Η Ευγενία Χατζίκου, σκηνοθέτιδα, συγγραφέας, δασκάλα και διευθύντρια επί σειρά ετών της σχολής κινηματογράφου και θεάτρου που έφερε το όνομα της, δεν είναι πια κοντά μας. Έφυγε από τη ζωή χθες στο σπίτι της στην Καλλιθέα από καρδιακή ανακοπή. Τη βρήκαν με ένα σταυρόλεξο στα χέρια, ενδεικτικό ενός απρόσμενου και ήσυχου θανάτου. Η Ευγενία Χατζίκου ποτέ δε μιλούσε για την ηλικία της και ως εκ τούτου είναι αδύνατον αυτή την ώρα να την προσδιορίσουμε.
Τι σημασία έχει άλλωστε; Μεγαλύτερη σημασία έχει πως με το θάνατο της συγκεκριμένης γυναίκας κλείνει ένα μεγάλο κεφάλαιο της κινηματογραφικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα.
Η Ευγενία Χατζίκου γεννήθηκε στην Κυψέλη, κόρη μιας μουσικού και ενός αξιωματικού του ελληνικού στρατού, που η χούντα της 21ης Απριλίου έπαυσε από τα καθήκοντα του λόγω των δημοκρατικών φρονημάτων του. Μία ιστορία από τα νεανικά της χρόνια που συνήθιζε να αφηγείται είναι πως σε ανύποπτο χρόνο, στις αρχές της δεκαετίας του 1960, είχε δειπνίσει με μια παρέα στρατιωτικών. Μεταξύ αυτών και ένας που δεν είχε φανεί να συμπαθεί ιδιαίτερα τον βενιζελικό πατέρα της. Και το όνομα αυτού: Γεώργιος Παπαδόπουλος. Η Ευγενία σπούδασε γαλλική φιλολογία, σκηνοθεσία, υποκριτική και μουσική, ενώ το 1970 βρέθηκε υπότροφος στις Βρυξέλλες να σπουδάζει τις νέες τότε τεχνικές της τηλεόρασης.
Στη Χατζίκου ανήκε η παροιμιώδης φράση Μικ-Μηκ, λογοπαίγνιο για τις μικρού μήκους ταινίες. ''Μικ - Μηκ'' τελικά είχε ονομάσει ακόμη ένα ντοκιμαντέρ της - συρραφή διακεκριμένων διεθνώς μικρού μήκους ταινιών που η ίδια είχε ξεχωρίσει από τα αντίστοιχα φεστιβάλ.
Στα τέλη της δεκαετίας του ΄70 ίδρυσε δραματική σχολή και λίγο αργότερα σχολή κινηματογράφου και τηλεόρασης. Σύντομα η πρώτη αναβαθμίστηκε σε ''Ανωτέρα'', περνώντας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Έχει σημασία να αναφέρουμε πως ήταν τρομερά ρηξικέλευθο για το πλαίσιο της εποχής, δεδομένης της παντοδυναμίας της σχολής Λυκούργου Σταυράκου στην κινηματογραφική εκπαίδευση, που μία γυναίκα άνοιγε τη δική της σχολή.
Και οι δύο σχολές της Χατζίκου αρχικά στεγάζονταν στο περίφημο νεοκλασικό της λεωφόρου Αλεξάνδρας (πρώην κρατητήρια της χούντας), ενώ αρκετά αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μεταφέρθηκαν σε οίκημα επί της Ασημάκη Φωτήλα στα Εξάρχεια. ''Εδώ ήταν το δημοτικό σχολείο της Μελίνας Μερκούρη'' συνήθιζε να λέει η Ευγενία για την καινούργια τοποθεσία των σχολών της.
