Το θέμα των 'ψεκασμών' πάνω από την Αθήνα απασχόλησε αρκετά την κοινή γνώμη τελευταία. Οι Αθηναίοι πολλές φορές αναρωτήθηκαν τι είναι αυτές οι άσπρες γραμμές που αφήνουν πίσω τους τα αεροπλάνα και ακούστηκαν πολλές διαφορετικές ερμηνείες, μα καμία επίσημη απάντηση.
Για να πάρουμε κάποιες απαντήσεις λοιπόν, μιλήσαμε με έναν ειδήμονα στα αεροπλάνα, που πιστεύουμε ότι μπορεί να μας δώσει κάποιες διευκρινίσεις. Ο Αστέρης Αποστολίδης κάνει την διδακτορική του έρευνα πάνω στην ψύξη των πτερυγίων στροβίλων αεροπορικών κινητήρων, στο πανεπιστήμιο του Cranfield στο Ηνωμένο Βασίλειο.
-Τι είναι τελικά οι άσπρες γραμμές που αφήνουν τα αεροπλάνα στον ουρανό;
Πολλές φορές κι εγώ ο ίδιος διαβάζω σε διάφορες ιστοσελίδες τις θεωρίες συνωμοσίας περί αεροψεκασμών, επικίνδυνων ουσιών που ελέγχουν τη συμπεριφορά μας κλπ. Φυσικά, γελάω με όλα αυτά αφού η εξήγηση για τις λευκές γραμμές στον ουρανό είναι πολύ πιο απλή από αυτή που ενδεχομένως να φαντάζονται πολλοί: Νερό.
-Πώς γίνεται να είναι απλό νερό και γιατί το νερό να απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα?
Οι αεροπορικοί κινητήρες είναι θερμικές μηχανές που λειτουργούν στον κύκλο του Brayton. Όπως όλες οι θερμικές μηχανές λοιπόν, χρειάζονται μια πηγή παροχής θερμότητας, κάτι που γίνεται με την καύση των υδρογονανθράκων, δηλαδή μέσω της ενέργειας που περιέχει το καύσιμο. Η καύση των υδρογονανθράκων, μια διεργασία που γίνεται και σε όλους τους κινητήρες των αυτοκινήτων, των καραβιών, των αλυσοπρίονων κλπ παράγει δύο προϊόντα: Διοξείδιο του Άνθρακα (CO2, τον βασικό παράγοντα για το φαινόμενο του θερμοκηπίου) και νερό. Θα έχετε παρατηρήσει πως τις κρύες μέρες του χειμώνα τα καυσαέρια του αυτοκινήτου σας είναι άσπρα και ορατά. Μαντέψτε: Αφήνετε κι εσείς πίσω μια άσπρη γραμμή, αλλά κανείς δεν λέει πως ψεκάζετε!
-Και πώς σχηματίζεται η 'γραμμή'?
Στην περίπτωση του αεροπλάνου, οι ατμοσφαιρικές συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές από αυτές στο έδαφος. Στο μέγιστο ύψος μιας πτήσης η εξωτερική θερμοκρασία είναι της τάξης των -50°C και η πίεση περίπου στο 25% αυτής που συναντάμε σε μηδενικό υψόμετρο. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι υδρατμοί που βρίσκονται στα καυσαέρια ψύχονται και σχηματίζουν σταγονίδια, ή ακόμα παγώνουν και σχηματίζουν μικρούς κρυστάλλους, ορατούς από το έδαφος πολλές φορές για ώρα μετά.
