Εγκώμιο της αυτομόρφωσης

Εγκώμιο της αυτομόρφωσης Facebook Twitter
H αυτομόρφωση δεν σε κάνει πιο ανταγωνιστικό ούτε όμως και περισσότερο αλληλέγγυο και συνεργατικό άνθρωπο. Δεν προωθεί το ένα ή άλλο κοινωνικό σχέδιο.
5

Ζούμε σε καιρούς που η γνώση συνδέεται αυτόματα με τη συσσώρευση πτυχίων και τίτλων. Τα πιστοποιημένα προσόντα κυκλοφορούν γύρω μας με τόση άνεση, που νομίζεις πως βρίσκεσαι στην πιο «σπουδαγμένη» χώρα, σε ένα έθνος ταγμένο με φανατισμό στην εκπαίδευση των τέκνων του.


Δεν λέω ότι αυτό είναι fake news ή μία ακόμα συλλογική αυτοκολακεία, απ' αυτές που τις συνηθίζουμε εδώ. Ούτε θέλω να καταφύγω στις στερεότυπες λαϊκές σοφίες του τύπου «η ζωή είναι το πανεπιστήμιο» και ο «δρόμος δίνει το καλύτερο πτυχίο». Θέλω μόνο να ξαναθυμηθούμε τις άτυπες διαδρομές που χρωματίζουν τη βιογραφία των ανθρώπων. Σκέφτομαι συγκεκριμένα τη σχέση που μπορεί να έχει η μόρφωση με την επιθυμία και τη δημιουργική φαντασία, όχι μόνο με την ανάγκη. Αυτό που καμιά φορά το λέμε, «να έχεις όρεξη για κάτι». Προσοχή όμως: η δημιουργική φαντασία που δεν σε αφήνει να βολευτείς στην αδιάφορη κατανάλωση πληροφοριών έχει και αυτή τη δική της πειθαρχία. Δεν είναι το γνωστό χάος των περιστασιακών μας «θέλω» αλλά σημαίνει να επικεντρώνεσαι σε αυτά που αγαπάς. Δεν είναι δηλαδή ένα ανάλαφρο δοκιμαστήριο ρόλων για αμήχανα άτομα αλλά μια δέσμευση που μας ακολουθεί για χρόνια.


Από την άλλη, αυτομόρφωση δεν μπορεί να είναι και η απεγνωσμένη προσπάθεια να διακριθείς ή να διαφέρεις σε μια κοινωνία «ομοίων». Αυτό το στοιχείο της διανοουμενίστικης ξιπασιάς και μιας σχετικής πόζας ήταν και είναι πάντα το λιγότερο ενδιαφέρον στοιχείο στην προσπάθεια που κάνει κανείς για εμπειρίες και γνώσεις έξω από τα επίσημα κανάλια της εκπαίδευσης. Πολύ πιο σημαντική μού φαίνεται πως είναι η μεγάλη εσωτερική ελευθερία που σου προσφέρει η αυτομόρφωση. Το γεγονός, ας πούμε, ότι κάτω από τα πόδια σου ανοίγονται κι άλλοι κόσμοι και ότι με τον χρόνο σού γίνονται απαραίτητοι.

Το κλειδί της αυτομόρφωσης είναι όμως πάντα η διάθεση για το επιπλέον, γι' αυτό το βιβλίο που δεν θα το βρεις στη βιβλιογραφία που θα σου δώσει ο καθηγητής ή στις πρώτες, απλές πληκτρολογήσεις στο google. Δεν πρόκειται, φυσικά, για κάτι απόκρυφο, προορισμένο για μυημένους (αυτά είναι ανοησίες). 


Νομίζω ότι αυτό ακριβώς το στοιχείο χάνεται σε μεγάλο βαθμό. Εγώ, τουλάχιστον, το συναντώ όλο και πιο σπάνια γύρω μου. Κυριαρχεί, αντίθετα, η άχαρη νοοτροπία της ρηχής προσαρμογής στα στάδια ενός βιογραφικού. Οτιδήποτε δεν είναι πτυχίο ή ένα «αποδεικτικό» καθοδόν για πτυχία και τίτλους, αντιμετωπίζεται αδιάφορα. Και οι άνθρωποι περιμένουν υπερβολικά πολλά ως έτοιμα πακέτα πληροφορίας με κωδικούς πρόσβασης και εύκολους αλγόριθμους. Δεν τους ενδιαφέρει το ψάξιμο και η περιπέτεια της ανακάλυψης. Και όχι πάντα γιατί δεν έχουν χρόνο μα κυρίως γιατί δεν έχουν διάθεση.


