Ιδιοφυής, αντισυμβατικός, εκκεντρικός, ατίθασος, ο Niccolò Paganini άφησε το σημάδι του στην ιστορία της μουσικής, καθώς και στην κοινωνική ζωή του 19ου αιώνα. Ήταν βιολιστής, κιθαρίστας, συνθέτης και ένας από τους πιο διακεκριμένους δεξιοτέχνες της εποχής του. Παρά τις ασθένειες που τον ταλαιπωρούσαν από τη γέννησή του ακόμη, έγινε πηγή έμπνευσης και κίνητρο για πολλούς συνθέτες και μουσικούς, συμπεριλαμβανομένων των Johannes Brahms, Frederic Chopin, Franz Liszt, και Robert Schumann. Η ικανότητα να μετατρέπει ακόμα και τα μειονεκτήματά του σε πλεονεκτήματα, φάνηκε στο γεγονός ότι μπορούσε να παίζει τρεις οκτάβες σε τέσσερις χορδές με μια έκταση του χεριού, ένα κατόρθωμα που είναι σχεδόν αδύνατο ακόμα και σήμερα. Όλα αυτά του έδωσαν μια περίοπτη θέση στην ιστορία της μουσικής του 19ου αιώνα.
Εκείνη την εποχή δημιουργήθηκε και η "ψύχωση Παγκανίνι" στους πολίτες, οι οποίοι "άκουγαν" τα βράδια τον διάσημο βιολιστή να παίζει μέσα από το φέρετρό του
Ζωή και σταδιοδρομία
Ο Niccolò Paganini γεννήθηκε στη Γένοβα της Ιταλίας στις 27 Οκτωβρίου 1782 και ήταν το τρίτο από τα έξι παιδιά του Antonio και της Teresa Paganini. Ο πατέρας του ήταν λιμενεργάτης και αποτυχημένος επιχειρηματίας όμως κατάφερνε να συμπληρώνει το εισόδημά του παίζοντας μαντολίνο. Μόλις πέντε χρονών, άρχισε να μαθαίνει μαντολίνο από τον πατέρα του και στην ηλικία των επτά, μεταπήδησε στο βιολί. Είχε εκπληκτικό ταλέντο στη μουσική και από μικρός κέρδισε πολυάριθμες υποτροφίες. Παρακολούθησε μαθήματα βιολιού από διάσημους βιολιστές όπως ο Giovanni Servetto και ο Giacomo Costa. Ωστόσο, η πρόοδος του ξεπέρασε γρήγορα τις ικανότητες και την τεχνική των δασκάλων του. Μαζί με τον πατέρα του μετακόμισε στην Πάρμα, ώστε να για να ζητήσει περαιτέρω καθοδήγηση από τον μεγάλο βιολιστή Alessandro Rolla.
Το 1796 υπήρξαν πολλές πολιτικές εξελίξεις κατά τη γαλλική εισβολή στην Ιταλία. Η οικογένεια Paganini αναζήτησε καταφύγιο στην Ελβετία και το 1800, ο Paganini και ο πατέρας του μετακόμισαν στη Λομβαρδία, όπου ο Niccolò ξεκίνησε να δίνει κονσέρτα. Το 1801, στην ηλικία των 18, έγινε το πρώτο βιολί στη Δημοκρατία της Lucca, μιας πόλης κοντά στην Τοσκάνη. Σύντομα, εγκατέλειψε το πατρικό του και άρχισε να ζει μία άσωτη ζωή με πολλές γυναίκες και τυχερά παιχνίδια. Για να ξεπληρώσει τα χρέη του από τη χαρτοπαιξία έβαλε ενέχυρο το βιολί του. Τότε, ένας έμπορος του δάνεισε ένα «Γκουαρνέρι» για να παίξει σε ένα κοντσέρτο, αλλά μόλις τον άκουσε του το χάρισε. Ένας θρύλος λέει, ότι το παίξιμο του είχε διαβολική δύναμη. Πολλοί πίστευαν ότι ο Nicolo Paganini είχε πουλήσει την ψυχή του στο διάβολο για να έχει αυτές τις εξωπραγματικές ικανότητες.
Το 1805, ο Ναπολέων εισέβαλε στη Lucca και μόλις κατέκτησε την περιοχή, την χάρισε στην αδελφή του, Elisa Baciocchi. Ο Paganini τότε, έκανε ιδιαίτερα μαθήματα στον σύζυγό της Elisa, Felice. Προς το τέλος του 1809, έφυγε από το Baciocchi για να συνεχίσει την καριέρα του.
