Ο εθνομηδενισμός ή για τις λέξεις που απλώς κάνουν πόλεμο

Ο εθνομηδενισμός ή για τις λέξεις που απλώς κάνουν πόλεμο Facebook Twitter
Θα ήταν προτιμότερο να παραδεχτούμε απλώς ότι ο «εθνομηδενισμός» είναι ένα αδειανό πουκάμισο που μπορεί όμως να προκαλέσει ζημιά, όταν αρχίζουν να το ανεμίζουν περισσότεροι.
11

Μερικές λέξεις αρχίζουν να κάνουν καριέρα όταν τις σηκώσει ο αέρας μιας εποχής, το κλίμα μιας συγκυρίας. Για χρόνια μπορεί να είναι σε ύπνωση ή να αφορούν μόνο τους μυημένους. Ο εθνομηδενισμός είναι μια τέτοια λέξη. Αναδύθηκε μαζί με τον αποκαλούμενο αορίστως «πατριωτικό χώρο», με τον καιρό όμως έχει γίνει αγαπημένη έκφραση στις παρέες της εθνικιστικής δεξιάς και της ακροδεξιάς.

Το καινούργιο –που στάθηκε πραγματική αφορμή γι' αυτό το κείμενο‒ είναι πως τον τελευταίο καιρό η λέξη έχει περάσει στη γενική κυκλοφορία. Συνάντησα, ας πούμε, τον χαρακτηρισμό και σε γραπτά ανθρώπων που υπερασπίζονται την ανοιχτή και εξωστρεφή Ελλάδα.

Αν, φυσικά, πάμε πίσω στον χρόνο, το πιθανό είναι ότι η καταγγελία του εθνομηδενισμού ξεκίνησε από ομάδες και έντυπα με εναλλακτική, ή αυτόνομη, προέλευση όπως το «Άρδην». Σε ορισμένους κύκλους της «πατριωτικής αριστεράς» η αντίθεση στους εθνομηδενιστές πήγε να καλύψει μια διπλή επίθεση: στον ταξικό διεθνισμό και στον φιλελεύθερο κοσμοπολιτισμό. Αφορμή στάθηκαν συνήθως συγκεκριμένα θέματα όπως η Κύπρος, τα Βαλκάνια, η αντιμετώπιση της Τουρκίας.

Το ζήτημα είναι να αναγνωρίζουμε τα συλλογικά πάθη, τα συναισθήματα και τις ταυτότητες μέσα από τις οποίες πορεύτηκαν οι λαοί. Να τα αναγνωρίσουμε ως ιστορικές πραγματικότητες που αποτυπώθηκαν συχνά σε ισχυρά εθνικά πάθη, πάθη που δεν ήταν μόνο φονικά αλλά έφτιαξαν δεσμούς και σημαντικούς πολιτικούς θεσμούς.


Η αλήθεια είναι, πάντως, ότι ο αφορισμός του επικίνδυνου «εθνομηδενιστή» έγινε κοινός τόπος σε μια ορισμένη δεξιά και ιδίως στα πιο ακραία χωράφια της. Τι περιγράφει όμως αυτή η λέξη; Γιατί ξαφνικά άρχισε να αρέσει σε περισσότερους; Πιστεύω πως εδώ έχουμε κάτι ανάλογο με την άλλη προπαγανδιστική επινόηση των τελευταίων χρόνων: το λεγόμενο «ακραίο κέντρο», έτσι όπως το πολιορκούν με χοντρές γραμμές κάποιοι αριστεροί σχολιαστές και κοινωνικοί κριτικοί.