Το κλειδί της αυτομόρφωσης είναι όμως πάντα η διάθεση για το επιπλέον, γι' αυτό το βιβλίο που δεν θα το βρεις στη βιβλιογραφία που θα σου δώσει ο καθηγητής ή στις πρώτες, απλές πληκτρολογήσεις στο google. Δεν πρόκειται, φυσικά, για κάτι απόκρυφο, προορισμένο για μυημένους (αυτά είναι ανοησίες) αλλά για κάτι που το ξετυλίγεις σε όλη σου τη ζωή, χωρίς να μάθεις ποτέ τον λόγο.

Είναι άσχημο να ακούω τα ίδια μου τα λόγια να ηχούν σαν γκρίνια και παράπονο. Να καταλήγουν σε εκείνο το αναπόδεικτο αξίωμα της μέσης ηλικίας, το «α, ξέρετε, παλιά ήταν καλύτερα». Με τα «παλιά» συντρέχουν, ως γνωστόν, μεγάλες δόσεις εξιδανίκευσης και εκ των υστέρων συγκινημένης κατασκευής. Η αλήθεια είναι ότι μετά το 1974 και για κάποια χρόνια (μέχρι και τη δεκαετία του '80) πολλοί ταύτισαν την αυτομόρφωση με το παπαγάλισμα των κλασικών του μαρξισμού ή με τον χειρισμό κάποιας ιδεολογικής γλώσσας. Άνθρωποι που είτε δεν πήγαν καν πανεπιστήμιο ή δεν πήραν τελικά το πτυχίο μπόρεσαν να αποκτήσουν μεγάλο εύρος γνώσεων μέσα από την πολιτική και τις «ιδεολογικές μάχες κατά του εχθρού». Η πρόσβαση σε τσιτάτα αλλά και σε αναλύσεις έγινε διακριτικό γνώρισμα της συμβολικής τους υπεροχής ανάμεσα στους συνομηλίκους τους.

 
Νομίζω πως η αυτομόρφωση αυτής της επιθετικής πολιτικοποίησης παρακίνησε κάποιους να πάνε παραπέρα, να ανακαλύψουν τι λένε και οι «αντίπαλοι», να διαβάσουν και εξωτικά ή αιρετικά μαθήματα. Πέρα από τις ψευτοβεβαιότητες και την παιδιάστικη αλαζονεία που τη συνόδευε εκείνα τα χρόνια, η αυτομόρφωση βοήθησε έναν κόσμο νέων να κατευθυνθεί προς τα γράμματα, την τέχνη, το θέατρο. Ξεπερνώντας σιγά-σιγά τον ιδεολογικό και θεωρητικό στόμφο, μπορούσε κάποιος να ενδιαφερθεί για καινούργιους κόσμους της ζωής.

Προφανώς, αν επιστρέφω σήμερα στην ανάγκη της αυτομόρφωσης, δεν εννοώ τη μεταπολιτευτική προϊστορία της ούτε τις αρχαίες ιδεολογικές τιτανομαχίες. Για μένα, η αυτομόρφωση είναι μία από τις όψεις μιας πραγματικά φιλελεύθερης κουλτούρας των ατόμων. Τη βλέπω ως αντίβαρο στη συρρίκνωση της φαντασίας και στους πανικούς της εποχής που στεγνώνουν τη γλώσσα.

 
Φυσικά, η αυτομόρφωση δεν σε κάνει πιο ανταγωνιστικό ούτε όμως και περισσότερο αλληλέγγυο και συνεργατικό άνθρωπο. Δεν προωθεί το ένα ή άλλο κοινωνικό σχέδιο. Μοιάζει ωστόσο με ένα υπόλοιπο ανιδιοτέλειας σε έναν κόσμο όπου η ιδιοτέλεια παράγει οικονομικές αξίες και κλονίζει κοινωνικές σχέσεις την ίδια στιγμή. Δεν μπορεί, βέβαια, να υποκαταστήσει τις θεσμικές και συλλογικές πειθαρχίες – τα αναγκαία μαθήματα της πρακτικής ζωής. Μπορεί, όμως, να κάνει ξανά τη γνώση χαρούμενη και πιο γενναιόδωρη.


Εκτός των άλλων, οι «αυτομορφωνόμενοι» μαθαίνουμε κάτι πολύτιμο: να μην πλήττουμε από τον ίδιο μας τον εαυτό. Πηγαίνοντας προς τη σοφία των άλλων, κόβουμε δρόμο και απολαμβάνουμε περισσότερο τη διαδρομή από τον στόχο.