Τα ταξίδια του Paganini
Στα επόμενα χρόνια, ο Paganini επέστρεψε στην Πάρμα και την Τζένοα. Αν και ήταν αρκετά δημοφιλής στο τοπικό κοινό, δεν ήταν πολύ γνωστός στην Ευρώπη. Το 1813, η συναυλία που πραγματοποιήθηκε στη Σκάλα του Μιλάνου, είχε τεράστια επιτυχία και ήταν το εφαλτήριο για την αναγνώριση του ταλέντου του.
Η φήμη του Paganini εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη, λόγω της συναυλίας που έδωσε στη Βιέννη τον Αύγουστο του 1828. Έκανε περιοδεία σε κάθε σημαντική ευρωπαϊκή πόλη της Γερμανίας, της Πολωνίας και της Βοημίας και συνέχισε μέχρι το 1831, για να ολοκληρώσει στο Στρασβούργο. Ακολούθησαν παραστάσεις στο Παρίσι και τη Βρετανία. Οι τεχνικές του δυνατότητες, έλαβαν διθυραμβικές κριτικές.
Η καριέρα και οι ασθένειες
Καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του, ο Paganini ταλαιπωρούνταν από επίμονες ασθένειες. Αν και δεν έχει αποδειχτεί, πιθανότατα έπασχε από το σύνδρομο Marfan. Mια σπάνια κληρονομική διαταραχή του συνδετικού ιστού που επηρεάζει πολλά όργανα του σώματος όπως την καρδιά, τα αιμοφόρα αγγεία, τα μάτια, τα οστά και τους πνεύμονες. Στις αρχές του 1822, διαγνώστηκε με σύφιλη και το 1834, στο Παρίσι, προσβλήθηκε από φυματίωση.
Τον Σεπτέμβριο του 1834 ο Paganini, έκλεισε απότομα την καριέρα του μετά το τέλος ενός κονσέρτου και επέστρεψε στη Γένοβα. Εκεί, αφιέρωσε το χρόνο του στη δημοσίευση των συνθέσεών του. Το 1835, ο Paganini επέστρεψε στην Πάρμα ως υπάλληλος της Αρχιδούκισσας Μαρίας Λουίζα της Αυστρίας, της δεύτερης συζύγου του Ναπολέοντα και έγινε υπεύθυνος της ορχήστρας της. Ωστόσο, όλο αυτό δεν κράτησε πολύ καθώς ήρθε σε σύγκρουση με τους μουσικούς την ώρα που η όρασή του είχε αρχίσει να τον εγκαταλείπει.
Ο David Garrett ως Niccolò Paganini στην ταινία "The Devil's Violinist"
Τα τελευταία χρόνια, ο θάνατος και η ταφή
Το 1836, ο Paganini πήγε στο Παρίσι για να στήσει ένα καζίνο. Η επένδυσή του όμως απέτυχε και ο ίδιος έφτασε στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Αποφάσισε τότε να δημοπρατήσει τα προσωπικά του αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένων και των μουσικών οργάνων του για να ανακάμψει οικονομικά. Το 1838, η υγεία του είχε επιδεινωθεί κι έτσι έφυγε από το Παρίσι για τη Μασσαλία και στη συνέχεια, πήγε στη Νίκαια. Η κατάστασή του όμως ήταν μη αναστρέψιμη. Τον Μάιο του 1840 ο επίσκοπος της Νίκαιας έστειλε έναν τοπικό ιερέα στον Paganini ώστε να του κάνει την τελευταία μετάληψη. Ο Paganini, υποθέτοντας ότι το μυστήριο είναι πρόωρο, έδιωξε τον ιερέα. Ωστόσο, μια εβδομάδα αργότερα, στις 27 Μαΐου του 1840 ο Paganini πέθανε από εσωτερική αιμορραγία. Μια άλλη άποψη υποστηρίζει ότι ζήτησε ο ίδιος να κοινωνήσει, αλλά λόγω της αδυναμίας κατάποσης η μετάληψη έπεσε από το στόμα του, με συνέπεια κανείς πλέον να μην αμφιβάλει για τη σατανική του υπόστασή.
