Μπορείς να μετατρέψεις ένα βαθύ –ακόμη και μετά από 20 χρόνια νωπό- παιδικό τραύμα σε οπτικοποιημένο ποίημα; Πόσο ψυχικό σθένος χρειάζεται για να κοιτάξεις στα μάτια τον κακοποιητή σου με ηρεμία, διαύγεια κι απόσταση; Και πόσος χώρος απομένει για να το κάνεις αυτό πραγματική Τέχνη και να μιλήσεις στις ψυχές χιλιάδων;
Η κινηματογραφίστρια Olga Lucovnicova, μετά από 20 χρόνια σιωπής, επιστρέφει στο σπίτι των προπαππούδων της, όπου, σε ηλικία εννέα ετών, αντιμετώπισε την καταχρηστική σεξουαλική συμπεριφορά του θείου της, Tudor.
Πριν ο φακός –και οι ερωτήσεις- της στραφούν στο πρόσωπο αυτού του άντρα, στέκεται με νοσταλγία και αληθινή τρυφερότητα στις γυναίκες του σπιτιού. Στα φτωχικά έπιπλα. Εστιάζει επίμονα σε μια αράχνη που περπατάει στην κουρτίνα. Παρατηρεί, τις οικογενειακές συγκεντρώσεις, περισσότερο σαν ευγενικό πνεύμα και λιγότερο σαν φυσική παρουσία. Και μετά στρέφεται με ήρεμη σφοδρότητα στην ουσία: στη συζήτηση με τον θείο της. Γυρεύει απαντήσεις για τα γεγονότα που σφράγισαν την παιδική της ηλικία και απελευθερώνεται από ένα βαρύ ισοπεδωτικό μυστικό.
Το “My Uncle Tudor” που απέσπασε τη Χρυσή Άρκτο Ταινίας Μικρού Μήκους στο φετινό Φεστιβάλ Βερολίνου είναι μια σκληρή σπουδή πάνω στο τραύμα, τη διαχείριση, τη λύτρωση. Η Lucovnicova, μέσα από μία εξαιρετικά κοπιώδη διαδικασία επαναπροσδιορίζει τη θέση της, το όραμά της για τη ζωή και εν τέλει δημιουργεί μία ολόκληρη κινηματογραφική διάλεκτο που ξέρει να αφηγείται δύσκολες ιστορίες που θεραπεύουν.
Η ταινία εκτός όλων των άλλων «παίζει» καταλυτικό ρόλο στο φετινό 24ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους, ως κεντρική θεματική της εκδήλωσης με θέμα «Βήματα προς την εξάλειψη της κακοποιητικής συμπεριφοράς των ενηλίκων προς τα παιδιά», με τη συμμετοχή της σκηνοθέτριας και πάνελ ομιλητών, μεταξύ των οποίων η Ολυμπιονίκης και ψυχολόγος, Σοφία Μπεκατώρου.
Για το υπόβαθρο, την προετοιμασία και τη σκληρότητα του θέματος που κλήθηκε να διαχειριστεί, ως κινηματογραφίστρια πλέον, η Olga Lucovnicova, μίλησε αποκλειστικά στο ampa.
Η κινηματογραφίστρια Olga Lucovnicova, μετά από 20 χρόνια σιωπής, επιστρέφει στο σπίτι των προπαππούδων της, όπου, σε ηλικία εννέα ετών, αντιμετώπισε την καταχρηστική συμπεριφορά του θείου της, Tudor. Πριν ο φακός –και οι ερωτήσεις- της στραφούν στο πρόσωπο αυτού του άντρα, στέκεται με νοσταλγία και αληθινή τρυφερότητα στις γυναίκες του σπιτιού.