Ο «εθνομηδενισμός», το «ακραίο κέντρο» κ.λπ. είναι, νομίζω, λέξεις που δεν επιδιώκουν να περιγράψουν συγκεκριμένες στάσεις και επιχειρήματα, αλλά περισσότερο να δείξουν έναν εχθρό, να ονοματίσουν τον κακό της υπόθεσης και, φυσικά, να «ξεσκεπάσουν». Ας πούμε πως η πολιτική τους χρήση δεν ανταποκρίνεται σε κάποια έγκυρη θεωρητική αξία παρά μόνο στη σοφιστική τέχνη της κουβέντας και στην ανάγκη για πολιτικά και ψυχικά σύνορα. Είναι σήματα κατατρόπωσης και ιδιότυπα τρολαρίσματα για την εποχή των νευρικών και ανασφαλών πολιτικών ταυτοτήτων.

Για παράδειγμα, βλέπουμε να ονομάζονται εθνομηδενιστικά τα πιο διαφορετικά φαινόμενα. Κάποιες κοινωνιολογικές ή ιστορικές θεωρίες για τη γέννηση του νεοελληνικού έθνους αλλά και η υποστήριξη σε διπλωματικές και πολιτικές συμφωνίες που κατηγορούνται ως «εθνικά επιζήμιες».

Εθνομηδενιστής θα βαφτιστεί ο αναρχικός που καίει τη σημαία, φωνάζοντας «κάτω η πατρίδα», αλλά και ο ερευνητής που ελέγχει με κριτική διάθεση ισχυρισμούς της εθνικής ιδεολογίας. Σαν να αποτελούν κάτι ενιαίο η καταστροφική και η κριτική χρήση των συμβόλων, η αμφιβολία και η μηδενιστική άρνηση.

Για εθνομηδενισμό θα κατηγορηθούν, επιπλέον, και όσοι εξακολουθούν να υπερασπίζονται την ιδέα της πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης (εδώ ως μετεξέλιξη του προσβλητικού «ευρωλιγούρη») αλλά και οποιοσδήποτε θέλει να ερευνήσει τις ευθύνες του ελληνικού εθνικισμού σε πολιτικές τραγωδίες και γεγονότα του 20ού αιώνα.


Φαίνεται, λοιπόν, πως κι αυτή η λέξη δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ουδέτερα και απλώς περιγραφικά. Διότι έχει στον πυρήνα της τη διάθεση για ατίμωση του αντιπάλου. Ο προορισμός της είναι να κάνει τον ενοχλημένο ακροατή να κουνήσει το κεφάλι με όσους «θέλουν το κακό του ελληνισμού» και αποκλίνουν από την ενιαία «εθνική στάση», όχι να ενθαρρύνει μια πιο γενναιόδωρη και ευαίσθητη αντιμετώπιση στα θέματα της εθνικής ταυτότητας.


Είναι τελείως λάθος ο χαρακτηρισμός; Μια πιο κομψή εκδοχή για εκείνο το παλιό σχήμα των «αντεθνικώς δρώντων»; Σε μεγάλο βαθμό, ως πολεμικός και προπαγανδιστικός χαρακτηρισμός, ναι. Λειτουργεί αντικειμενικά ως κατηγορητήριο για λειψή και προβληματική εθνική συνείδηση.

Είναι, λοιπόν, μεγάλο λάθος να απευθύνει κανείς τον χαρακτηρισμό με ελαφρότητα και σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Διότι δεν είναι εθνομηδενισμός η απομυθοποίηση πλευρών της δικής μας Ιστορίας ούτε η επιλογή υπέρ συγκεκριμένων συμφωνιών του ελληνικού κράτους. Και δεν έχει, φυσικά, κάτι το εθνομηδενιστικό η κριτική σε συλλαλητήρια και καταλήψεις σχολείων για τη Μακεδονία.


Πιο σωστό θα ήταν να εντοπίσει κανείς ιστορικό και πολιτικό αναλφαβητισμό και, βέβαια, απίθανη σύγχυση στη στάση όσων λένε «σκατά στις πατρίδες» ή «η Μακεδονία είναι κινέζικη» ‒ αλλά, σοβαρά τώρα, ας σκεφτούμε ποιο βάρος έχουν αυτά τα εφηβικά συνθήματα στην κοινωνία μας.

