασα το άρθρο μού ήρθε στο μυαλό η ελληνική αυτή “κωμωδία” και ήθελα να μπω να το σχολιάσω. Αλλά με προλάβατε! 🙂
ΥΓ: Ούτε εγώ γελάω πλέον.
Αχ τι καλά, τα το ομολογήσω πως μερικές φορές σκεφτόμουν οτι είμαι υπερβολικιά που μου την βιδώνει η υπόθεση.
Επίσης “η πίπα της ειρήνης” του Εμιρλή λίγο πιο πρόσφατο, του 2005. Ήμουν παιδάκι αλλά το θυμάμαι έντονα να παίζει στο ραδιόφωνο.. Όταν έβαλα και το άκουσα πριν λίγους μήνες – και μετά από χρόνια – συνειδητοποίησα πόσο επικίνδυνοι είναι οι στίχοι
Οι γονείς μου άκουγαν Βέμπο,Γούναρη,Αττικ κλπ..
Ως παιδί θυμάμαι πόση μεγάλη αρνητική εντύπωση μου είχε κάνει ένα τραγούδι της Βέμπο ,με ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟΥΣ στίχους και δυστυχώς υπέροχη μελωδία.Το παιδικό μου μυαλό πραγματικά αδυνατούσε να κατανοήσει τους στίχους.Ανεξίτηλα στο σκληρό μου έχει γράψει αυτό το τραγούδι.Από τη μία η φωνή , η ερμηνεία της μέγιστης Βέμπο,και η μελωδία,και από την άλλη οι τραγικοί στίχοι.
“ο ανθρωπός μου”
https://www.youtube.com/watch?v=JUg63qFcRXU
Αγαπητη κυρία Γαλανοπουλου, θα είχε μια αξία να αναφερθείτε και να εστιασεται στον στίχο της “χωματερης” που λέγεται τραπ και διαμορφώνει ολόκληρες γενιές.
Τραπ, λαϊκό ελληνικό, όπως βλέπουμε η εγχώρια μουσική είναι όλη ποτισμένη στο μισογυνισμό.
Ο τραπερ θα μιλήσει φανερως χυδαία για σωματικά μέλη κ τις χρήσεις των γυναικών για αυτον,
ΟΜΩΣ ΣΤ ΑΛΉΘΕΙΑ ΔΙΑΦΈΡΕΙ
από το λαϊκό τίμιο αγόρι του λαϊκού τραγουδιού που θα πει ότι γην αγάπησε κι συτη είναι μια π****που δεν του εδωσε ευκαιρία;
Υπάρχει διαφορά για το λαικο τίμιο αγόρι που θα πει οτι τη θέλει τη σφαλιάρα της;
Η απάντηση είναι οχι.
Όλοι ζητούν απο τη σάρκα της γυναίκας.
Διαβάστε κ ξεραστε🤢: θες δε θες, άσ’ τις ντροπές, θες δε θες, τώρα θα το κάνουμε, θες δε θες, σταμάτα να κλαις. ( χ2 ) Πες με αλήτη, βιαστή, κάνε μου μήνυση να μπω φυλακή, μ’ έχεις πεθάνει, δεν μπορώ το θύμα απ’τους δυό μας είμαι εγώ. μου, γιατί μου το κάνεις αυτό, δυο ολόκληρες ώρες τώρα παίζεις μαζί μου, με φτιάχνεις κι ύστερα τραβιέσαι, αν πραγματικά δεν γουστάρεις να κάνουμε έρωτα γιατί με ανάβεις;σ’αρέσει να με βλέπεις να λιώνω για πάρτη σου; σ’αρέσει να μ’ ακούς να σε παρακαλάω; σ’αρέσει να μου φέρεσαι σαδιστικά ε; κοίτα, το ξέρεις ότι… Διαβάστε περισσότερα »
Αυτονόητα καλέ, μετά αμα τους στέλνεις στα τσακίδια με το καλημέρα σε λένε κι ακατάδεχτη.
Μα πραγματικά ποιός λέει αυτό το απαύγμασμα τέχνης?
Και αυτό που άκουσα πρόσφατα από την ταινία Μαγνητικά Πεδία, αν και είναι παλιό ρεμπέτικο ”Θέλω να πάψεις να γελάς, θέλω να κλαις”. Ανατριχιαστικά καταραμένοι στίχοι.
https://www.youtube.com/watch?v=WNbOUwfBa48
Υπάρχει και αυτό…”Ας πέθαινες να γλίτωνα”
https://youtu.be/EopnSllwsB4 και πολλά άλλα.
Τα τραγούδια αυτά όμως είναι γραμμένα σε μια άλλη εποχή. Γνωρίζουμε πως σκεφτόταν ο κόσμος τότε, γιατί μας εκπλήσσουν;
Το πρόβλημα είναι πως γίνονται αποδεκτοί, ανάλογοι στίχοι, στις μέρες μας με τόσες γυναικοκτονίες, με τόση βία που υποτίθεται μας συγκλονίζει. Και δε μιλάω για τα ρεμπέτικα αλλά για τις σύγχρονες “δημιουργίες “.
Α καλά, από νούμερο που έχει πάει Σαρβαιβορ τι περιμέναμε?