Λόγω όλων αυτών, όσο και της έκλυτης ζωής του, η εκκλησία αρνήθηκε την ταφή του σε καθαγιασμένο χώμα στη Γένοβα. Το άψυχο σώμα του έμεινε για μήνες στα ψυγεία του νοσοκομείου. Εκείνη την εποχή δημιουργήθηκε και η "ψύχωση Παγκανίνι" στους πολίτες, οι οποίοι "άκουγαν" τα βράδια τον διάσημο βιολιστή να παίζει μέσα από το φέρετρό του. Έτσι ο νεκρός μεταφέρθηκε εσπευσμένα σε ένα παλαιό λεπροκομείο της Βιλλαφράνκα. Αλλά επειδή κι εκεί οι λεπροί δεν ήθελαν πολλά πολλά με το "σατανικό" άψυχο σώμα, εγκατέλειψαν το φέρετρο στην έρημη ακτή. Τελικά το σώμα του θάφτηκε μετά από έναν μήνα, από 3 θαυμαστές του σε άλλη περιοχή. Τέσσερα χρόνια αργότερα και μετά από έκκληση στον πάπα, έγινε εκταφή και η σορός του μεταφέρθηκε με πλοίο στη Γένοβα. Ωστόσο, λόγω της επιδημίας της πανώλης που ήδη είχε ενσκήψει απαγορεύτηκε η εκφόρτωση και το πλοίο επανέπλευσε στη Μασσαλία. Αλλά και εκεί αρνήθηκαν οι Μασσαλιώτες να προσφέρουν γη για τη ταφή του νεκρού που τελικά απετέθη σε μικρή Μονή της νησίδας του Αγίου Ονωρίου. Μετά από τις απίστευτες περιπέτειες, επενέβη η Δούκισσας της Πάρμας, Μαρία Λουίζα και το φέρετρο μεταφέρθηκε τελικά στη Πάρμα για να γίνει η ταφή το 1845.
Ερωτικές Σχέσεις
Ο Paganini έκανε πολλές ερωτικές σχέσεις. Μια ωστόσο ήταν πιο σοβαρή από τις υπόλοιπες. Πρόκειται για τη σχέση του με την τραγουδίστρια Antonia Bianchi από το Κόμο, την οποία συνάντησε στο Μιλάνο το 1813. Μαζί έδωσαν πολλά κονσέρτα σε όλη την Ιταλία. Η σχέση τους δεν επισημοποιήθηκε ποτέ και έληξε τον Απρίλιο του 1828 στο Βιέννη. Ωστόσο, από τον έρωτά του με την τραγουδίστρια γεννήθηκε ο γιός του Αχιλλέας-Αλεξάνδρος.
Συνθέσεις
Οι συνθέσεις του περιλαμβάνουν τα "24 καπρίτσια" για βιολί, χωρίς τη συνοδεία οργάνου. Αυτά τα έργα θεωρούνται από τα πιο δύσκολα σε επίπεδο τεχνικής για το ρεπερτόριο του συγκεκριμένου εγχόρδου οργάνου και γράφτηκαν μεταξύ 1805 - 1809. Κατά το χρονικό αυτό διάστημα, συνέθεσε επίσης πολλά σόλο κομμάτια, σονάτες, κουαρτέτα και τρίο για κιθάρα. Οι συνθέσεις του Παγκανίνι είχαν μοναδική τεχνικά και απίστευτη φαντασία. Συχνά μιμούνταν ήχους από άλλα μουσικά όργανα, αλλά και ζώα. Μια τέτοια σύνθεση είναι το «Fandango Spanolo». Ακόμα πιο εκπληκτικό ήταν το σόλο κομμάτι του «Duetto Amoroso».
