Γιατί ήταν τόσο σημαντική αρχιτέκτονας η Ζάχα Χαντίντ;

Γιατί ήταν τόσο σημαντική αρχιτέκτονας η Ζάχα Χαντίντ; Facebook Twitter
27

Όταν μεταδόθηκε η είδηση ότι η αρχιτέκτων Ζάχα Χαντίντ απεβίωσε σε ηλικία των 65 ετών λόγω καρδιακής προσβολής ενώ νοσηλευόταν για βρογχίτιδα σε ένα νοσοκομείο του Μαϊάμι, το Αμερικανικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτόνων ανάρτησε στο Twitter ένα αποχαιρετιστήριο tweet με μήνυμα που προφανώς θεωρούσαν έπαινο: «Αναπαύσου εν ειρήνη Ζάχα Χαντίντ, υπήρξες πρωτοπόρος γυναίκα αρχιτέκτονας».

Η Χαντίντ, η πρώτη γυναίκα στην οποία απονεμήθηκε το Βραβείο Pritzker και μία από τις σημαντικότερες δημιουργικές δυνάμεις στην σύγχρονη αρχιτεκτονική, σίγουρα θα είχε ενοχληθεί στην αναφορά του φύλου της σε σχέση με την επιτυχία της. 

Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της σταδιοδρομίας της προσπαθώντας να ξεπεράσει την αναφορά της ως «γυναίκα αρχιτέκτονα» και η επιμονή του ΑΙΑ να αναφέρεται σε εκείνη ακόμα και μετά θάνατο χρησιμοποιώντας το φύλο της πριν από την ιδιότητα της, υποδεικνύει πως το επάγγελμα του αρχιτέκτονα δεν έχει εξελιχθεί τόσο ώστε να ξεπεράσει το σεξιστικό παρελθόν του, όπως η ίδια η Χαντίντ ήλπιζε.

  

Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της σταδιοδρομίας της προσπαθώντας να ξεπεράσει την αναφορά της ως «γυναίκα αρχιτέκτονα» και η επιμονή του ΑΙΑ να αναφέρεται σε εκείνη ακόμα και μετά θάνατο χρησιμοποιώντας το φύλο της πριν από την ιδιότητα της, υποδεικνύει πως το επάγγελμα του αρχιτέκτονα δεν έχει εξελιχθεί τόσο ώστε να ξεπεράσει το σεξιστικό παρελθόν του, όπως η ίδια η Χαντίντ ήλπιζε.

Μη νομίζει όμως κανείς πως η Χαντίντ, η οποία είχε γεννηθεί στο Ιράκ και είχε την επαγγελματική της έδρα στο Λονδίνο, αποσιωπούσε το φύλο της. Απολάμβανε την εμβληματική της θέση ως ίνδαλμα της αρχιτεκτονικής και θεωρούσε πως άνοιγε δρόμο για να ακολουθήσουν άλλες γυναίκες.

Ο στόχος της όμως ήταν πάντα το να φτάσει σε ένα σημείο όπου πρώτα θα τη σκέφτονταν ως αρχιτέκτονα, και η ιδιότητα της ως γυναίκα -και μάλιστα γυναίκα αραβικής καταγωγής- θα ακολουθούσε.

Γιατί ήταν τόσο σημαντική αρχιτέκτονας η Ζάχα Χαντίντ; Facebook Twitter
Το Κέντρο Heydar Aliyev Center στο Αζερμπαϊτζάν

Την επιθυμία της αυτή την πραγματοποίησε, τουλάχιστον σε μεγάλο βαθμό. Με τη σκληρή δουλειά, το εξαιρετικό ταλέντο, τη θαρραλέα επιμονή και μια αξέχαστη προσωπικότητα κατέστησε εαυτόν μία από τις πλέον γνωστές φιγούρες της αρχιτεκτονικής, μία από τις ελάχιστες που είχαν ειδικό βάρος, τόσο μέσα στο πεδίο της, όσο και στο ευρύτερο κοινό.