Εμπλουτίζουμε, εντέλει, μια βιογραφία και όχι απαραίτητα τα μπούλετς ενός βιογραφικού.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Δεύτερες Σκέψεις
5

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Έλληνας που μιλάει 32 γλώσσες - από σανσκριτικά μέχρι μάνταριν

Culture / Ο Έλληνας που μιλάει 32 γλώσσες - από σανσκριτικά μέχρι μάνταριν

Ο Γιάννης Οικονόμου, γλωσσολόγος και μεταφραστής με εξαιρετικές επιδόσεις, απασχολούμενος σήμερα στη Γενική Διεύθυνση Μετάφρασης της Κομισιόν, είναι επίσης ένας άνθρωπος ανοικτός, διαλλακτικός και κοσμοπολίτης, με την ευρεία του γλωσσομάθεια να είναι, καθώς λέει, τόσο η αφορμή όσο και η αιτία γι΄αυτό
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο δολοφόνος και το ψέμα: Με αφορμή την περίπτωση Τσέζαρε Μπατίστι

Ν. Σεβαστάκης / Ο δολοφόνος και το ψέμα: Με αφορμή την περίπτωση Τσέζαρε Μπατίστι

Τερατώδη ψέματα έχουν ειπωθεί στο όνομα της ιδεολογίας, με τους διανοούμενους να φέρουν σοβαρότατες ευθύνες για το τείχος προστασίας σε διάφορες πολύ σκοτεινές περιπτώσεις
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ

σχόλια

3 σχόλια
"Ποτε ξερει κανεις οτι ξερει;" αναρωτιεται ο εκπτωτος αγγελος στο (υπεροχο) εργο "Ο ουρανος πανω απ το Βερολινο", που στα ελληνικα καταντησε "με τα φτερα της αγαπης" (!). Πολλοι νομιζουν οτι ο πολιτικος μηχανικος ειναι μορφωμενος, ομως ειναι απλα ενας τεχνιτης, αν ξερει μονο αυτο. Η μορφωση ειναι αλλο πραγμα και παιρνει καιρο να το εξηγησεις σ αυτους που δεν θελουν η που κουραζονται για να σκεφτουν. Ο συγγραφεας του αρθρου κανει μια πολυ καλη εισαγωγη στο χωρο αυτο, οσοι θελουν μπορουν να αρχισουν το ψαξιμο μεσα απ αυτα που γραφει εδω. Σεβαστακη συνεχισε, ισως κατι να γινει...
Προσωπικά δεν διαφωνώ με το να ψάχνεις την "πιστοποιημένη" μόρφωση. Είμαστε εξάλλου στην εποχή του evidence-based practice.Αυτό όμως που βλέπω σε μεγάλο βαθμό σε εμάς τους Έλληνες (δεν ξέρω αν συμβαίνει και σε άλλους λαούς κάτι αντίστοιχο) είναι ότι κυνηγάμε πτυχία, σεμινάρια και βεβαιώσεις β κ γ διαλογής, αρκεί να έχουμε να γράψουμε κάτι στο μεταπτυχιακό μας. Μια μεγάλη μερίδα επαγγελματιών (τουλάχιστον στον κλάδο μου) δεν τους ενδιαφέρει ΤΙ θα μάθουν και Αν θα το μάθουν σωστά, αρκεί να φαίνεται ότι κάτι διδάχθηκαν (και φυσικά να έχει αντίκρυσμα για μια θέση στο Δημόσιο).Είμαι υπέρ της τυπικής μόρφωσης (χωρίς να υπονοώ ότι η αυτομόρφωση/μη τυπική μόρφωση δεν είναι σημαντική). Δυστυχώς όμως, στη χώρα μας ακόμη και η τυπική-πιστοποιημένη μόρφωση έχει χάσει την πρακτική της αξία.
Η αυτομορφωση είναι απλως μια διαδικασία όπως η μαζικα οργανωμενη μορφωση κτλ. Δίνει την ελευθερία να παρεκλινεις απο την μαζικη μορφωση που δεν μπορει να είναι εκ του φυσικου εξατομικευμενη. Υπάρχει μια ρομαντικοποίηση ότι η αυτομορφωση αυτη καθ'αυτη είναι δειγμα ελευθερου ανθρώπου, περίεργου κτλ. Οπως είπα η αυτομορφωση είναι απλως μια μεθοδολογία, απο αυτη καλιστα μπορει να καταλήξει καποιος σε φασίζουσα μορφωση, σε δημοκρατικη σε...σε...σε...σε...Δυο είναι τα κυριωτερα προβληματα στην μορφωση (μαζικη ή εξατομικευμενη):1. Αντιμετοπίζουμε την γνωση ως κατι το τετελεσμενο που απαξ και κατακτηθει τελιώσαμε.2. Οτι η μορφωση είναι απο μονη της αυτοσκοποςΗ μορφωση είναι ενα απο τα πολλα μεσα για την Σοφία, είναι εργαλείο όχι σκοπος και σιγουρα όχι κοινωνικο παρασημο. Πολυς κοσμος γνωρίζει περισσότερα πραγματα αλλα όχι πως να τα χρησιμοποιήσει και ενας λογος είναι ότι πολυ αποκτουνε γνωσεις με σκοπο την κοινωνικη καταξίωση και όχι την χρηση τους. Οσον αφορα την αυτομορφωση, ξεχναμε οτι εκτος απο οφελιμη και επικινδυνη. Γιατί; όταν επιχειρήται ως κυριαρχη μεθοδος μορφωσης και όχι συμπληρωματικη συνηθως καταλήγει σε επιλεκτικη μορφωση, ποιος διαβασε ποτε απο μονος του ενα βιβλιο που του είναι απεχθες; Ποτε ενας αυτομορφωμενος προοδευτικος ανθρωπος διαβασε ενα φιλο-αναχρονιστικο βιβλίο; προσοχη όχι βιβλια που λενε ποσο κακος είναι ο αναχρονισμος αλλα πρωτότυπα αναχρονιστικα βιβλια; Η αυτομορφωση εχει την καταρα του αυτου ενω η μαζικη μορφωση την καταρα του μεσου ορου των ολων. Οταν μια απο τις δυο κυρίαρχες μεθοδολογίες κυριαρχει πανω στην αλλη δημιουργήται ο κινδυνος για παραγωγη μορφωμενων "ζηλωτων" με παροπίδες.https://www.youtube.com/watch?v=t3a8ERTRYjUΑυτο εδω είναι το οραμα που βασιζεται η αυτομορφωση, πολλοι ομως ξεχνανε αυτο που λεει....σε συνδιασμο με το σχολειο, δηλαδη την μαζικη μορφωση, η αυτομορφωση δεν είναι ουτε αντιδοτο στη προβληματικη μαζικη εκπαιδευση ουτε εναλλακτικη επιλογη, είναι συνοδοιπορος της και σε καμια περιπτωση αυτα τα δύο δεν πρεπει να γίνουν ομοια. Και εκ των υστερον βλεπουμε ότι ενω τεχνολογικα μπηκαν οι βασεις για το οραμα του (βλ. Η/Υ), το αποτελεσμα δεν τον δικαιώνει πληρως. Το βασικο επιχειρημα λειτουργει εναντιον του ιδιου του οραματος, χωρις να υποχρεώσεις καποιον να μαθει πραγματα που δεν θελει δημιουργει ανθρώπους που αποφευγουν να εκτεθουν στην αντιθετη γνωμη/αποψη/θεωρηση απο αυτη που τους είναι ευχαριστη/βολικη κτλ αρα δεν μορφωνονται αλλα απλα μαθαινουν.