Έργα για βιολί και ορχήστρα
Napoléon (Σονάτα του Ναπολέοντα) σε μι μείζονα, 1807
Polacca con variazioni, παρουσιάστηκε 28 Οκτ. 1810
Σονάτα Maria Luisa, σε μι μείζονα, 1813, op. 65
Le streghe, παραλλαγές σε ένα θέμα του Il noce di Benevento τού Süssmayr, 1813, op.8
Κοντσέρτο σε μι ελάσσονα, περ. 1815
Κοντσέρτο αρ.1 σε μι μείζονα, 1816, op.6
Εισαγωγή και Παραλλαγές στο Non più mesta από το έργο La Cenerentola του Ροσίνι, 1819, op.12
Στρατιωτική σονάτα (Sonata militare), παραλλαγές στο 'Non più andrai' από τους Γάμους του Φίγκαρο τού Μότσαρτ, 1825(;), το μέρος του βιολιού δεν διασώζεται
Κοντσέρτο αρ.2 σε σι ελάσσονα, 1826, op.7
Κοντσέρτο αρ.3 σε μι μείζονα, 1826
Καπρίτσιο βασισμένο στο 'Là ci darem la mano' από την όπερα Don Giovanni τού Μότσαρτ, παρουσιάστηκε στη Βιέννη στις 11 Μαΐου 1828, δεν διασώζεται
La tempesta, 1828, op. 36, παραλλαγές, σε συνεργασία με τον J. Panny
Maestosa suonata sentimentale, παραλλαγές στον εθνικό ύμνο της Αυστρίας, 1828
Παραλλαγές στον εθνικό ύμνο του Ηνωμένου Βασιλείου, 1829, op.9
Παραλλαγές στο 'O mamma, mamma cara', 1829, op.10
Sonata Varsavia, παραλλαγές σε μαζούρκα του Elsner, 1829, op.32, διασώζεται μόνο το μέρος του βιολιού
Sonata appassionata σε μι ύφεση μείζονα 1829(;), το μέρος του βιολιού δεν διασώζεται
Κοντσέρτο αρ.4 σε ρε ελάσσονα, παρουσιάστηκε στις 26 Απριλίου 1830
Κοντσέρτο αρ.5 σε λα ελάσσονα, 1830
Pot-pourri, 1831, op.21
Sonata amorosa galante σε σι ύφεση μείζονα, 1831, op.25, το μέρος του βιολιού δεν διασώζεται
St Patrick's Day, παραλλαγές σε παραδοσιακό τραγούδι της Ιρλανδίας, 1831, το μέρος του βιολιού δεν διασώζεται
Sonatina e polacchetta, με παραλλαγές, σε σι μείζονα, 1831
Concertino, 1831(;)
Moto perpetuo σε ντο μείζονα, περ. 1831–2
Σονάτα για μεγάλη βιόλα σε ντο μείζονα, 1834,
Σονάτα La primavera σε λα μείζονα, 1838(;), op.30, διασώζεται μόνο το μέρος του βιολιού
Balletto campestre, παραλλαγές, 1838, op.34
Tarantella σε λα ελάσσονα, op.33
Μουσική δωματίου
Carmagnola, παραλλαγές, παρουσιάστηκε στις 31 Ιουλίου 1795
Sonata concertata, 1804, op.61
6 Σονάτες, περ. 1805, op.2
6 Σονάτες, περ. 1805, op.3
45 σονάτες, 1805–9
Duetto amoroso, 1807(;)
Cantabile e Valtz, 1823, op.19
Centone di sonate, 18 σονάτες, μετά το 1828
[60] Παραλλαγές πάνω στο 'Barucabà', 1835, op.14
Grand Sonata σε λα μείζονα, op.39
Variazioni di bravura στο καπρίτσιο αρ.24
4 σονατίνες σε μι ελάσσονα, φα μείζονα, ρε ελάσσονα και σολ μείζονα
3 ritornelli, πριν το 1800
3 duetti, περ. 1802, op.16
Sonata a violino scordato, περ. 1802
Grande Sonata σε λα μείζονα, 1803, op.39
3 Κουαρτέτα [αρ.1–3] σε λα ελάσσονα, ντο μείζονα, λα μείζονα, 1806–16, op.4
3 Κουαρτέτα [αρ.4–6] σε ρε μείζονα, ντο μείζονα, ρε ελάσσονα, 1806–16, op.5
Σερενάτα σε ντο μείζονα, πριν το 1808, op.69
3 κουαρτέτα εγχόρδων σε ρε ελάσσονα, μι μείζονα και λα ελάσσονα, περ. 1815
9 Κουαρτέτεα [αρ.7–15], 1818–20
Cantabile σε ρε μείζονα, 1824(;), op.17
Σονάτα και παραλλαγές, 1824(;)
Tema napolitano, 1829
Sonata à mouvement perpétuel, σε σι μείζονα, μετά το 1830
Les charmes de Padoue, 1831
Caprice d'adieux, 1831 (;)
Terzetto, σε ρε μείζονα, 1833, op.66
Terzetto concertante, σε ρε μείζονα, 1833, op.68
4 notturni
Έργα για βιολί
Fandango spagnolo, 1800, δεν διασώζεται
24 Καπρίτσια, περ. 1805, op.1
Due merveille, περ. 1808, op.20
Εισαγωγή και παραλλαγές του 'Nel cor più non mi sento', 1820-21
Έργα για κιθάρα
Sinfonia Lodovisca, 1800-01, op.58
Ghiribizzi, 43 σύντομα κομμάτια, 1820
Χορωδιακά έργα και έργα για φωνή με συνοδεία οργάνου
È pur amabile, 1828
Quel jour heureux, 1830
Καντσονέτα σε ντο μείζονα
Ghiribizzo vocale, σε σι μείζονα, op.79
Sul margine di un rio
Romance de Beauplan, σε σι ύφεση μείζονα
σχόλια