Ήταν, με κάθε έννοια της λέξης, μια παρουσία. Σημαντική και επιβλητική, ντυμένη με κάπες που σχεδίαζε η ίδια, δεν καταλάμβανε τον χώρο, μάλλον τον καθόριζε.

Πετούσε αδιάκοπα σε όλο τον κόσμο, πρώτα για να εδραιώσει το όνομά της δίνοντας ομιλίες σε σχολές αρχιτεκτονικής και σε μουσεία, και στη συνέχεια όταν το γραφείο της αναλάμβανε περισσότερα έργα, για να επισκέπτεται τα εργοτάξια σε Ευρώπη, Ασία, Μέση Ανατολή και Ηνωμένες Πολιτείες.

Προσέφερε στον κόσμο τόσες αξέχαστες γραμμές και σχήματα, όπως το London Aquatics Centre που κόβει την ανάσα, η Όπερα της Guangzhou στην Κίνα, το Κεντρικό Κτήριο της BMW στη Λειψία και το Κέντρο Heydar Aliyev Center στο Αζερμπαϊτζάν, ένα κτίριο από τσιμέντο το οποίο χορεύει σαν χαρτί που διπλώνεται.

Ως τον πρόωρο θάνατό της, το γραφείο της διέθετε 400 άτομα προσωπικό, πολλές φορές παραπάνω από τα άλλα αρχιτεκτονικά γραφεία που έχουν αφοσιωθεί σε σημαντικά καινοτόμα σχέδια. 

Γιατί ήταν τόσο σημαντική αρχιτέκτονας η Ζάχα Χαντίντ; Facebook Twitter
Το London Aquatics Centre, κολυμβητικό προπονητικό κέντρο που σχεδίασε η Ζάχα Χαντίντ.

Η επιτυχία αυτή δεν την γλίτωσε από το να την αποκαλούν ντίβα της αρχιτεκτονικής και από το να θεωρείται δύσκολη στην συνεργασία. Επίσης το 2014 επικρίθηκε για τις συνθήκες εργασίας των εργατών.

Σχεδόν κάθε διάσημος αρχιτέκτονας αντιμετωπίζεται ως μετενσάρκωση του Χάουαρντ Ρόαρκ από καιρού εις καιρόν, όμως η Ζάχα Χαντίντ βρέθηκε σε πιο δεινή θέση, γιατί κάθε φορά που κάποιος άνδρας αρχιτέκτονας κατηγορείται για αλαζονεία, βρίσκεται κάποιος να τον υπερασπιστεί λέγοντας πως η δουλειά αυτή απαιτεί να είσαι σκληρός.

Λιγότεροι είναι εκείνοι που θα αναγνωρίσουν το ίδιο ελαφρυντικό σε μία γυναίκα και το στερεότυπο  της δύσκολης «σκύλας» υπερνικάται πολύ πιο δύσκολα από το κλισέ του στιβαρού άνδρα.

 

Κάποτε ένας διευθυντής μουσείου αποκάλεσε τη Χαντίντ «Lady Gaga της αρχιτεκτονικής», κι ήταν εύκολο να τη σκεφθεί κανείς ως μια ξέφρενη γυναίκα που έκανε ξέφρενα πράγματα.

 

Όταν όμως τη γνώριζε κάποιος αντιλαμβανόταν ότι δεν ήταν τόσο ξέφρενη όσο άφηνε να εννοηθεί η δημόσια εικόνα της, πιο πολύ τη χαρακτήριζε η αίσθηση του χιούμορ, η ειρωνεία, η ζεστασιά και, πιο συχνά απ' ό,τι φαντάζεται ο κόσμος, η τρυφερότητα. 

Θα μπορούσε να πει κανείς το ίδιο και για τα κτίριά της. Δεν είναι τόσο τρελά όσο φαίνονται με την πρώτη ματιά εξαιτίας των υπερβολικών, δυναμικών μορφών και των αιχμηρών γωνιών τους.