-Εφόσον είναι απλά νερό, δέν υπάρχει κάποιος κίνδυνος, σωστά;
Οποιαδήποτε ανθρώπινη παρέμβαση στη φύση έχει κάποιου βαθμού αντίκτυπο. Καταρχήν, στην πράξη παράγονται και άλλα διάφορα βλαβερά προϊόντα, μιας και ποτέ η καύση δεν είναι τέλεια, όπως ούτε και η σύσταση του καυσίμου. Επιπλέον, όπως είπαμε και προηγουμένως το διοξείδιο του άνθρακα συντελεί στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, αυξάνοντας τη μέση θερμοκρασία του πλανήτη. Αλλά και τα ίδια τα ίχνη νερού που αφήνουν τα αεροπλάνα δεν είναι εντελώς ακίνδυνα, αφού επίσης εγκλωβίζουν ποσότητα θερμότητας κοντά στην επιφάνεια της γης, συμβάλλοντας στην αύξηση της θερμοκρασίας. Όλα όμως χρήζουν βελτίωσης, εξού και η επιστημονική έρευνα μας έχει δώσει τα τελευταία χρόνια σημαντικά πολύ καθαρότερους κινητήρες σε όλα τα μέσα μεταφοράς
-Τι γίνεται δηλαδή στην πράξη για τη μείωση της ρύπανσης των αερομεταφορών;
Οι αερομεταφορές, αλλά και οι μεταφορές γενικότερα πλέον είναι κάτι αναγκαίο, με συνεχή αύξηση της κίνησης. Επομένως, πρέπει να γίνουν σοβαρά βήματα βελτίωσης, ακόμα και για να παραμείνουμε στα σημερινά επίπεδα ρύπανσης. Η βελτίωση αυτή θα έρθει μέσα από δύο αλλαγές. Πρώτον, με καθαρότερη τεχνολογία στους κινητήρες, και δεύτερον με βελτιστοποίηση της λειτουργίας του όλου συστήματος των μεταφορών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δημιουργήσει και ολοκληρώσει μια σειρά προγραμμάτων (πχ Clean Sky 1 και 2, NEWAC, LEMCOTEC) με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, όπως βιομηχανίες, πανεπιστήμια, κρατικούς και Ευρωπαϊκούς οργανισμούς προς αυτήν την κατεύθυνση.
Όσον αφορά το πρώτο σκέλος, η τεχνολογία των θαλάμων καύσης στους αεροπορικούς κινητήρες βελτιώνεται σε τέτοιο βαθμό, που οι εκπομπές σε διάφορες από τις κατηγορίες ρύπων είναι πλέον δεκάδες φορές μικρότερες σε σχέση με αυτές που ήταν μερικές δεκαετίες πριν. Φυσικά έχουν πολλά να γίνουν ακόμα. Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος, υπάρχουν πολλές μελέτες και προτάσεις που εφαρμόζονται σταδιακά, σχετικά με την εξυπνότερη διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας, καθότι οι τεθλασμένες γραμμές κίνησης ή οι άσκοποι κύκλοι είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες επιβάρυνσης της ατμόσφαιρας.
-Ναι, αλλά τα ορυκτά καύσιμα είναι επιβλαβή και πεπερασμένα, σωστά; Τι γίνεται με τις εντελώς νέες τεχνολογίες; Θα υπάρξουν αεροπλάνα με εναλλακτικά καύσιμα;
Καταρχήν να πω πως παρότι διάφορες εντελώς νέες τεχνολογίες πρόωσης είναι υπό ανάπτυξη, τα συμβατικά καύσιμα θα είναι κυρίαρχα για πολλά χρόνια ακόμα, σίγουρα μέχρι το 2040, με σημαντικές βελτιώσεις όμως, όπως αυτές που περιέγραψα προηγουμένως. Οι κινητήρες και τα αεροσκάφη που αυτή τη στιγμή σχεδιάζεται να μπουν στην παραγωγή μέσα στα επόμενα 15 χρόνια είναι βελτιωμένες εκδόσεις των ήδη υπαρχόντων. Για το απώτερο μέλλον υπάρχουν πολλές προτάσεις, όπως το υδρογόνο σε κυψέλες καυσίμου ή σε αεριοστροβίλους, ή ηλεκτρικά και ηλιακά συστήματα, τα οποία είναι σαφώς καθαρότερα, αλλά συχνά γίνεται το εξής λάθος: Δεν λαμβάνεται υπόψιν ολόκληρος ο κύκλος χρήσης.
