Να ζεις και να βολτάρεις άσκοπα στα Εξάρχεια

Να ζεις και να βολτάρεις άσκοπα στα Εξάρχεια Facebook Twitter
Η μονοδιάστατη ιδέα, όμως, που έχει ο πολύς κόσμος για τα Εξάρχεια ως διαχρονικό αναρχοαυτόνομο πυρήνα ανομίας παραμένει εξαιρετικά ανθεκτική...
10

Σύμφωνα με το γνωστό αμερικανικό γνωμικό, μόνο ο θάνατος και οι φόροι αποτελούν σταθερά σημεία αναφοράς σ' αυτήν τη ζωή. Και τα Εξάρχεια, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε, ως συμβολικό πεδίο εντροπίας που εισέρχεται (κάνει ντου, μάλλον) τακτικά, και συχνά χωρίς αφορμή, στο πλαίσιο της δημόσιας συζήτησης, για να προκαλέσει ιδεολογικές αντιπαραθέσεις μεταξύ ανθρώπων που ενδεχομένως δεν πατάνε σχεδόν ποτέ στο «ανυπότακτο χωριό». Την εβδομάδα που πέρασε, η σημειολογικά υπερφορτισμένη περιοχή βρέθηκε ξανά στην επικαιρότητα εξαιτίας μια ιδιοφυούς «αντάρτικης» παρεμβατικής εγκατάστασης, με την τοποθέτηση μιας ψεύτικης (αλλά εντελώς αληθοφανούς) στάσης μετρό στο Μουσείο, κι ενός δημοσιεύματος που κατήγγειλε την έκπτωση της κλασικής αθηναϊκής αστικής γειτονιάς σε καθεστώς γκέτο. Το δημοσίευμα προκάλεσε, όπως ήταν αναμενόμενο, έντονες αντιδράσεις από πάσης φύσεως καλοπροαίρετους και μη υπερασπιστές του ηθικού πλεονεκτήματος που φέρει περήφανα και επιδεικτικά η περιοχή ως χώρος (ο Χώρος) προστασίας αντικαθεστωτικών ιδεών και αντιλήψεων, και θερμοκήπιο χειραφέτησης και αντίστασης.

Δεν είναι γκρίζα ζώνη αποκλεισμού όμως, ούτε και προσωρινά αυτόνομη ζώνη ελευθεριότητας, που λέγανε και οι κυβερνοπάνκ θεωρητικοί κάποτε. Δεν είναι γκέτο, ούτε κράτος εν κράτει, αλλά ούτε και διατηρητέο μνημείο αυθεντικότητας.


Δεν πρόκειται για ψευδή στοιχεία ταυτότητας, ούτε για άλλοθι οπαδικής και βίαιης ενίοτε συμπεριφοράς («τι δουλειά έχεις εσύ στα Εξάρχεια, ρε;»): τα Εξάρχεια είναι και χώρος προστασίας συγκεκριμένων ιδεών, αντιλήψεων και συμπεριφορών που δεν έχουν αντικοινωνικό υπόβαθρο, παρόλο που το σκηνικό φαίνεται να βουλιάζει πια υπό το βάρος τόνων γκράφιτι, συνθημάτων και αφισών. Μοιάζει οπωσδήποτε με πρόχειρα στημένο θεματικό πάρκο αντιεξουσιαστικής έκφρασης, αλλά τουλάχιστον δεν μεταποιήθηκε σε downtown θέρετρο trendy εναλλακτικότητας. Κάτι είναι κι αυτό στους αμείλικτα gentrified καιρούς μας (κρίση - ξεκρίση, στη ζώνη εστίασης και ψυχαγωγίας από το Σύνταγμα ως το Μοναστηράκι ανοίγουν κάθε εβδομάδα τρία μπαρ και πέντε φαγάδικα). Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι πρόκειται για φιλικό μέρος (με φιλικά μαγαζιά), απαλλαγμένο από την ατμόσφαιρα βιασύνης, άγχους και ανταγωνισμού που διακρίνει άλλες περιοχές του κέντρου, όπου περιφέρονται ακόμα ασκόπως γιάπικα ομοιώματα με το ένστικτo του killer. Και τα βράδια, είναι η μόνη ζωντανή και ανθρώπινη (όταν δεν διεξάγονται τελετουργίες πυρπόλησης κάδων και αυτοκινήτων) περιοχή του ιστορικού κέντρου, διατηρώντας παράλληλα αυτή την περίφημη αίσθηση «γειτονιάς» που όλοι μοιάζουν να αναζητούν σε άλλες αποικίες του ευρύτερου κέντρου, με βαρύ κι ασήκωτο λούμπεν ή/και μικροαστικό παρελθόν.