Είναι αλήθεια ότι η Χαντίντ απολάμβανε τα ασυνήθιστα σχήματα και προτιμούσε να παραιτηθεί μίας παραγγελίας παρά να σχεδιάσει ένα απλό κουτί.

«Οι άνθρωποι πιστεύουν πως το πλέον κατάλληλο κτίριο είναι παραλληλόγραμμο, αλλά ο κόσμος δεν είναι παραλληλόγραμμος» είχε πει.

Οι γραμμές και τα σχήματα που δημιουργούσε δεν ήταν ποτέ αυθαίρετα ή ανόητα. Πάντα συνδέονταν με κάποιο συγκεκριμένο αρχιτεκτονικό πρόβλημα και την τοποθεσία στην οποία οικοδομούνταν τα κτίρια. 

Γιατί ήταν τόσο σημαντική αρχιτέκτονας η Ζάχα Χαντίντ; Facebook Twitter
Η Όπερα της Guangzhou στην Κίνα.

Εκείνο που ήθελε η Χαντίντ, εκείνο που επιζητούσε πάνω από όλα, ήταν μια επέκταση των δυνατοτήτων της αρχιτεκτονικής. Θεωρούσε την αρχιτεκτονική ως κοινωνική τέχνη κι όχι αμιγώς ζήτημα δημιουργίας φόρμας, και επιθυμούσε τα σχήματα και οι μορφές να εμπνέουν τους ανθρώπους, να τους διεγείρουν και να προκαλούν συναισθηματική ανταπόκριση.

Τη συνάρπαζε η αστική πυκνότητα και ο ρωσικός κονστρουκτιβισμός, και ήθελε να βρει έναν τρόπο να χρησιμοποιήσει τις πρώιμες μονερνιστικές φόρμες που την είχαν εμπνεύσει ώστε να αποτελέσουν τη βάση μιας νέας αρχιτεκτονικής που θα αντικατοπτρίζει σε φόρμα και χώρο την πολυπλοκότητα της σύγχρονης αστικής ζωής. 

Αν υπήρχε κάτι για το οποίο δεν είχε καθόλου ανοχή, αυτό ήταν η αρχιτεκτονική που απέφευγε τη δέσμευση.

«Για εμένα δεν υπήρχε ποτέ καμία αμφιβολία ότι η αρχιτεκτονική οφείλει να συνεισφέρει στην πρόοδο της κοινωνίας και τελικά στη συλλογική και ατομική μας ευημερία» είχε δηλώσει λίγο πριν από τον θάνατό της στην ομιλία της όταν αποδέχθηκε το Χρυσό Μετάλλιο του Βασιλικού Ινστιτούτου των Βρετανών Αρχιτεκτόνων.

Ήταν η πρώτη γυναίκα στην οποία απονεμήθηκε και αυτό το βραβείο, παρότι έχει απονεμηθεί σε αρκετές γυναίκες για έργα με άρρενες συνεργάτες τους. «Διεκπεραιώνει και διευκολύνει την καθημερινή ζωή».

Το πρώτο της έργο στη Νέα Υόρκη είναι ένα τσιμεντένιο κτίριο 11 ορόφων με καμπύλες στο Τσέλσι. Υπάρχουν πολλά άλλα κτίρια της Χαντίντ τα οποία είχαν μόλις ολοκληρωθεί ή βρίσκονταν υπό κατασκευή σε όλο τον κόσμο την περίοδο του θανάτου της, και κάθε ένα πλέον μοιάζει πια σπάνιο και πολύτιμο.

Από τον θάνατο του Λούις Κάν το 1974 και του Έερο Σάαρινεν το 1961, χάθηκε ξανά ένας τόσο σημαντικός αρχιτέκτονας στο απόγειο της καριέρας του και το έργο του ξαφνικά μοιάζει αφύσικα περιορισμένο, σαν μια σειρά μικρών εκλάμψεων μιας φλόγας που πλέον έσβησε για πάντα.  