Εδω στη Lifo, ποσοι αναγνωστες εχουν διαβάσει τον Αγων μου; ποσοι υποστηρίξανε το αυτονοητο δικαίωμα να εκδιδεται και αρα να μπορει καποιος να εκτεθει σε αυτες τις θεωρήσεις; Και ποσοι ουτε το διαβασαν, ουτε επιθυμουν να κυκλοφορει ελευθερα επειδη δεν τους είναι "ευχαριστο"; Αλλα ποσοι εχουν διαβασει αναλυσεις (που τους είναι εξ αρχης ευχαριστες) για το ποσο κατι αλλο είναι καλο/κακο; Ποσοι στις βιβλιοθηκες τους εχουν τμημα με βιβλια που διαφωνουν καθετα και ολοκληρωτικα; Πως δηλαδη η αυτομορφωση μπορει να είναι οφελιμη όταν γινεται βολικα; Η πρωτη μορφη αυτομορφωσης δεν ήρθε με το ιντερνετ αλλα με την ελευθεροτυπια και την μαζικη τυπογραφια και το κυριαρχο προβλημα δεν εχει λυθει απο τοτε...πως να αποφύγεις την επιλεκτικη μορφωση που δημιουργει "ζηλωτες"...μονο με ισοτιμη θεληση και σεβασμο για την μαζικη αβολη και υποχρεωτικη εκπαιδευση, ποτε η απολυτη ελευθερια δεν εφερε προοδο.
Συμφωνώ σχεδόν απόλυτα με το σχόλιό σου Ποκοπίκο. Η μόνη μου αντίρρηση -όπως ίσως υποψιάζεσαι- αφορά στην πλήρη ελευθερία διακίνησης όλων των απόψεων, ακόμη & των πλέον ακραίων & αποδεδειγμένα επικίνδυνων. Ο κόσμος μας δεν αποτελείται αποκλειστικά από ώριμους υπεύθυνους ανθρώπους που μπορούν να εκτεθούν σε οποιαδήποτε ιδέα και το αποτέλεσμα να είναι απλώς μια πιο ισορροπημένη, λιγότερο μονόπλευρη προσέγγιση της ζωής. Ορισμένοι θα επικεντρωθούν αποκλειστικά στις πλέον άρρωστες ιδέες & θα επιδιώξουν να τις κάνουν πράξη. Δεν επιθυμώ την ευρεία & ανεξέλεγκτη κυκλοφορία ναζιστικών ή τζιχαντιστικών συγγραμμάτων επειδή είναι στην κυριολεξία επικίνδυνα για πολλούς συνανθρώπους μας. Όπως ακριβώς δεν θέλω να κυκλοφορούν ελεύθερα και ανεξέλεγκτα τα όπλα.
Ιρις συμφωνω μαζι σου με μια λεπτολογια μεν εξωφρενικα σημαντικη δε, καθαρη ρητορία μισους σε τρεχον χρονο είναι 100% η εξαιρεση στην ελευθεροτυπια (το αμερικανικο μοντελο ελευθερια λογου το θεωρω εντελος ανωριμα εφηβικο). Τωρα οταν αφορα κομματι της Ιστοριας πρεπει να τα δεχτουμε; σκεψου να απαγορεψουμε στο παρον καθε βιβλιο που στην εποχη του προκαλεσε θρηνο...είναι εξωφρενικα λεπτη η γραμμη και πολλες φορες το παρακανουμε και στην προστασία και στην αφοβια.Τι θελω να πω, την ρητορικη της Χ.Α. κατανοώ γιατί σημερα την εχουμε απομονώσει, τις αποψεις ενος ανθρωπου που σημαδεψε πριν εναν αιωνα την ανθρωπότητα μπορουμε; Τι θελω να πω προσφατα κυκλοφορισε ενα παιχνιδι που οπως σε ολα τα προηγουμενα του σκοτωνεις ναζι (ναι είναι βιαιο), ποιο είναι το ιστορικο συμβολο του ναζισμου; η σβαστικα, τι απουσιαζει απο το τελευταίο παιχνιδι; η σβαστικα, ο λογος; οτι μπορει να λειτουργήσει ως ωραιοποίηση του ναζισμου...σε παιχνιδι που ο κακος που πρεπει να σκοτωσεις είναι ο χιτλερ απουσιαζει η συνδεση του συμβολου του ναζισμου με τον ναζισμο για λογους "προστασίας".Ειναι θεμα ζυγαριας, σημερα η ελευθερη ρητορια των Χ.Α. και τζιχαντ είναι επικινδυνη, σε δυο αιωνες απο τωρα θα είναι το ιδιο επικινδυνες ωστε να μην διακινουνται ελευθερα ως κομματι της ιστοριας;Δεν εχω σαφη απαντηση, το ομολογω αλλα δεν θεωρω ότι και οι υπολοιποι οσο σιγουροι και να ακουγονται εχουν την απαντηση, ποσο μαλλον την σωστη απαντηση. Νομιζω αυτο το προβλημα είναι απο αυτα που ποτε δεν προκυται να τα διαχειρηστουμε σωστα ως κοινωνία και παντα θα υπερβαλλουμε προς την μια ή την αλλη μερια ατομικη ελευθερια-κοινωνικη προστασια.Η Ιστορια της Ανθρωπότητας εχει αποδείξει ότι οσους μεσαίωνες και οσους παγκοσμιους πολεμους και να κανει...καταφερνει να προοδευει, ας πουμε ότι εχω μια "μεταφυσικη" εμπιστοσυνη στην Ανθρωπότητα να ξεπερναει τους κινδυνους της Ιστορία της, το παρον της; καμια εμπιστοσυνη ;P