Η μονοδιάστατη ιδέα, όμως, που έχει ο πολύς κόσμος για τα Εξάρχεια ως διαχρονικό αναρχοαυτόνομο πυρήνα ανομίας παραμένει εξαιρετικά ανθεκτική. Αν ζητήσεις εικόνες για τη λέξη «Εξάρχεια» στο google, θα σου βγάλει πάνω πέντε βασικές υποενότητες: «εξάρχεια πλατεία», «εξάρχεια γκράφιτι», «εξάρχεια συνθήματα», «εξάρχεια αναρχικοί» και «εξάρχεια γρηγορόπουλος». Αν ζητήσεις όμως εικόνες για το σίριαλ «Η κάθοδος», δεν θα σου βγάλει τίποτα σχεδόν (καμιά άσχετη ίσως, του Ζαχαρία Ρόχα ή της Πέγκυς Σταθακοπούλου), παρόλο που η κυρίαρχη αντίληψη για τα Εξάρχεια δεν έχει αλλάξει και πολύ από την εποχή που παιζόταν στην τηλεόραση η σειρά που κατοχύρωσε με κραυγαλέο και μελοδραματικό τρόπο την ιδέα ενός καθαρτηρίου πρέζας και αναρχίας στην ευρύτερη περιοχή της πλατείας, πριν από τριάντα και πλέον χρόνια.

Υπάρχουν κι αυτά στα Εξάρχεια και αποτελούν προβεβλημένο κομμάτι της φυσιογνωμίας τους: φρικιά, πρεζάκια, αναρχικοί, ιδεαλιστές γνήσιοι και δήθεν, rock & roll attitude αλά ελληνικά, πανκ σπαράγματα, σκόρπια χουλιγκάνια, μονότονη «ντέκα», μπουκωμένο γκράφιτι, ανθεκτικά βιβλιοπωλεία, ανοιχτές συνελεύσεις, δίκτυα αλληλεγγύης, επιτροπές πρωτοβουλίας, απελευθερωμένοι χώροι και, γενικώς, κινηματική δραστηριότητα, η οποία όμως δεν σε πιάνει και απ' τον λαιμό να συμμετέχεις με το ζόρι, αλλιώς τον πούλο. Και πάντως, οι (παγκόσμιες) οικονομικές και κοινωνικές περιστάσεις κάνουν λιγότερο γραφική την αντιεξουσιαστική συνθηματολογία σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, που τέτοιες μέρες πανηγυρίζαμε με αφορμή την επέτειο της πτώσης του Τείχους, μια επέτειο που κάθε χρόνο μοιάζει όλο και πιο άκυρη και ασύνδετη με τις παρούσες συνθήκες.


Δεν είναι γκρίζα ζώνη αποκλεισμού όμως, ούτε και προσωρινά αυτόνομη ζώνη ελευθεριότητας, που λέγανε και οι κυβερνοπάνκ θεωρητικοί κάποτε. Δεν είναι γκέτο, ούτε κράτος εν κράτει, αλλά ούτε και διατηρητέο μνημείο αυθεντικότητας. Ούτε αντι-Κολωνάκι είναι (όπως η λαϊκή της Ξενοκράτους δεν είναι το αντίθετο της λαϊκής της Καλλιδρομίου, η οποία παραμένει μία εξαιρετικά ευχάριστη κοινωνική εμπειρία), παρόλο που καμιά φορά μου αρέσει να το φαντάζομαι κάπως έτσι, διασχίζοντας το όριο της Μασσαλίας. Λίγα πράγματα μου έχουν λείψει όσο οι βόλτες προς τα Εξάρχεια, κατεβαίνοντας τη Διδότου ή τη Σκουφά (Σκουφά by Μπουρνάζι, εδώ και χρόνια), πριν αυτή «εξαρχειωθεί» σε Ναυαρίνου, εκεί όπου είναι το αυτοδιαχειριζόμενο πάρκο που μοιάζει λιγότερο με πάρκο και πιο πολύ με ημιτελή συμμετοχική εγκατάσταση, ένα αυτοαναφορικό work in progress με θέμα τα Εξάρχεια ως ουτοπική (ή δυστοπική, εξαρτάται πώς θέλει να το δει κανείς) κατάσταση.