Επιπόλαιες και ιστορικά ρηχές –όχι εθνομηδενιστικές‒ μπορεί ακόμα να είναι εκείνες οι αντιλήψεις που παραβλέπουν ή περιφρονούν τους ιστορικούς δεσμούς των λαών με τα έθνη κράτη αλλά και την περίπλοκη σχέση ανάμεσα στο έθνος και στη δημοκρατία. Και αυτές όμως δεν έχουν την ισχύ ή την έκταση που τους αποδίδεται.


Το ζήτημα είναι να αναγνωρίζουμε τα συλλογικά πάθη, τα συναισθήματα και τις ταυτότητες μέσα από τις οποίες πορεύτηκαν οι λαοί. Να τα αναγνωρίσουμε ως ιστορικές πραγματικότητες που αποτυπώθηκαν συχνά σε ισχυρά εθνικά πάθη, πάθη που δεν ήταν μόνο φονικά αλλά έφτιαξαν δεσμούς και σημαντικούς πολιτικούς θεσμούς.


Μη φεύγει, όμως, από τη σκέψη μας η συγκυρία και ιδίως τα παιχνίδια που παίζονται με την ταυτότητα και τις απειλές της. Το να μιλάς αυτό τον καιρό για εθνομηδενισμό είναι σαν να αφήνεσαι να παρασυρθείς στο ρεύμα της συγκυρίας. Υπάρχουν, φυσικά, πολλοί λόγοι να νιώθει κανείς ανασφαλής σήμερα.

Θα ήταν προτιμότερο να παραδεχτούμε απλώς ότι ο «εθνομηδενισμός» είναι ένα αδειανό πουκάμισο που μπορεί όμως να προκαλέσει ζημιά, όταν αρχίζουν να το ανεμίζουν περισσότεροι. Ποια ζημιά; Τη μετατόπιση της συζήτησης από τις διαφορετικές μας εκτιμήσεις για την εθνική αλήθεια στον έλεγχο του πατριωτικού φρονήματος των φίλων και των αντιπάλων μας. Αχρείαστο και διαβολικά επικίνδυνο πράγμα.

Δεύτερες Σκέψεις
11

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο δολοφόνος και το ψέμα: Με αφορμή την περίπτωση Τσέζαρε Μπατίστι

Ν. Σεβαστάκης / Ο δολοφόνος και το ψέμα: Με αφορμή την περίπτωση Τσέζαρε Μπατίστι

Τερατώδη ψέματα έχουν ειπωθεί στο όνομα της ιδεολογίας, με τους διανοούμενους να φέρουν σοβαρότατες ευθύνες για το τείχος προστασίας σε διάφορες πολύ σκοτεινές περιπτώσεις
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ

σχόλια

3 σχόλια
Έγραφα πριν από λίγες μέρες:"Σήμερα το πρωί με καλοσώρισε στο 5ο Λύκειο Μυτιλήνης μια τεράστια ελληνική σημαία και ένα πανό που ανέγραφε "Η Μακεδονία είναι Ελληνική".Αργότερα στο γραφείο, "έπεσα" πάνω σε αυτή http://dakedek.blogspot.com/2018/11/blog-post_28.htmlτην ανακοίνωση που εξέδωσε η ΔΑΚΕ καθηγητών αναφορικά με τις κινητοποιήσεις των μαθητών.Αν ο επίσημος λόγος της Νέας Δημοκρατίας επί του θέματος είναι επαμφοτερίζων, η ανακοίνωση είναι βγαλμένη από τις πιο μαύρες δεξιές δεκαετίες. Προσέξτε τον εμφυλιοπολεμικό λόγο ("εθνομηδενιστές") που χρησιμοποιούν οι δάσκαλοι των παιδιών μας.Δεν χαρίζουν, λένε, τους μαθητές στη Χρυσή Αυγή γιατί πολύ απλά μπορούν κι εκείνοι να αρθρώσουν τον ίδιο κι απαράλαχτο λόγο!Το θεωρώ ένα πολύ σημαντικό ζήτημα γιατί η πολιτική επιρροή σε αυτό το επίπεδο είναι το ίδιο και περισσότερο σημαντική από τις επίσημες γραμμές των κομμάτων μιας και βρίσκονται σε άμεση επαφή με την κοινωνία, σε αυτήν την περίπτωση με τους μαθητές. Αν η ανακοίνωση είναι αυτής της μορφής, δεν θέλω να φανταστώ τι διακινείται προφορικά στα σχολεία."
Ήμουν σίγουρος ότι κάποιοι θα είχαν ενστάσεις για το σημερινό άρθρο σας. Έπεσα μέσα και, φυσικά, δεν εκπλήσσομαι. Οι θέσεις σας μοιάζει να τους περιγράφουν με μεγάλη ακρίβεια. Και είναι εκείνοι που κατά την γνώμη μου συμμετέχουν ακριβώς στην ζημιά που περιγράφετε στον επίλογο σας, χρησιμοποιώντας την πολιτική ορθότητα από την ανάποδη και κάνοντας και οι ίδιοι ακριβώς εκείνα τα λάθη για τα οποία συχνά επιπλήττουν άλλους – εν προκειμένω και εσάς. Το κλίμα έντασης συντηρείται δυστυχώς και από όσους επιμένουν να αναφέρονται σε εμφυλιοπολεμικά πάθη και λάθη παίζοντας το παιχνίδι της ακροδεξιάς, νομιμοποιώντας την (έστω και ασυνείδητα) ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που το έπραξαν και στην υπόθεση του Κατσίφα, αγνοώντας ή αδιαφορώντας για αυτό το οποίο τονίζετε: την συγκυρία. Προσωπικά, ομολογώ ότι μου είναι εξαιρετικά δύσκολο να κατανοήσω το πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό ασυνειδήτως.
Κάτσε για να καταλάβω...Δεν πρέπει να λέμε ότι αλλάζει το κλίμα μήπως ενισχύσουμε την ατζέντα της οικο-αριστερας;Δεν πρέπει να λέμε αλήθεια επειδή κάποιοι μπορεί να την χρησιμοποιήσουν αρνητικά;Πάλι κουβέντα για επιχειρήματα- αλήθεια. Μόνο (εν δυνάμει) χαρακτηρισμοί. Μόνο αντεγκλήσεις -ανωνυμες- χωρίς κουβέντα για την ταμπακιέρα...