Το ίδιο διάστημα, αρχές του ΄90, η σχολή κινηματογράφου και τηλεόρασης Ευγενίας Χατζίκου είχε λάβει το διεθνές βραβείο Προόδου από το Φεστιβάλ Ταινιών μικρού μήκους του Μονάχου, στο οποίο είχε σταθερή ετήσια παρουσία - συμμετοχή. Σε μία από εκείνες τις διοργανώσεις του Μονάχου, θυμάμαι την Ευγενία να μου λέει πως είχε βραβευθεί η σπουδαστική ταινία ενός νεαρού σκηνοθέτη με το όνομα Λαρς φον Τρίερ και πως το βραβείο που του είχε δοθεί ήταν το καπέλο του Φασμπίντερ!
Παράλληλα με το έργο της ως δασκάλα - υπήρξε πραγματικά εξαιρετική στο μάθημα του σεναρίου -, η Χατζίκου είχε ιδρύσει δύο θεατρικές ομάδες: τον ΕΛΟΣΕΧ, που είχε κοινωνικό χαρακτήρα και που έδινε παραστάσεις σε γηροκομεία, άσυλα και ορφανοτροφεία, και τον ΑΠΟ, την επαγγελματική ομάδα της, που είχε βραβευθεί στο Φεστιβάλ Θεάτρου της Ιθάκης με μέλη της κριτικής επιτροπής τον Μάνο Χατζιδάκι και τον στιχουργό Μιχάλη Μπουρμπούλη, μεταξύ άλλων.
Ως μόνιμο μέλος του Διεθνούς Κέντρου Σχολών Κινηματογράφου και Τηλεόρασης, η Χατζίκου ήταν παρούσα στα διετή συνέδρια του και στις πέντε ηπείρους.
Σίγουρα η ενασχόληση της με τις σχολές λειτούργησε κάπου ως τροχοπέδη για την κινηματογραφική της καριέρα. Άγνωστο το πότε ακριβώς, γύρισε σε φιλμ 35mm την ταινία με τίτλο ''Το αγγελούδι μας πού'ν'το'' - μία ταινία για την έκτρωση που περιελάμβανε πλάνα ενός εμβρύου στη φορμόλη. Αυτή ήταν και η αιτία που ενώ η ταινία είχε αγοραστεί από την κρατική τηλεόραση, εντέλει απαγορεύθηκε. Στην πραγματικότητα υπήρξε βουλευτής που έκανε σχετική επερώτηση στη Βουλή για την απαγόρευση της εν λόγω ταινίας ως ακατάλληλη για τα χρηστά ήθη των Ελλήνων. Παρ' όλα αυτά, ''Το αγγελούδι μας πού'ν'το'' βγήκε εκτός συνόρων και προβλήθηκε σε φεστιβάλ των Βρυξελλών. Λίγα χρόνια μετά το ντοκιμαντέρ ''Γένους θηλυκού'' της Χατζίκου θα προβαλλόταν την Ημέρα της Γυναίκας από την ΕΡΤ.
Στη Χατζίκου ανήκε η παροιμιώδης φράση Μικ-Μηκ, λογοπαίγνιο για τις μικρού μήκους ταινίες. ''Μικ - Μηκ'' τελικά είχε ονομάσει ακόμη ένα ντοκιμαντέρ της - συρραφή διακεκριμένων διεθνώς μικρού μήκους ταινιών που η ίδια είχε ξεχωρίσει από τα αντίστοιχα φεστιβάλ.
