Τέχνη, επικοινωνία... αντίσταση
*
Eπικοινωνία είναι η μετάδοση και η διάδοση μιας πληροφoρίας. Τι είναι όμως μια πληροφορία; Δεν είναι τίποτα το περίπλοκο, όλοι το γνωρίζουν: μια πληροφορία είναι ένα σύνολο συνθημάτων. Όταν σε πληροφορούν, σου λένε αυτό που πρέπει υποτίθεται να πιστέψεις. Με άλλα λόγια: το να πληροφορείς είναι σα να θέτεις ένα σύνθημα σε κυκλοφορία. Οι αστυνομικές ενημερώσεις λέγονται πολύ σωστά ανακοινώσεις• μας ανακοινώνουν πληροφορίες, μας λένε δηλαδή αυτό που υποτιθέται πως ήμαστε σε θέση να πιστέψουμε ή που πρέπει να πιστέψουμε, αυτό που είμαστε υποχρεωμένοι να πιστέψουμε. 'Η και να μην πιστέψουμε, αλλά να κάνουμε πως πιστεύουμε, δεν μας μας ζητάνε να πιστέψουμε, μας ζητάνε να συμπεριφερόμαστε σαν να το πιστεύουμε. (...)
*
Ποια είναι η σχέση του έργου τέχνης με την επικοινωνία; Καμία. Το έργο τέχνης δεν είναι ένα μέσο επικοινωνίας. Το έργο τέχνης δεν έχει τίποτα να κάνει με την επικοινωνία. Το έργο τέχνης δεν περιέχει την παραμικρή πληροφορία. Αντιθέτως, υπάρχει μία ουσιαστική σχέση ανάμεσα στο έργο τέχνης και την πράξη αντίστασης. Εδώ, μάλιστα. 'Εχει να κάνει με την πληροφορία και την επικοινωνία, αλλά ως πράξη αντίστασης. Ποια είναι αυτή η μυστηριώδης σχέση ανάμεσα στο έργο τέχνης και μια πράξη αντίστασης, τη στιγμή που οι άνθρωποι που αντιστέκονται δεν έχουν ούτε το χρόνο ούτε κάποιες φορές και την κουλτούρα που χρειάζεται για να έχεις ελάχιστα σχέση με την τέχνη; Δεν ξέρω. Ο Malraux αναπτύσσει μια καλή φιλοσοφική έννοια. Λέει κάτι πολύ απλό σχετικά με την τέχνη: "Είναι το μόνο πράγμα που αντιστέκεται στο θάνατο." (...) Ναι, αναμφισβήτητα, αρκεί να δούμε ένα αγαλματίδιο ηλικίας τριών χιλιάδων ετών π.Χ για να θεωρήσουμε ότι η απάντηση του Malraux είναι μία καλή απάντηση. Θα μπορούσαμε τότε να πούμε πως ναι, η τέχνη είναι αυτό που αντιστέκεται. Κάθε πράξη αντίστασης δεν είναι ένα έργο τέχνης, παρότι είναι από μια άποψη... (...) Η πράξη αντίστασης έχει, κατά τη γνώμη μου, τις δύο αυτές όψεις: αντιστέκεται στο θάνατο, είτε με τη μορφή ενός έργου τέχνης, είτε με τη μορφή ενός αγώνα των ανθρώπων.
*
Και ποιά σχέση υπάρχει ανάμεσα στον αγώνα των ανθρώπων και το έργο τέχνης;
Η σχέση που για μένα είναι η πιο στενή και η πιο μυστηριώδης. Ακριβώς αυτό που εννοούσε ο Paul Klee όταν έλεγε: "Ξέρετε, λείπει ο λαός." (...) Δεν υπάρχει έργο τέχνης που να μην απευθύνεται σε έναν λαό που δεν υπάρχει ακόμη.
Gilles Deleuze
Απόσπασμα από την διάσκεψη "Τι είναι η δημιουργική πράξη;" (17.05.1987).
Monde Diplomatique, Αύγουστος-Σεπτέμβρης 2016
Μτφ Σ.Σ.