Αράχνες, κάμπιες, έντομα παγιδευμένα σε κουρτίνες. Πώς αυτές οι εικόνες γίνονται εργαλείο για την αφήγηση μιας τόσο οδυνηρής ιστορίας;
-Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Δημοκρατία της Μολδαβίας, της οποίας ο πολιτισμός είναι γεμάτος σύμβολα και μύθους. Ο μολδαβικός κινηματογράφος κληρονόμησε αυτή την τάση να κρυπτογραφεί, δηλαδή, την πραγματικότητα στη σημειολογία, ήδη από τη δεκαετία του 60′, όταν πολλοί συμπατριώτες μου ποιητές και συγγραφείς εισήλθαν στη βιομηχανία του κινηματογράφου.
Πιστεύω ότι αυτή η πολιτισμική ιδιαιτερότητα χαρακτηρίζει το κινηματογραφικό μου στυλ, αλλά και την οπτική μου για τον κόσμο. Προσπάθησα να κωδικοποιήσω τα συναισθήματα και τις παιδικές μου αναμνήσεις σε σύμβολα που θα ξεπερνούσαν τον υλικό κόσμο και θα άγγιζαν βαθιά το υποσυνείδητο του κοινού. Για μένα, αυτή είναι η δύναμη της κινηματογραφικής γλώσσας – στη δυνατότητα διαλόγου μεταξύ ψυχών, και όχι μόνο του μυαλού.
Ποιο ήταν το πρώτο σας, αγνό συναίσθημα, όταν πρωτοείδατε ολοκληρωμένη την ταινία σας;
-Ολοκληρωμένη την είχα στο μυαλό μου, πριν ακόμη γράψω το σενάριο. Όταν κάνεις μια ταινία για ένα θέμα που σε αγγίζει βαθιά, δεν χρειάζεται να επινοήσεις τίποτα. Απλώς, ανοίγεις την ψυχή σου και αφηγείσαι αυτό που νιώθεις. Το πιο δύσκολο στάδιο στην παραγωγή της ταινίας ήταν η προετοιμασία, η οποία κράτησε περισσότερο από 6 μήνες. Κατά τη διάρκεια αυτού του διαστήματος, διάβασα πολλή βιβλιογραφία εστιασμένη στην παιδική ψυχολογία και το τραύμα, προκειμένου να κατανοήσω τις εσωτερικές μου διεργασίες και τις περίπλοκες ψυχολογικές διεργασίες των διαπροσωπικών σχέσεων στην οικογένειά μου. Ήταν μια πολύ σημαντική διαδικασία που μου άλλαξε οπτική και έγινε σημαντικό κομμάτι της ταινίας. Αυτό με βοήθησε να προσδιορίσω τι ήταν πραγματικά σημαντικό να φανεί στην ταινία. Φυσικά, πήρα ένα μεγάλο ρίσκο φανερώνοντας αυτό το κομμάτι μου στον κόσμο, αλλά ήταν απαραίτητο για να επιτευχθεί ο στόχος της ταινίας. Ως εκ τούτου, μετά την ολοκλήρωση του φιλμ, στην αρχή φοβόμουν πάρα πολύ να την παρουσιάσω. Ωστόσο, την ίδια κιόλας στιγμή με γέμιζε ενθουσιασμό το γεγονός ότι ύψωνα τη φωνή μου για ένα θέμα που είχε τόσο μεγάλη σημασία για εμένα.