Δηλαδή, σε ποιο βαθμό οι διαδικασίες παραγωγής των εναλλακτικών καυσίμων και των μέσων πρόωσης γενικά είναι φιλικότερες προς το περιβάλλον ή όχι. Αυτό είναι ένα σκοτεινό σημείο, το οποίο πολλές φορές παραβλέπεται σκόπιμα όταν παρουσιάζονται τα οφέλη μιας νέας τεχνολογίας. Δυστυχώς, μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν, όλες οι τεχνολογίες έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, αλλά είναι σαφές πως χρειάζεται πολλή δουλειά ακόμα και για τη μικρότερη βελτίωση. Σε αυτό το σημείο, μπορεί βέβαια να αρχίσει μια μεγάλη φιλοσοφική κουβέντα για το αν αξίζει όλη αυτή η ζημιά που γίνεται στον πλανήτη και κατά πόσον μπορεί να την αντέξει, αλλά αυτό δεν έχει μονοσήμαντη απάντηση.
-Για να επιστρέψω στο αρχικό θέμα. Πιστεύεις ότι θα έπρεπε να υπήρχε μια επίσημη απάντηση των αρχών, έπειτα από όλο αυτό τον ντόρο με τους αεροψεκασμούς;
Θα είμαι ειλικρινής: Το θέμα των αεροψεκασμών το θεωρώ τόσο εξωφρενικό, που το να περιμένουμε από την πολιτεία να απαντήσει είναι από μόνο του ένα αυτογκόλ. Τα αυτονόητα δεν χρειάζονται εξηγήσεις, γιατί αλλιώς πολλοί μπορεί να μπουν σε υποψίες. Ξέρω φυσικά πως οι καιροί προσφέρονται για θεωρίες συνωμοσίας, γιατί δυστυχώς υπάρχουν άνθρωποι που αρέσκονται σε εύκολες απαντήσεις και λύσεις. Φυσικά, μπορώ να τα περιμένω όλα από το κράτος πλέον, αλλά μετά θα πρέπει να εκδώσει και επίσημες ανακοινώσεις για το αν ο Έλβις ζει ή για τις υπερπτήσεις ιπτάμενων δίσκων. Οι οπαδοί τέτοιων θεωριών θα πρέπει να αποδείξουν με επιστημονικά τεκμήρια την εγκυρότητα τους και όχι φυσικά όλοι οι υπόλοιποι τη μη-εγκυρότητα τους
-Και ποιος μας λέει ότι δεν είσαι και εσύ μέρος της προπαγάνδας?
Κανείς. Που ξέρεις, μπορεί και να είμαι
-Στη συγκέντρωση που έγινε πρόσφατα, συμμετείχαν οικολογικές οργανώσεις και επιστήμονες, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Ομάδας Δράσης Αττικής. Γίνεται και αυτοί να μην γνωρίζουν?
Οι σοβαρές οικολογικές οργανώσεις διαμαρτύρονται αιτιολογημένα για τη μόλυνση που προκαλούν οι αερομεταφορές και συμμερίζομαι κι εγώ τις ανησυχίες τους. Τους λόγους άλλωστε τους περιέγραψα προηγουμένως. Έκανα μια μικρή έρευνα στο διαδίκτυο για να δω ποια είναι η Ομάδα Δράσης Αττικής, καθότι δεν τους γνώριζα μέχρι τώρα. Το μόνο που μπόρεσα να βρω είναι η ανακοίνωση για την πρόσφατη συγκέντρωση τους, εμπλουτισμένη με διάφορα απίθανα σενάρια. Αφού λοιπόν συμμετέχουν επιστήμονες στην ομάδα, θα παρακαλούσα να τεκμηριώσουν τα λεγόμενα τους με το κυρίαρχο μέσο διάδοσης της επιστημονικής γνώσης: Οποιαδήποτε δημοσίευση σε επιστημονική επιθεώρηση με κρίση, που να επιβεβαιώνει έστω και μία από αυτές τις θεωρίες.
σχόλια