Πρωτοσυστήθηκε στο κοινό της Αθήνας τον χειμώνα του 2013, με το Γλέντι στον καιρό της πανούκλας (1830), μία από τις Μικρές Τραγωδίες του μεγάλου Αλεξάντρ Πούσκιν. Για τη δεύτερη σκηνοθεσία της, η Ιώ Βουλγαράκη, με σπουδές στην περίφημη Ρωσική Ακαδημία Θεάτρου (Gitis), επέλεξε ένα ακόμη παλαιότερο έργο, τους Ληστές του Φρήντριχ Σίλλερ (1781).
Γραμμένο όταν ο Σίλλερ ήταν δεκαεννέα χρονών, οι Ληστές είναι χαρακτηριστικό δείγμα του προρομαντικού κινήματος «Θύελλα και Ορμή» («Sturm und Drang») που από τα τέλη της δεκαετίας του 1760 και έως τις αρχές της δεκαετίας του 1780 διεκδίκησε έναν ριζικά διαφορετικό τρόπο έκφρασης από τον τότε κυρίαρχο. Στον αντίποδα του ορθολογισμού και του κλασικισμού, οι ενθουσιώδεις οπαδοί του κινήματος πρότειναν το συναίσθημα στη θέση της λογικής, αντιπαρέθεσαν τη βίαιη αλήθεια και το παράλογο του φυσικού κόσμου στην καταπίεση της καθεστηκυίας τάξης, την υποκειμενική εμπλοκή αντί της αντικειμενικής αποτύπωσης. Τα αιτήματά τους, που υιοθέτησαν νεαροί ακόμα ο Γκαίτε και ο Σίλλερ (όχι για πολύ, αφού οι δυο τους υπήρξαν στη συνέχεια βασικοί εκφραστές του λεγομένου «κλασικισμού της Βαϊμάρης»), προσέλαβαν κοινωνικοπολιτικές διαστάσεις, καθώς η ρήξη για την οποία έκαναν λόγο δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητη σε μια εποχή που η απόλυτη μοναρχία και αυταρχική εξουσία των ευγενών είχαν αρχίσει να κλονίζονται σοβαρά.
Δεν είναι τυχαίο ότι στην πρεμιέρα των Ληστών στο Μανχάιμ (13 Ιανουαρίου 1782) το θέατρο «έμοιαζε με τρελοκομείο. Μάτια γουρλωμένα, γροθιές σφιγμένες, βραχνές κραυγές στο ακροατήριο! Άνθρωποι άγνωστοι μεταξύ τους έπεφταν ο ένας στην αγκαλιά του άλλου με λυγμούς, οι γυναίκες προχωρούσαν προς την έξοδο έτοιμες να λιποθυμήσουν». Ούτε που ο δούκας Κάρολος-Ευγένιος της Βιτεμβέργης, στον οποίο ήταν υπόλογος ως στρατιωτικός γιατρός ο Σίλλερ, απαίτησε να διακόψει τις λογοτεχνικές του ασχολίες, αναγκάζοντάς τον να αφήσει τη θέση του και να αλλάξει ζωή.
«Ο Σίλλερ προσπάθησε να σοκάρει το κοινό της εποχής με τα ακραία συναισθήματα των προσώπων (ή και να το εμποτίσει με αυτά) στο πλαίσιο μιας επανάστασης ενάντια στη λογική και στους κανόνες της. Έτσι, τους ήρωές του κινεί η παρόρμηση, που είναι πιο ισχυρή από την ηθική τους. Τους έλκει το ανοίκειο, το αλλόκοτο, το άγνωστο. Είναι γεμάτοι αντιφάσεις. Είναι προκλητικοί. Δεν μπορείς να εξηγήσεις μόνο λογικά τις πράξεις τους. Υπάρχουν σκηνές στο έργο που δεν είναι κατατάξιμες, ούτε τραγικές ούτε κωμικές. Υπάρχουν αιφνίδιες δραματουργικές στροφές όπου το τραγικό διαδέχεται η παρωδία και αντιστρόφως. Έχουμε στα χέρια μας, λοιπόν, ένα υλικό βαθιά ποιητικό και αναζητούμε τη σκηνική γλώσσα που με κύριο μέσο τους ηθοποιούς θα μπορούσε να εκφράσει σήμερα τα αιτήματα της “Θύελλας και Ορμής”. Η πρόκληση είναι μεγάλη, όσο και η έρευνα που απαιτείται. Γιατί σε μια εποχή τόσο “έξυπνη” και τόσο ενημερωμένη σαν αυτή που ζούμε, οι Ληστές απαιτούν, για να τους διηγηθούμε, εκείνο τον ψυχικό χώρο που όλοι ξεχνάμε ή και χάνουμε: της αθωότητας» λέει η 29χρονη σκηνοθέτις.