Γιατί ήταν τόσο σημαντική αρχιτέκτονας η Ζάχα Χαντίντ; Facebook Twitter
Το Κεντρικό Κτίριο της BMW στη Λειψία.

Με στοιχεία από το Vanity Fair

 

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 31.3.2018

Design
27

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η χρυσή σχεδιάστρια που μάγεψε το Χόλιγουντ

Design / Συνεργάτις του Ντε Κίρικο. Κολλητή του Νουρέγιεφ. Επίσκεψη στο απίθανο σπίτι της εικαστικού Lisa Sotilis

Η Τζούλη Αγοράκη επισκέπτεται το σπίτι της εικαστικού Lisa Sotilis, που ήταν στενή φίλη του Ιόλα, συνεργάτιδα του Ντε Κίρικο και κολλητή φίλη του Νουρέγιεφ. Και εντυπωσιάζεται με την κινηματογραφική της ζωή.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Kyr Lakis: Ένα νέο αθηναϊκό brand αναβιώνει την τέχνη των ηπειρώτικων σταμπωτών

Design / Kyr Lakis: Ένα νέο αθηναϊκό brand αναβιώνει την τέχνη των ηπειρώτικων σταμπωτών

Ένα νέο concept store εμφανίστηκε στα Εξάρχεια από τη γλύπτρια Αντιγόνη MacLellan και τον designer Χαρίλαο Κουρτίνο Πάλλα, το Αphilo, που συγκεντρώνει τη δουλειά πολλών ντόπιων artisans. Εκεί βρίσκουμε και τα χρηστικά αντικείμενα του brand τους, Kyr Lakis, που αξιοποιεί τα σχέδια από ξυλόγλυπτες μήτρες οι οποίες άντεξαν στον χρόνο, όπως μια γοργόνα που μετρά εκατό χρόνια ζωής.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Mέσα στο boho διαμέρισμα της σχεδιάστριας Σήλιας Δραγούνη

Design / Mέσα στο boho διαμέρισμα της σχεδιάστριας Σήλιας Δραγούνη

Ένα σταντ με ρούχα δίπλα στην τραπεζαρία, μια σανίδα του skate στη μέση του καθιστικού, το πιο ιδιαίτερο πλακάκι που έχει μπει ποτέ σε τζάκι. Το διαμέρισμα της σχεδιάστριας στην Κηφισιά είναι μποέμ και boho, σαν την ίδια.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Έλενα Ναβροζίδου: Νομίζω πως η πολιτική τους ορθότητα είναι μια εισβολή ασκήμιας

Design / Έλενα Ναβροζίδου: «Λογοκρίθηκαν πολλές από τις εικόνες μου, γιατί φαινόταν λίγο στήθος»

Η ξεχωριστή εικαστική καλλιτέχνις και δημιουργός της θρυλικής Λουντμίλα, της ηρωίδας κόμικς που ζούσε σουρεαλιστικές ερωτικές ιστορίες στο «Παρά Πέντε» και στη «Βαβέλ», μας ανοίγει το ειδωλολατρικό, πληθωρικό σπίτι της και μας δείχνει τη δική της Παραμυθία.
M. HULOT
Deplot Architects: Προσδίδοντας υπεραξία με την αρχιτεκτονική σε μη αναμενόμενες τοποθεσίες

Design / Deplot Architects: Προσδίδοντας υπεραξία με την αρχιτεκτονική σε μη αναμενόμενες τοποθεσίες

Η αυθεντικότητα είναι ο πυρήνας της κουλτούρας των Deplot. Δημιουργώντας αξία μέσα από το design σε μη αναμενόμενες τοποθεσίες, διατηρούν τις ρίζες τους στην αυθεντική αισθητική και κουλτούρα της Μεσογείου, ενσωματώνοντας σύγχρονα στοιχεία που παραμένουν πιστά στην αυθεντική ουσία της περιοχής.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ
Αντώνης Βαβαγιάννης: Ο κομίστας πίσω από τα «Κουραφέλκυθρα», που δεν είναι καν λέξη