Μα είναι προφανές ότι αναφέρομαι και σε εσένα. Δεν είπα ότι δεν πρέπει να λέμε την αλήθεια. Ούτε και ο αρθρογράφος νομίζω πως ισχυρίζεται κάτι τέτοιο. Στο timing βρίσκεται η ένσταση του - και η δική μου. Στην συγκυρία. Γιατί όταν το ζητούμενο είναι να περιοριστεί η πυρκαγιά δεν της πετάς βενζίνη. Δεν είναι φρόνιμο το αναμάσημα εμφυλιολογίας - ή ακόμα και εμφυλιολαγνείας – και η άκαιρη αναμόχλευση παθών που μερικές φορές μπορεί να μοιάζει με αναζήτηση αυτοδικαίωσης.Το να μιλάς αυτό τον καιρό για εθνομηδενισμό είναι σαν να αφήνεσαι να παρασυρθείς στο ρεύμα της συγκυρίας. Πηγή: www.lifo.grΑυτή είναι η ταμπακιέρα. Και η ζημιά που περιγράφει ο αρθρογράφος στον επίλογο από την χρήση της λέξης. Εκτός και αν κάποιες ενοχλητικές λέξεις - εν αντιθέσει με κάποιες άλλες ενοχλητικές λέξεις - δεν ενοχλούν και τόσο πολύ αν απευθύνονται από εμάς σε άλλους και όχι από άλλους προς εμάς. Οπότε η ταμπακιέρα μετατοπίζεται...
Εεε, δεν έχω χρησιμοποιήσει ποτέ, εξόσων δύναμαι να ενθυμούμαι, τη λέξη "εθνομηδενιστής". Δεν μου αρέσουν οι χαρακτηρισμοί. Προτιμώ τα ιστορικά παραδείγματα. Καταλαβαίνω καλύτερα έτσι τί γίνεται.Απλά επειδή με τις αερολογίες ένα κομμάτι της αριστεράς κάνει καριέρα χρόνια τώρα, πρέπει να ξέρουμε τι λέμε.Δεν υπήρξε γενικά κι αόριστα, στα καλά του καθουμένου, κάποιο μένος κατά της αριστεράς επί Βενιζέλου όπως δεν ήρθε ως κεραυνός εν αιθρία η χρήση του όρου "εθνομηδενιστές" από ανθρώπους σαν τον Θοδωράκη.
Για να είμαι ειλικρινής ούτε εγώ θυμάμαι να έχεις χρησιμοποιήσει την συγκεκριμένη λέξη. Δεν αναφερόμουν όμως σε εσένα προσωπικά αλλά σε γενικότερο επίπεδο.
Τελικά αναφέρεσαι ή δεν αναφέρεσαι σε εμένα;Σε κάθε περίπτωση καλό είναι να σχολιάζουμε τα άρθρα και όχι ο ένας τον άλλον.Εγώ λέω ότι το συγκεκριμένο άρθρο δεν είναι ισορροπημένο. Εσύ τι άποψη έχεις για το άρθρο;
"...είναι προφανές ότι αναφέρομαι και σε εσένα". Πηγή: www.lifo.grΌχι μόνο σε εσένα.Μια χαρά μου φάνηκε το άρθρο. Γιατί αν θεωρείς ότι θα έπρεπε να αναφερθεί ο αρθρογράφος σε αυτά που παραθέτεις στις ενστάσεις σου, θα έπρεπε για να είναι αντικειμενικός και ακριβοδίκαιος να αναφερθεί αναλυτικότερα και στο πως επιχειρήθηκε να οικοδομηθεί (ή ακόμη και να επιβληθεί) η "εθνική" συνείδηση / μυθολογία στους κατοίκους του νεοελληνικού κράτους (κάποιοι εκ των οποίων δεν είχαν ελληνική καταγωγή) μετά την κατάρρευση της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Και όλα αυτά δεν είναι του παρόντος νομίζω. Γιατί συνεισφέρουν στην ένταση και στην διατήρηση της σε υψηλά επίπεδα.Επίσης:Γράφων 7.12.2018 | 15:42 "Δεν μου αρέσουν οι χαρακτηρισμοί." Πηγή: www.lifo.grΓράφων 7.12.2018 | 22:16 "Η κα αριστερή βορείων προαστίων..." Πηγή: www.lifo.grΓια να μην πούμε για τα "εξυπνάκιας", "μοσχαναθρεμμένες επαναστατικές υπάρξεις, "αριστερούληδες", κλπ, κλπ.
Η κα αριστερή βορείων προαστιων είναι αυτοχαρακτηρισμος τον οποίον υιοθέτησα. Τα λοιπά δεν ήταν απευθυντέα σε κανέναν συνομιλητή μου.Επειδή συμπεριφέρεσαι ενοχλητικά, με μια αγαπη στην προσωπική διένεξη και ανικανότητα επιχειρηματολογικης συζήτησης, σε παρακαλώ πολύ μην με ξαναενοχλησεις.Ούτε μπηχτές, ούτε τίποτα. Ευχαριστώ και γεια σου.