Στο έργο ο δευτερότοκος γιος ενός κόμη, κατά το έθος καταδικασμένος να ζει στη σκιά του μεγαλύτερου αδελφού του, συλλαμβάνει ένα πανούργο σχέδιο προκειμένου να βγάλει από τη μέση τόσο τον πατέρα όσο και τον αδελφό του, ώστε να γίνει ο ίδιος άρχοντας στη θέση τους. Ο πρωτότοκος, εξόριστος από την πατρική αγάπη και τη γη του, μαζί με μια ομάδα από τολμηρούς άνδρες, που τον πιστεύουν και τον θαυμάζουν, εκδικείται την κοινωνική αδικία και την πολιτική αυταρχικότητα, ληστεύοντας και σκοτώνοντας – όχι πάντα χωρίς παρεκτροπές, αθέμιτες καταστροφές και αιματοχυσίες. Το τέλος των δύο αδελφών, παρά τη διαφορετική αφετηρία τους, δεν μπορεί παρά να αποτελεί ένα είδος αποκατάστασης της διαταραγμένης ηθικής τάξης.
«Τα πρόσωπα του έργου απαντούν στην αδικία με εκδίκηση. Θρέφουν τη βία με βία. Ονειρεύονται τη συγχώρεση, αλλά δεν τη ζητούν ούτε τη δίνουν. Είναι ανίκανοι για κάθε είδους “αδελφοσύνη”. Ο κόσμος τους είναι διαλυμένος, καταραμένος. Ταυτόχρονα, όμως, και αστείος. Αστείες και τραγικές μαζί είναι και οι αγωνιώδεις προσπάθειές τους να βρουν την ευτυχία και την ελευθερία. Οι Ληστές είναι μια ιστορία για την αγριότητα της ανθρώπινης φύσης. Η τόλμη αυτής της καταβύθισης στην ανθρώπινη ψυχή, που κρύβει μέσα της το καλύτερο και το χειρότερο, δίνει σε αυτό το έργο-μνημείο της ιστορίας του γερμανικού θεάτρου τη φωνή για να μιλήσει σ’ εμάς σήμερα» λέει η Ιώ Βουλγαράκη, φεύγοντας βιαστική για την πρόβα. Οι ηθοποιοί με τους οποίους θα ζωντανέψει την ιστορία των Ληστών (έργο που δεν έχει παρουσιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια στη χώρα μας) είναι ο Γιώργος Γάλλος, ο Δημήτρης Ήμελλος, η Δέσποινα Κούρτη, ο Ηλίας Μουλάς,ο Αργύρης Ξάφης, ο Βασίλης Σαφός και ο Μιχάλης Τιτόπουλος.
Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
ΠΥΡ – Ιώ Βουλγαράκη
Οι ληστές, του Φρήντριχ Σίλλερ
9-12 Ιουλίου
Πειραιώς 260, Xώρος Ε
Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας
Σκηνοθεσία: Ιώ Βουλγαράκη
Σκηνικά-κοστούμια: Άννα Φιόντοροβα
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
Διανομή: Γιώργος Γάλλος, Δημήτρης Ήμελλος, Δέσποινα Κούρτη, Ηλίας Μουλάς, Αργύρης Ξάφης, Βασίλης Σαφός, Μιχάλης, Τιτόπουλος, Γιώργος Τσούρμας
σχόλια