Καλά και ωραία όλα αυτά, η προσωπική ζωή της Ευγενίας Χατζίκου ήταν όμως αληθινή τραγωδία όσο τα χρόνια περνούσαν. Για τριάντα χρόνια σχεδόν ο μοναχογιός της, Γιώργος, πάλευε με την ηρωίνη. Κι αν η μεγαλύτερη σχέση της ζωής της ήταν αυτή με τον διανοούμενο Βασίλη Ραφαηλίδη από τα νεανικά τους χρόνια, το παιδί υπήρξε καρπός μιας άλλης σύντομης σχέσης με Έλληνα επιχειρηματία στο Μόναχο της Γερμανίας. Το πρόβλημα του αγαπημένου της παιδιού, λοιπόν, που σε κάποια φάση καταδικάστηκε για το φόνο του Θάνου Τράγκα, πατέρα του γνωστού δημοσιογράφου, και μπήκε στη φυλακή, όπου εκεί έμαθε τα σκληρά ναρκωτικά, μοιραία επηρέασε και την ίδια, οδηγώντας τις σχολές της στην περιθωριοποίηση. Αυτή είναι η σκληρή αλήθεια και οφείλουμε να την κοιτάμε κατάματα, σαν θελήσουμε να ερευνήσουμε την αιτία της πτώσης της. Δύο μεγάλες σχολές που αποτέλεσαν φυτώριο των πιο ανήσυχων πνευμάτων στη δεκαετία του 1980, μαγαζιά, κινητή και ακίνητη περιουσία εξανεμίστηκαν στο βωμό της πρέζας και έκαναν τη Μάνα υπέρ πάντων μία σκιά του ένδοξου παρελθόντος της στο χώρο των Τεχνών.
Είναι σίγουρο πως μετά το θάνατο του γιού της, στα τέλη του 2013, η Ευγενία Χατζίκου δεν θα ήταν ποτέ πια ο ίδιος άνθρωπος. Κι ας είχε καθημερινή παρουσία στο facebook, κι ας είχε εκδώσει στον εκδοτικό οίκο του παλιού μαθητή της, του γνωστού Νίκου Μουρατίδη, το αυτοβιογραφικό ''Notebook'' της. Στην πραγματικότητα είχε αποτραβηχτεί στο σπίτι της και οι δημόσιες εμφανίσεις της είχαν περιοριστεί δραματικά.
Όλο αυτό τον ενάμισι χρόνο από το θάνατο του παιδιού της και μετά, η Ευγενία Χατζίκου έμοιασε να ανασυντάσσει τις δυνάμεις της και να κάνει ένα νέο ήρεμο πια ξεκίνημα. Στην ουσία, όμως, ετοιμαζόταν κι αυτή για το μεγάλο ταξίδι.
Υπήρξα μαθητής της, ταξίδεψα στο εξωτερικό δίπλα της και την ένιωσα να αγωνιά στο υποτυπώδες γύρισμα της σπουδαστικής μου 5λεπτης ταινίας. Ως εκ τούτου, την ευχαριστώ και την αποχαιρετώ με ένα αίσθημα βαθιάς οδύνης, μα παραδόξως και γαλήνης.
Το ίδιο, είμαι σίγουρος, θα νιώθουν και ο Γιάννης Οικονομίδης, ο Νίκος Σούλης, ο Βασίλης Λουλές, ο Σπύρος Ταραβήρας, ο Μάρκος Γκαστίν και πολλοί ακόμη σκηνοθέτες που μαθήτευσαν κοντά της.
Κλείνω αυτό το από καρδιάς αφιέρωμα με μερικές σύντομες δικές της εξιστορήσεις από το βιβλίο ''Notebook'':
- Πήγαινα με τρένο στο Λονδίνο (φοιτητική δυσπραγία για το αεροπλάνο). Εκεί γνώρισα τον Σέρβο Γιάνκο. Κατέβηκα στο Βελιγράδι, χωρίς να πάω στον προορισμό μου, κι έζησα την πιο παθιασμένη κι έντονη μικρή ιστορία της προσωπικής μου ζωής. Υπέροχο το Βελιγράδι...
- Παράπονο μου ειναι μόνον αυτός ο διαχωρισμός των ανθρωπων σε κουτάκια. Ηλικιακά, μορφωτικά, ταξικά, ερωτικά, οικονομικά. Τον θεωρώ υπέρτατη μήτρα ρατσισμού. Εσείς κ εμείς. The wall που τραγούδησαν κ οι φίλοι μας...
- Θυμάμαι την πιο σκληρή αλήθεια: Ότι τελικά η μοναξιά είναι ο κυριότερος σύντροφός μου..
σχόλια