'Ηταν η Τίνα Μοντότι
συνεργός των δολοφόνων της Γκε Πε Ου;
'ΗΤΑΝ ΣΥΝΕΝΟΧΗ Η ΤΙΝΑ ΜΟΝΤΟΤΙ;
Δεν θα μπορέσουμε ίσως ποτέ να απαντήσουμε σ' αυτήν την ερώτηση με βεβαιότητα. Πάνε δώδεκα χρόνια που συζητάμε πάνω σ' αυτό το θέμα. Η Τίνα πήρε το μυστικό στον τάφο της. Υπάρχει ίσως κάποιος που θα μπορούσε να φωτίσει το μυστήριο, και είναι χωρίς αμφιβολία αυτός που έχει το μεγαλύτερο συμφέρον ώστε να μην αποκαλυφθεί ποτέ. Πρόκειται για τον Κάρλος Χ. Κοντρέρας. Μερικοί υποστηρίζουν πως πολύ πριν από τον θάνατο του Μέλα, ο Κοντρέρας είχε στενές σχέσεις με την Τίνα Μοντότι, η οποία αργότερα θα γίνει γυναίκα του και έμπιστη πολιτική του συνεργάτιδα. Σε κάθε περίπτωση, κάποια γεγονότα είναι αληθινά: οι σφαίρες που χτύπησαν τον Μέλα δεν άγγιξαν την Τίνα που βρισκόταν πλάϊ του τη νύχτα του εγκλήματος. Υπάρχει και η μαρτυρία του Βαλέντε Κουιντάνα, που ήταν τότε ο αρχηγός της μυστικής αστυνομίας, επίτιμος πρόεδρος και ιδρυτής του Καζίνο "Policia de México". Παρουσία δύο αστυνομικών, πραγματοποίησε μια έρευνα στην κατοικία του Μέλα. Ο Κουιντάνα διαβεβαίωνε πως καθώς έλεγχαν την αλληλογραφία του Μέλα είχαν βρει την επιστολή που είχε σταλεί στο δικαστήριο. "'Εχοντας ήδη δει τα πράγματα του Μέλα, ζήτησα να δω το περιεχόμενο της μικρής βαλίτσας της Μοντότι, και εκεί βρήκα όπως και στα πράγματα του Κουβανού το ακριβές σχέδιο της διαδρομής που είχαν ακολουθήσει η Τίνα και ο Μέλα τη νύχτα που τον είχαν δολοφονήσει. Φαινόταν καθαρά πως το χαρτί είχε σχεδιαστεί δύο ή τρεις μέρες πριν. Το γεγονός αυτό είχε κεντρίσει αρκετά την προσοχή μου ώστε να θεωρήσω υποχρεωσή μου να την ανακρίνω για να μου εξηγήσει πως είχε στην κατοχή της ένα σχέδιο από το χέρι της που εξηγούσε κάτι που δεν είχε συμβεί ακόμη και που ήταν δύσκολο να προβλεφθεί, πόσο μάλλον που το μέρος περίπου όπου είχε πέσει ο Μέλα κάτω από τις σφαίρες ήταν σημειωμένο με ένα σταυρό." 'Ενας φούρναρης που είχε το μαγαζί του σε απόσταση δέκα μέτρων από το σημείο όπου σκοτώθηκε ο Μέλα δήλωσε πως τον είδε να έρχεται μαζί με την Τίνα και κάτι άλλους τύπους, κι ενώ συζητούσαν ένας απ' αυτούς έβγαλε ένα πιστόλι και πυροβόλησε το θύμα, προκαλώντας τον θανατό του. Ο Κουιντάνα συνέλαβε την Τίνα. Η ταχεία παρέμβαση ενός σημαντικού νομικού [πρόκειται για τον ζωγράφο Ντιέγκο Ριβέρα, τον οποίο ο αρθρογράφος δεν επιθυμεί να κατονομάσει. σ.σ.] επέτρεψε την απελευθέρωσή της και την καθαίρεση του αρχηγού της αστυνομίας ο οποίος είχε διατυπώσει την εξής άποψη: " Δεν δούλεψα πάνω σ' αυτήν την υπόθεση πάρα μόνο 18 ώρες, συμπέρανα όμως πως έπρεπε να κατανομάσω την Τίνα ως συναυτουργό και συνένοχη της δολοφονίας του Μέλα. Το 1934, είχα παρουσιάσει ένα απόκομμα της εφημερίδας El Excelsior στον καθηγητή Πόρτες Τζιλ που ήταν τότε εισαγγελέας, όπου αναφερόταν πως το 'Εκτο Σώμα είχε αναγνωρίσει την Μοντότι ως υπεύθυνη για την δολοφονία του Μέλα."
Θα διαλευκανθεί κάποια μέρα το μυστήριο; 'Ισως αυτό να μην καταστεί ποτέ δυνατό. Με τον θάνατο της Τίνας Μοντότι, γίνεται ακόμη πιο δύσκολο.
