«Για να είσαι μεγάλος, να είσαι ολόκληρος: τίποτα από τον εαυτό σου μην υπερβάλλεις ή αποκλείεις»
Διαβάζοντας λίγους στίχους του Πεσόα
Καθαροί, αυστηροί στίχοι για ανθρώπους που ξέρουν ποιοί είναι και σε τι κόσμο ζούνε, αλλά επειδή κατάγονται από γένος καλό, δεν φωνάζουν ούτε κλαίνε, απλώς παρατηρούν.
Κοιτάζω τη σιωπηλή λίμνη
Που το νερό της η πνοή του αέρα ρυτιδώνει
Μη γνωρίζοντας αν τα επινοώ όλα εγώ
Ή εάν όλα ανίδεα είναι
Η λίμνη τίποτα δε λέει. Τ' αεράκι
Σαλέυει, μα δε με αγγίζει,
Δεν ξέρω αν είμαι ευτυχής
Ούτε αν επιθυμώ να είμαι
Από μια ειδική γωνία, ο Πεσόα μού θυμίζει τον Καβάφη. Όχι μόνο διότι απεχθάνονται κι οι δύο τα μεγάλα λόγια. Αλλά για την ίδια την ξηρότητα της ζωής του. Το γεγονός ότι δούλευε σε μια Εταιρεία Εισαγωγών-Εξαγωγών και τη νύχτα έγραφε αδιάκοπα. Ζούσε σε νοικιασμένα δωμάτια της Λισαβόνας, ή σε συγγενείς. Δεν είχε σεξουαλική ζωή – μια φίλη που είχε, τη χώρισε λέγοντάς της: «Η μοίρα μου υπακούει σε έναν νόμο αλλιώτικο, την ύπαρξη του οποίου μερικοί ούτε καν υποψιάζονται.»
Ήταν δριμύς άνθρωπος εσωτερικά, μη ταξινομήσιμος, στυφός. Πέθανε νέος, στα 47, απ' το ποτό.
Σ' ένα μπαούλο είχε ταξινομήσει 25.426 ανέκδοτα κείμενα, δεμένα με τάξη, υπογεγραμμένα με 72 διαφορετικά ονόματα – «ετερωνυμίες», όπως επικράτησε να λέγονται.
Διαβάζω λίγους στίχους κι είναι σα να ακούω σε νέα εκτέλεση ένα αρχαίο τραγούδι. Που εφαρμόζει γάντι πάνω στη νέα φάση μας – την μπαφιασμένη από την αισθηματολογία.
Οι ρυτίδες τρεμουλιάζουν, χαμογελούν
Πάνω στα κοιμισμένα νερά.
Γιατί να έχω φτάξει από όνειρα
Τη μόνη ζωή που έχω;
Όχι αδίκως, οι περισσότεροι κριτικοί όταν μιλούν για τον Πεσόα μιλούν για τις 72 περσόνες του. Και λένε ότι αυτό είναι ένα από τα συστατικά της ποίησής του που την έκαναν τόσο δημοφιλή στην πληθωριστική και αντιφατική μας εποχή. Δεν συμφωνώ. Όλες οι περσόνες του λένε το ίδιο πράγμα: Να είσαι ψύχραιμος και μετρημένος.
Την ίδια ψυχραιμία ζητάει επίμονα ο καινούργιος κόσμος. Που είναι παρενδυτικός όσο ποτέ πριν στην Ιστορία. Που οι περσόνες (με την αποφασιστική συγκάλυψη των social media) έχουν γίνει ισχυρότερες από τον άνθρωπο που τις φορά. Που η πολιτική επικοινωνία -κι όχι οι πράξεις των πολιτικών- κυβερνά τα πλήθη.
Πώς γλιτώνει κανείς από αυτό το ασύδοτο τραβεστιλίκι;
Η απάντηση βρίσκεται πάλι σε ένα αρχαίο τραγούδι, remastered : «Για να είσαι μεγάλος, να είσαι ολόκληρος: τίποτα από τον εαυτό σου μην υπερβάλλεις ή αποκλείεις.». Δηλαδή, Γνώθι σαυτόν!
Αυτό κάνει μοντέρνο τον Πεσόα. Η ειλικρίνεια να δει αδιατάρακτος τα πολλαπλά κομμάτια του και να τα δεχτεί όλα εξ ίσου.
Ακούγεται απλό, αλλά δεν είναι...