Οι Αθηναίοι / Κουραφέλκυθρος: «Αν δεν σε μισήσουν οι φασίστες, τι κάνεις σε αυτήν τη ζωή;»

Ο Αντώνης Βαβαγιάννης, ο κομίστας πίσω από τα «Κουραφέλκυθρα», που κάποτε τα είχαν απορρίψει όλα τα έντυπα ενώ τώρα έγιναν ταινία στο Cinobo, λαμβάνει για τα πολιτικά του σκίτσα μηνύματα σύμφωνα με τα οποία κάθε εβδομάδα τα παίρνει από άλλο κόμμα.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Γιατί η Ες Ντέβλιν είναι μια από τις διασημότερες σκηνογράφους του κόσμου;

Design / Γιατί η Ες Ντέβλιν είναι μια από τις διασημότερες σκηνογράφους του κόσμου;

Από τις συναυλίες της Μπιγιονσέ, του Weeknd, της Αντέλ της Μάιλι Σάιρους και των U2, το σετ του Super Bowl, τις επιδείξεις του Yves Saint Laurent και της Louis Vuitton, μέχρι τα σκηνικά της όπερας και των σύγχρονων θεατρικών παραστάσεων.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι γυναίκες αγοράζουν όλο και περισσότερα αυτοκίνητα. Γιατί το design τους παραμένει τόσο macho;

Τech & Science / Αφού οι γυναίκες αγοράζουν όλο και περισσότερα αυτοκίνητα, γιατί το design τους παραμένει τόσο macho;

Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα ίσως σταθούν η αφορμή για να διορθωθεί αυτό το λάθος: όσα αποκαλύπτονται για την εμμονή στον ανδρικό σχεδιασμό απο τα Οργανισμό Οικονομικού Συντονισμού και Ανάπτυξης
NEWSROOM
Flux Office: Πώς σχεδιάστηκε το κτίριο της Φρυνίχου

Design / Flux Office: Πώς σχεδιάστηκε το κτίριο της Φρυνίχου για το Αρχείο Καβάφη

H Εύα Μανιδάκη και ο Θανάσης Δεμίρης, που ανέλαβαν την ανακαίνιση, την αρχιτεκτονική μελέτη και την επιμέλεια του χώρου όπου φιλοξενείται το Αρχείο, καθώς και της Οικίας Καβάφη στην Αλεξάνδρεια, μας ξεναγούν στην οδό Φρυνίχου και μας περιγράφουν τη διαδικασία πίσω από το δύσκολο εγχείρημα της δημιουργίας ενός χώρου που θα φιλοξενεί το καβαφικό σύμπαν.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένα σπίτι σαν φιλικό κρεμμύδι και ένας δωδεκάμετρος μπουφές που μιλάει

Design / Ένα σπίτι σαν φιλικό κρεμμύδι και ένας δωδεκάμετρος μπουφές που μιλάει

Το σπίτι της Κατερίνας Τερζοπούλου είναι σαν να το βρέχει το κύμα. Η Κατερίνα έχει καθρέφτη πάνω στην τζαμαρία γιατί θεωρεί ότι αν κοιτάς πρώτα τη θάλασσα και μετά τον εαυτό σου δείχνεις καλύτερη.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Το υποθετικό σπίτι της Κατριν Ντενέβ

Design / Ένα αθηναϊκό σπίτι που θα μπορούσε να ανήκει στην Κατρίν Ντενέβ

Το σπίτι της εικαστικού Κατερίνας Ζαχαρόπουλου θυμίζει θεατρικό σκηνικό. Δεν μοιάζει καθόλου με διαμέρισμα. Εδώ είναι όλα ανοιχτά, χωρίς προσδιορισμένους χώρους σε ένα κτίριο που δεν θυμίζει σε τίποτα αθηναϊκή πολυκατοικία.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