Επιδιώκοντας να φωτίσει όψεις της καθημερινής ζωής, των θεσμών ή των ιδεών της αρχαιότητας που εξακολουθούν να διατηρούν την επικαιρότητά τους, η σειρά «Διάλογοι με την αρχαιότητα», που κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, αναδεικνύει τον πλούτο και την ποικιλία συμπεριφορών και νοοτροπιών του αρχαίου κόσμου, με ευσύνοπτα, καλοστημένα βιβλία που δεν τρομάζουν τον αναγνώστη, μια και περιέχουν καλομεταφρασμένα -άρα κατανοητά- κείμενα και κατατοπιστικότατες εισαγωγές.
Από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία της σειράς είναι το «Πόρνες και πορνεία: Η μαρτυρία των πρώτων χριστιανών ασκητών», στο οποίο τη μετάφραση των προσεκτικά επιλεγμένων πηγών έχουν αναλάβει ο καθηγητής Λατινικής Φιλολογίας στη Φιλοσοφική του ΕΚΠΑ Βάιος Βαϊόπουλος και η Δρ Κλασικής Φιλολογίας Γιάννα Στεργίου.
Ο αγοραίος έρωτας ήταν ευρύτατα διαδεδομένος στην ελληνική και τη ρωμαϊκή αρχαιότητα –είναι χαρακτηριστικό ότι το ελληνικό λεξιλόγιο διέθετε πληθώρα λέξεων και εκφράσεων για να χαρακτηρίσει τις εκδιδόμενες γυναίκες. Η πορνεία ήταν τόσο εκτεταμένη, ώστε κατονομάζεται ή υπονοείται σε όλα τα γραμματειακά είδη.
Ό,τι υπονοούσαν ή απέκρυπταν οι γραπτές πηγές, το συμπλήρωναν με όλες τις σκανδαλιστικές
λεπτομέρειες οι απεικονίσεις σε αγγεία της αρχαϊκής και κλασικής Ελλάδας αλλά και οι τοιχογραφίες που αποκαλύφθηκαν στα πορνεία της Πομπηίας. Για τις κοινωνικές διαστάσεις, όμως, της πορνείας οι πληροφορίες που έχουμε είναι μάλλον πενιχρές.
«Για την προσωπική ζωή, τα κίνητρα και τις ψυχικές διαθέσεις των γυναικών που οδηγούνταν στην πορνεία δεν υπάρχουν πολλές μαρτυρίες, καθώς δεν θεωρήθηκαν θέματα άξια για έρευνα, ενασχόληση ή σχολιασμό. Εξαίρεση αποτελεί μια ειδική κατηγορία πηγών που έχει ωστόσο αξιοποιηθεί ελάχιστα ως ιστορική πηγή: η χριστιανική ασκητική γραμματεία.», σημειώνει στην εισαγωγή της έκδοσης ο διευθυντής της σειράς, Δημήτρης Ι. Κυρτάτας.
Οι χριστιανοί ασχολήθηκαν με το ζήτημα της πορνείας από πολύ νωρίς, δίνοντάς της εξαιρετικά ευρύ περιεχόμενο και προτρέποντας σε μεταμέλεια. Χριστιανοί ασκητές που αποσύρονταν σε ερημικές τοποθεσίες και μοναχοί που παρέμεναν έγκλειστοι σε μικρά κελιά για χρόνια, έπαιρναν κάποιες φορές την παράτολμη απόφαση να επισκεφθούν πόρνες για να τις συνετίσουν. Στόχος τους ήταν αφενός να σώσουν αμαρτωλές ψυχές και αφετέρου να περιορίσουν τους πειρασμούς που απειλούσαν τους πιο αδύναμους συμπολίτες τους.
Οι παράδοξες αυτές ιστορίες καταγράφονταν στην ασκητική γραμματεία και ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή αναγνώσματα, αλλά και ακροάματα. Καθώς περιγράφουν συμπεριφορές, κίνητρα, αλλά και την ψυχική διάθεση των «αμαρτωλών γυναικών», αποτελούν πολύτιμες ιστορικές μαρτυρίες.
Διαβάζοντας τα αφηγήματα παρατηρεί κανείς ότι επαναλαμβάνονται με μικρές παραλλαγές παρόμοια θέματα, καταλήγοντας στο εύλογο συμπέρασμα ότι με τον τρόπο τους σχολιάζουν το ένα το άλλο.