10

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αναζητώντας το μυστικό του Γιάννη Πετρίδη

Δ. Πολιτάκης / Αναζητώντας το μυστικό του Γιάννη Πετρίδη

Στις 29 Μαρτίου συμπληρώθηκαν σαράντα έξι χρόνια από την πρώτη εκπομπή του ανθρώπου που μας έμαθε να ακούμε μουσική, όμως, παρά την οικειότητα, το κύρος και τη γνώση που εκπέμπει ακόμα η φωνή του από τα ερτζιανά, ο ίδιος παραμένει σε μεγάλο βαθμό ένα μυστήριο.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
200 χρόνια «κρυφό σχολειό»

Δ. Πολιτάκης / 200 χρόνια «κρυφό σχολειό»

Πέρα από τις εθιμοτυπικές τελετουργίες της αρμόδιας επιτροπής, ο εορτασμός των 200 χρόνων από το ’21 θα μπορούσε να γίνει αφορμή για μια βαθύτερη αντίληψη των συναρπαστικών γεγονότων εκείνης της εποχής από αυτή που μας χάρισε το σχολείο.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Αποχαιρετισμός στην κυρία Μιράντα

Δημήτρης Πολιτάκης / Αποχαιρετισμός στην κυρία Μιράντα

Πηγαίνοντας μετά από καιρό σε σπίτι φίλων, είδα στην εξώπορτα το αγγελτήριο θανάτου της ηθοποιού Μιράντας Κουνελάκη που έμενε στην ίδια πολυκατοικία και για χρόνια «επέβλεπε» στοργικά και διακριτικά τις νεανικές μας τρέλες.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
H περίπτωση του Άκη Πάνου, που ακόμα μας στοιχειώνει

Δημήτρης Πολιτάκης / H περίπτωση του Άκη Πάνου, που ακόμα μας στοιχειώνει

Ούτε το έργο ενός δημιουργού μπορεί εύκολα να διαγραφεί ούτε όμως και η σύνδεσή του με τις όποιες αποτρόπαιες πράξεις. Μένει εκεί, σαν ανεξίτηλη κηλίδα που διαβρώνει και συρρικνώνει το σέβας, το δέος, την εκτίμηση, την απόλαυση. Αυτό είναι το τίμημα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Βρίσκοντας καταφύγιο στη μοιρολατρία και στα εποχικά μαγαζιά

Δημήτρης Πολιτάκης / Βρίσκοντας καταφύγιο στη μοιρολατρία και στα εποχικά μαγαζιά

Έχει ανάγκη ο κόσμος να περιβληθεί στην απομόνωσή του από ένα γιορτινό σκηνικό, από μια λαμπερή ψευδαίσθηση, ξορκίζοντας μια χρονιά που έγινε η προσωποποίηση όλων των δεινών που έχουν πέσει στο κεφάλι μας, όχι μόνο της πανδημίας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Η πανδημία και η λαχτάρα μας να «σώσουμε τα Χριστούγεννα»

Δημήτρης Πολιτάκης / Η πανδημία και η λαχτάρα μας να «σώσουμε τα Χριστούγεννα»

Ας είμαστε προετοιμασμένοι για σεμνές, ταπεινές, υπερβατικές γιορτές, όπως θα έπρεπε δηλαδή πάντα να είναι, αν πιστέψουμε όλες αυτές τις χριστουγεννιάτικες ταινίες που βλέπουμε μια ζωή.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Απόδραση από την Αθήνα

Δημήτρης Πολιτάκης / Απόδραση από την Αθήνα

Παίζει ξανά δυνατά ως σενάριο ή ως όραμα μέσα στην πανδημία η οριστική φυγή από τη μητρόπολη και η μετεγκατάσταση σε κάποια ιδανική γωνιά της επαρχίας με άμεση πρόσβαση σε φύση, βουνά, ακρογιαλιές, δειλινά.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