Η φοβερή δυσκολία της συγγνώμης

Η φοβερή δυσκολία της συγγνώμης Facebook Twitter
Ξαναμιλώντας για συγγνώμη, καλό είναι να θυμηθούμε επίσης πως συχνά ο «τύπος» είναι και ουσία. Όπως η ευπρέπεια μπορεί να μην είναι κενός καθωσπρεπισμός έτσι και η έκφραση συγγνώμης δεν είναι σώνει και καλά υποκρισία, ξέπλυμα ή υποχώρηση στην αντιπολίτευση. Φωτο: Eurokinissi/ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ
6

Πριν από χρόνια, ένας γνωστός μου, της γνωστής σχολής του αριστερού αντιαμερικανισμού, έλεγε ότι στα σίριάλ τους οι Αμερικανοί όλο ζητάνε συγγνώμη. Για εκείνον, αυτό το «I'm sorry» που ακουγόταν από τα χείλη των ηρώων στις σειρές εκείνης της προ-Νetflix εποχής ήταν απόδειξη υποκρισίας και ψεύδους. Στη «συγγνώμη» έβλεπε πάντα μια μάσκα, μια προσποίηση και, φυσικά, μια προσπάθεια για αποπροσανατολισμό από τα ουσιώδη.


Ξανασκέφτηκα την περίπτωση του παλιού μου γνωστού, προσπαθώντας να απαντήσω στο ερώτημα γιατί τους είναι πια τόσο δύσκολη η συγγνώμη. Γιατί, ιδιαιτέρως σε πολίτες ή στελέχη και αξιωματούχους με κομμουνιστογενή προέλευση, η συγγνώμη μοιάζει τόσο δυσκολοχώνευτη;

Η δυσκολία του «αριστερού» να πει συγγνώμη δεν είναι μόνο η αντίθεση στους τύπους, στις γραβάτες, στα πρωτόκολλα. Αυτό που αχνοφέγγει πίσω από την άρνηση να ζητήσει κανείς συγγνώμη είναι η ιδέα πως σε έναν κόσμο ένοχο εκ προοιμίου δεν ζητάς συγγνώμη.


Μήπως αυτό έχει να κάνει μόνο με τη γνωστή κριτική στους «τύπους» και στον «καθωσπρεπισμό» από την πλευρά εκείνων που ισχυρίζονται πως ενδιαφέρονται για την ουσία; Αυτό, πράγματι, φαίνεται να διακινείται τις τελευταίες μέρες ως δικαιολόγηση. Λένε πολλοί: μα, η συγγνώμη είναι τυπικό πράγμα, δεν δίνει απαντήσεις, δεν λύνει τα ζητήματα. Η συγγνώμη δεν αλλάζει τον κόσμο ούτε «γκρεμίζει τα αυθαίρετα». Και, φυσικά, η συγγνώμη δεν φέρνει πίσω τους νεκρούς.

Δυστυχώς, όμως, δεν πρόκειται γι' αυτό. Η δυσκολία του «αριστερού» να πει συγγνώμη δεν είναι μόνο η αντίθεση στους τύπους, στις γραβάτες, στα πρωτόκολλα. Αυτό που αχνοφέγγει πίσω από την άρνηση να ζητήσει κανείς συγγνώμη είναι η ιδέα πως σε έναν κόσμο ένοχο εκ προοιμίου δεν ζητάς συγγνώμη.

 
Όταν ξεκινάς από τη βεβαιότητα του Καλού, πως εσύ δηλαδή και η πρόθεσή σου είναι το μοναδικό πολιτικό και κοινωνικό αγαθό που γέννησε η νεωτερικότητα και η ίδια η «αστική δημοκρατία», η συγγνώμη φαντάζει αδυναμία. Δηλαδή, με τους όρους που θα άρεσαν στον Λένιν, ζητώντας συγγνώμη είναι «σαν να παραδίνεσαι». Χάνεις το κύρος σου και μετατρέπεσαι σε απλό κυβερνήτη και εντολοδόχο που ανά πάσα στιγμή μπορεί να παραιτηθεί. Εσύ, όμως, δεν αντέχεις στην ιδέα της παραίτησης, παρά μόνο αν υπηρετεί μια ανώτερη κομματική αποστολή.


Η συγγνώμη προϋποθέτει, λοιπόν, πως αποδέχεσαι την απώλεια, το γεγονός του μεγάλου λάθους και όχι του ανώδυνου παραπτώματος. Στην πολιτική σημαίνει όμως και κάτι ακόμα: ότι κανένα πρόσωπο, κόμμα ή πολιτική παράδοση δεν είναι εξ ορισμού αθώα και αγαθών προθέσεων. Ότι δεν υπάρχει κάποια ειδική ιστορική αποστολή ούτε κοσμοθεωρητικό πλεονέκτημα ή κάποια υπεροχή θεμελιωμένη διά παντός σε κάποια πολιτική ταυτότητα.


Γι' αυτό και, σε αντίθεση με όσους λένε πως η απαίτηση για συγγνώμη είναι κούφια ηθικολογία, εγώ τη θεωρώ βαθιά δημοκρατική ομολογία: αναγνώριση της οφειλής προς τον άλλον, προς τον οποιονδήποτε πολίτη βρέθηκε σε δεινή θέση και εγώ (ως υπεύθυνος) στάθηκα λίγος και απαράσκευος. Οφειλή στον καθένα, είτε αυτός είναι εύπορος είτε όχι, είτε έχει πολεοδομικές παραβάσεις είτε όχι.