Η τελευταία σκηνή είναι σκηνή δικαίωσης, ανακούφισης ή κάνω λάθος;
-Σκεφτόμουν για πολύ καιρό το τέλος της ταινίας. Η εμφάνισή μου σε διάφορα σημεία της ταινίας είναι επιλεγμένη με προσοχή. Πρώτα, ακούτε τη φωνή μου. Μετά με βλέπετε ελάχιστα, μέσα από παλιά βίντεο και φωτογραφίες της παιδικής μου ηλικίας. Και για πρώτη φορά με βλέπετε στην οθόνη, στο οικογενειακό τραπέζι. Βρίσκομαι εκεί, ανάμεσα στην υπόλοιπη οικογένεια, αλλά είναι εύκολο να με αναγνωρίσεις. Κάπως έτσι κατάλαβα ότι η ταινία πρέπει να τελειώνει με εμένα, αλλά δεν ήξερα τι συναισθήματα έπρεπε να έχω, γιατί κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων βίωνα αλλεπάλληλες συναισθηματικές μεταπτώσεις. Εξάλλου, υπήρξαν τεράστιες πιέσεις από την οικογένειά μου, η οποία δεν ήθελε να βγει η ταινία. Όμως, παρ’ όλες τις δυσκολίες, που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της αλλαγής και της πάλης με το παρελθόν, στο τέλος κατάφερα να λυτρωθώ και να ελευθερωθώ από τα δεσμά των μυστικών. Αυτό το τελευταίο πλάνο δείχνει τη νίκη μου επί των φόβων και ενθαρρύνει άλλους ανθρώπους να δώσουν τον ίδιο αγώνα, γιατί η σιωπή δίνει δύναμη στις αράχνες, σ’ αυτούς που σε παγιδεύουν και σ’ εγκλωβίζουν.
Είναι προφανές ότι έχετε κάνει πολλή εσωτερική δουλειά, μετατρέποντας την πληγή σε δύναμη. Πιστεύετε ότι έστω και για μια στιγμή παίξατε τον ρόλο «δικαστή» σε μια παλιά υπόθεση ή έστω κριτή σε μια παλιά ανείπωτη ιστορία;
-Δεν θα μπορούσα να είμαι κριτής, γιατί ήξερα μόνο τη μία πλευρά της ιστορίας. Τη δική μου. Για εμένα ήταν σημαντικό να ακούσω τις απαντήσεις (του) σε ερωτήματα που με βασάνιζαν για πολύ καιρό. Κι αυτές τις απαντήσεις τις ανακάλυψα μαζί με τον θεατή, κάνοντας αυτή την ταινία. Φυσικά, (θα πει κάποιος) ότι είμαι η σεναριογράφος αυτής ταινίας και δυσικά ποτέ δεν ισχυρίστηκα ότι προσπάθησα να είμαι αντικειμενική, αφηγούμενη την ιστορία. Απεναντίας, προσπάθησα να υπογραμμίσω την προσωπική μου οπτική γωνία. Προσπάθησα να σας βυθίσω στον κόσμο μου, με όμορφες, αλλά και οδυνηρές αναμνήσεις. Σ’ αυτό το εσωτερικό ταξίδι, προσπάθησα να είμαι όσο πιο ειλικρινής και ανοιχτόμυαλη μπορούσα. Επομένως, από τα πρώτα πλάνα είναι απολύτως ξεκάθαρο ότι αφηγούμαι την ιστορία από τη δική μου υποκειμενική σκοπιά, χωρίς να προσπαθώ να είμαι αντικειμενική.
Πιστεύετε ότι έχετε κάνει μια καλή αρχή στην οπτικοποίηση πολύ δύσκολων, πολύ εσωτερικευμένων τραυμάτων με έναν πολύ ποιητικό, αλλά απόλυτα ρεαλιστικό τρόπο, που μπορεί να δώσει φωνή σε πολλούς ανθρώπους;
-Σε όλες τις συνεντεύξεις με ρωτούν πώς μπόρεσα να κάνω μια ταινία για ένα θέμα που είναι τόσο οδυνηρό. Στην πραγματικότητα, το πιο οδυνηρό ήταν η δική μου σιωπή, εξαιτίας της οποίας άλλα άτομα που αγαπώ υπέφεραν στα χέρια του θείου Tudor. Ήταν σημαντικό για μένα να σπάσω αυτή τη σιωπή και να δώσω φωνή σε όλους εκείνους που βίωσαν παρόμοιες εμπειρίες. Είχα σκοπό να ενθαρρύνω τους άλλους να μιλήσουν επίσης για ανθρώπους που τους πληγώνουν, γιατί η σιωπή δίνει δύναμη στο κακό και μας κάνει συνεργούς αυτών των εγκλημάτων.
Περισσότερα για το 24ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας ΕΔΩ
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