Ένα από τα θέματα που επανέρχεται είναι η διαχείριση της περιουσίας της μεταμελημένης πόρνης –συνήθως την απόφαση την παίρνει ο ασκητής που τη μετέστρεψε, ενώ κάποιες φορές τη μοιράζει η ίδια σύμφωνα με τη θέλησή της.
Γύρω από τον τρόπο του σωφρονισμού υπάρχει μεγαλύτερη διάσταση απόψεων. Παρότι ο εγκλεισμός σε μοναστήρι είναι το κοινό μοτίβο των ιστοριών, η αυστηρότητα των κανόνων διαβίωσης διαφέρει, φτάνοντας σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και στο σφράγισμα της θύρας, με προφανή κατάληξη τον θάνατο.
Η επίσκεψη του Σωκράτη στο κατάλυμα μιας πανέμορφης πόρνης και η ευχάριστη, γεμάτη αστεϊσμούς συζήτησή τους, όπως την κατέγραψε ο Ξενοφώντας, φαίνεται να ενέπνευσε τους ασκητές, αποτελώντας παράδειγμα, αλλά και αρνητικό πρότυπο. Ως φιλόσοφοι μιας νέας εποχής, επισκέφθηκαν κι αυτοί πόρνες και συνομίλησαν μαζί τους με εφόδιο τη σοφία και την κοσμοθεωρία τους.
Σύμφωνα με την ασκητική γραμματεία, μια γυναίκα επέλεγε ή κατέληγε στην πορνεία για διάφορους λόγους. Η λαγνεία και η αναζήτηση εραστών, η αγάπη για πολυτέλειες και διασκεδάσεις αλλά και η ανέχεια είναι κάποιοι από αυτούς. Αν και δεν τις ενδιέφεραν οι ηθικές επιταγές, οι πόρνες δεν αμφισβητούσαν την ύπαρξη του θεού –κάποιες μάλιστα ήταν βαπτισμένες και στράφηκαν στην πορνεία μετά από σοβαρό ολίσθημα.
Οι ασκητές συνήθως τις επισκέπτονταν μεταμφιεσμένοι, ενώ στα σχετικά αφηγήματα συναντάμε συχνές αναφορές γύρω από την ένδυση –για την απλή πόρνη, ωστόσο, δεν γίνεται κανένα ιδιαίτερο σχόλιο.
Αν και τις περισσότερες φορές οι πόρνες της ασκητικής γραμματείας συμπεριφέρονται με αυτοσυγκράτηση, η μεταστροφή συνοδεύεται από γονυκλισίες, κλάματα και θρήνους, ενώ οι νηστείες και οι αστείρευτες προσευχές ήταν αλάνθαστα σημάδια μεταμέλειας.
Τα κείμενα που ανθολογούνται στο βιβλίο μάς παραπέμπουν κυρίως στην Αίγυπτο και τη Συρία του 4ου και 5ου αιώνα μ.Χ.. Το πρώτο από αυτά, όμως, είναι εντελώς διαφορετικό και περιλαμβάνεται για να τονιστεί η μεγάλη απόσταση που χώριζε τον παγανιστικό κόσμο της κλασικής εποχής από τη χριστιανική ύστερη αρχαιότητα.
Η επίσκεψη του Σωκράτη στο κατάλυμα μιας πανέμορφης πόρνης και η ευχάριστη, γεμάτη αστεϊσμούς συζήτησή τους, όπως την κατέγραψε ο Ξενοφώντας, φαίνεται να ενέπνευσε τους ασκητές, αποτελώντας παράδειγμα, αλλά και αρνητικό πρότυπο. Ως φιλόσοφοι μιας νέας εποχής, επισκέφθηκαν κι αυτοί πόρνες και συνομίλησαν μαζί τους με εφόδιο τη σοφία και την κοσμοθεωρία τους.
Σε αντίθεση με τον αρχαίο φιλόσοφο που έκανε υποδείξεις για βελτιστοποίηση της επιχείρησης και άφησε να διαφανεί η πρόθεσή του για νέα συνάντηση, οι ασκητές επεδίωξαν να κλείσουν τα μονοπάτια που οδηγούσαν στην πορνεία, χωρίς όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος να τα καταφέρουν.
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