Αυτή η συγγνώμη δεν έχει θρησκευτική προέλευση. Δεν είναι εξομολόγηση αμαρτιών ενώπιον Θεού ούτε κάποια μετάνοια. Αυτές οι διαστάσεις δεν πρέπει να ενδιαφέρουν την πρακτική πολιτική ζωή.


Η συγγνώμη που χρειαζόταν αυτές τις μέρες και δεν εκφράστηκε πάει πίσω στις ρίζες, στη βασική ιδέα της πολιτικής για τις φιλελεύθερες δημοκρατίες: στην ιδέα ότι η κυβέρνηση έχει ως πρώτο μέλημα την προστασία της ζωής, της περιουσίας και της ελευθερίας των πολιτών.


Τι σημαίνει αυτό; Πως κάθε κυβερνητική αποτυχία στο συγκεκριμένο έργο δικαιολογεί μια απαίτηση συγγνώμης στην «πολιτική κοινωνία». Η ύπαρξη δεκάδων και ίσως εκατό και πλέον νεκρών σε μια καταστροφή όπου εμπλέκονται όργανα της πολιτείας έκανε τη συγγνώμη πρωταρχικής σπουδαιότητας λόγο. Λόγο που είναι ήδη πράξη και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να τον μπερδεύει κανείς με τα επιδόματα, τις αποζημιώσεις στους πληγέντες ή τις γνωστές υποσχέσεις πυγμής «κατά των συμφερόντων».


Στο κάτω-κάτω, η αξιοπρέπεια των ανθρώπων δεν είναι το σύνολο των βοηθημάτων τους που δίνονται εκ των υστέρων.

Ξαναμιλώντας για συγγνώμη, καλό είναι να θυμηθούμε επίσης πως συχνά ο «τύπος» είναι και ουσία. Όπως η ευπρέπεια μπορεί να μην είναι κενός καθωσπρεπισμός έτσι και η έκφραση συγγνώμης δεν είναι σώνει και καλά υποκρισία, ξέπλυμα ή υποχώρηση στην αντιπολίτευση.


Το γεγονός όμως πως ένα συγκεκριμένο πολιτικό προσωπικό δεν θέλει με τίποτα να πει τη λέξη συγγνώμη δείχνει πως τίποτα δεν έχει αλλάξει στο ελληνικό κάδρο: το θέμα των κυβερνώντων είναι να δείξουν πόσες αμαρτίες κουβαλάει η χώρα από τη διαβολική σπορά των άλλων.


Όμως το θέμα του καιρού μας είναι πια η στοιχειώδης άμυνα απέναντι στον κυνισμό και στην αναίδεια, πέρα από όλα τα άλλα της πραγματικής πολιτικής προστασίας.

Στήλες
6

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Θοδωρής Αντωνόπουλος / Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Αν θεωρήσουμε την ομοφυλοφιλία επάγγελμα, αξιότιμε κ. συνήγορε, τότε σίγουρα αυτό θα πρέπει να ενταχθεί στα βαρέα ανθυγιεινά. Τουλάχιστον για όσο μπορούν να δηλητηριάζουν τον δημόσιο λόγο κακοποιητικές απόψεις, αντιλήψεις και πρακτικές, σαν αυτές που είτε εκφέρετε είτε ενθαρρύνετε.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος / Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Αντί να διαφωνήσουμε για το ένα ή το άλλο θέμα, όπως και είναι θεμιτό και αναμενόμενο σε μια δημοκρατία διαλόγου, το μόνο που ξέρουμε να κάνουμε είναι να εξευτελιζόμαστε οι ίδιοι και να εξευτελίζουμε τους άλλους, ωσάν να ήταν οι χειρότεροι εχθροί μας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Π. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
O βούρκος των ημερών

Στήλες / O βούρκος των ημερών

Σήμερα: Μηνύματα στο αλεξίπτωτο • • • βουλευτική ηπιότητα • • • περιβαλλοντικη καταστροφή στο Ισραήλ • • • δύσκολες μέρες για τον Μακρόν • • • εμβολιαστική ευνοιοκρατία • • • ένας γενναιόδωρος πρώην οδηγός νταλίκας • • • η περιπέτεια της «μυστικής ομιλίας»
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Αρετή Γεωργιλή / Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Γιατί όλη αυτή η πολιτική χυδαιότητα που αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη από το πραγματικό πρόβλημα και στρέφει τη συζήτηση σε μια στείρα κομματική αντιπαράθεση, στις πλάτες όλων αυτών των παιδιών, που το μόνο που ζητούν είναι δικαίωση και γαλήνη;
ΑΡΕΤΗ ΓΕΩΡΓΙΛΗ
Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Τι διαβάζουμε σήμερα: / Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Σήμερα: Τα Ζεν της Βαϊκάλης • • • νίκη μεγαλοψυχίας • • • η βία δεν πτοεί (ακόμη) τους Βιρμανούς • • • μια πρώτη δικαίωση • • • οι επίμονοι Ινδοί αγρότες • • • δημοκρατία και πίτσα • • • ένας τιτάνας
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