Ο ΣΟΡΜΕΝΤΙ-ΚΟΝΤΡΕΡΑΣ ΚΑΙ Η ΤΙΝΑ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ
Από δω και στο εξής, η Τίνα θα συνοδεύει πάντα τον συμπατριώτη της Σορμέντι, γνωστό και ως Κάρλος Χ. Κοντρέρας, σε όλες τις διακυμάνσεις της πολιτικής του ζωής. 'Εχουμε εδώ κάποιον που κατάφερε τον απίστευτο άθλο να είναι ένας από τους λίγους που σώθηκε σε μια περίοδο όπου όλα τα πρόσωπα εμπιστοσύνης του Στάλιν εξαφανίστηκαν, είτε επειδή καθαιρέθηκαν, είτε επειδή εκτελέστηκαν. Συνέχισε να μαυρίζει χαρτί στην Κομμουνιστική Διεθνή και στην Γκε Πε Ου. Για να το κάνει αυτό, τα προσόντα του θα πρέπει να ήταν απαράμιλλα. Και ξέρουμε πολύ καλά τι πρέπει να εννοούμε με "προσόντα" στην ρωσική και διεθνή σταλινική οργάνωση.
Το ζεύγος των συζήγων Κοντρέρας-Μοντότι βρέθηκε στην Ισπανία την περίοδο του Εμφυλίου πολέμου. Ο Κοντρέρας έλαβε το βαθμό του "στρατιωτικού αρχηγού", όπως κι ο Δαυίδ Αλφάρο Σικέϊρος [ο μεξικανός ζωγράφος που ηγήθηκε της πρώτης δολοφονικής απόπειρας κατά του Τρότσκι στο Μεξικό. σ.σ.] έλαβε τον βαθμό του "συνταγματάρχη", αν και υπήρξαν και οι δύο πολύ εφήμεροι τουρίστες πάνω στα μέτωπα. Ο Κοντρέρας έγινε ένας από τους έμπιστους συνεργάτες του αρχηγού των Διεθνών Ταξιαρχών, του γάλλου βουλευτή και εξέχοντος μέλους του Προεδρείου της Κομμουνιστικής Διεθνούς Αντρέ Μαρτύ, ο οποίος είχε δικαίωμα ζωής και θανάτου πάνω στους εθελοντές που είχαν συστρατευτεί στις Διεθνείς Ταξιαρχίες. Είχε το στρατηγείο του στο Αλμπαθέτε. Η πόλη αυτή δεν θα ξεχάσει το ονομά του και τις πράξεις του. "Ο Χασάπης του Αλμπαθέτε", αυτό το θλιβερό προσωνύμιο κέρδισε εκεί. Ο Σορμέντι-Κοντρέρας ήταν ένας από τους πιο κοντινούς του συνεργάτες. Συνεργάστηκε επίσης με τον διοικητή Ορλόφ (Νικόλσκι), αρχηγό της Γκε Πε Ου στην Ισπανία, ο οποίος εκτελέστηκε όταν επέστρεψε στη Ρωσία. Περισσότερο κι από στρατιώτης, Ο Σορμέντι-Κοντρέρας υπήρξε ένας δραστήριος πράκτορας της Γκε Πε Ου. Πόσους ανθρώπους έστειλε στον θάνατο;
'Οσο για την Τίνα Μοντότι, υπήρξε συνεργάτιδα της συζήγου του Μαρτύ, μιας γυναίκας με πολύ μεγάλη δύναμη. Είχε την ευθύνη της κατασκοπείας στα πλαίσια των Διεθνών Ταξιαρχών. 'Ηταν τρόμερα σεχταρίστρια και με πολύ περιορισμένη νοημοσύνη - είχα προσωπικά την ευκαιρία να την γνωρίσω, όπως και τον άντρα της σε άλλες εποχές-, μία απλή καταγγελία ή η παραμικρή υποψία ήταν αρκετή για να στείλει έναν άνθρωπο στο θάνατο ή σε μια φυλακή. Γνώρισα προσωπικά ιδεαλιστές από διάφορες χώρες που πέρασαν σχεδόν όλο τον Εμφύλιο στη φυλακή, γιατί έτσι το θέλησε ή το διέταξε η γυναίκα του Αντρέ Μαρτύ.
Επίλογος
Γνωρίζω τη λεπτομέρεια αυτή από μία στενή φίλη της Τίνας: έπειτα από την επιστροφή της από την Ισπανία, θα είχε χωρήσει από τον Σορμέντι-Κοντρέρας. Αλλά δεν το μπορούσε. Πάρα πολλά μυστικά τους συνέδεαν. Τρομερά μυστικά ικανά να φθείρουν την καρδιά ένας ανθρώπου. Η καρδιά αυτή δεν άντεξε. Η Τίνα πέθανε. Υπήρξε αναμφίβολα ένα πρόσωπο υπερβολικά υποβλητικό, μυστηριώδες. 'Ενα από αυτά τα πρόσωπα που ζητούν απεγνωσμένα έναν μυθιστοριογράφο της εποχής μας.
* Το παραπάνω άρθρο επισημάνθηκε από τον ιστορικό Charles Jacquier. Δημοσιεύτηκε στα γαλλικά στο σάιτ L' Atinoir (Carnets d'Amérique Latine). Μτφ. Σ.Σ.
