Ο Κωστής για τη Ζυράννα

Ο Κωστής για τη Ζυράννα Facebook Twitter
Σε κάθε σελίδα έχουμε την εντύπωση ότι θροΐζει η αόρατη μάνικα της αφηγήτριας, ότι τελούνται μυστικές χειρονομίες που αποσκοπούν να μας δείξουν τη σκοτεινή και ψυχική ρίζα του εκάστοτε συμβάντος.... Φωτ.: Γιώργος Μαυρόπουλος
0

 

Παμφάγος στις αναγνωστικές του τέρψεις, περίπου σαν επηρμένο γουρούνι, ο σημερινός αναγνώστης παρουσιάζει κάποια ανησυχητικά δέκατα στην επαφή του με το ζατελικό κόσμο. Δεν είναι τίποτα σοβαρό, περνάνε και πάνε με τις πρώτες κιόλας σελίδες, πλην παραμένουν ενδεικτικό σύμπτωμα. Το πρώτο που νιώθει είναι ότι του ζητούν περισσότερα από όσα θα ήθελε να προσφέρει. Γενικά, οι συγγραφείς που ευτύχησαν να συλλάβουν και να πλάσουν τη δική τους φανταστική κοινότητα, μια ιδιωτική Γιοκναπατώφα τέλος πάντων, γίνονται ιερατικοί χωροδεσπότες και πάσχουν από ψυχική υπερκόπωση. Θα ανταποκριθεί ο αναγνώστης; Όπως δείχνει η δύσκολη στις γέννες δημιουργικότητα της Ζατέλη, η ανταπόκριση -κι εδώ και στο εξωτερικό- είναι βεβαιωμένη, και μάλιστα με έντονη χροιά ενθουσιασμού.

 

Πού να κοιτάξεις τον άνθρωπο που αγαπάς; Εκεί που πεθαίνει - δηλαδή παντού. Στα μάτια, στην καρδιά, στο διάφραγμα που υποφέρει όλες τις ψυχικές δονήσεις, στον αφαλό επίσης που «λύνεται» και «δένεται», στο δέρμα (το βαθύτερο σημείο του σώματος). Εξ υπαρχής η αφήγηση έχει υπογράψει μαύρο συμβόλαιο· θέμα της είναι το αίμα. Ένα αίμα που ουδέποτε κοιμάται μέσα στο βιβλίο· αίμα που στήνει συγγένειες και επιμειξίες, γόνους και απογόνους, ζώντες και τεθνεώτες, σοϊκούς ανθρώπους κα αινιγματικά εξαμβλώματα. Το ιερό μυστικό της αφήγησης αφορά τη μολυσματική επενέργεια της συγγένειας, κρίνει δηλαδή κάθε ζωή περίπου σαν εκδοχή του θανάτου, όποτε πάσα σκηνή και εκδήλωση διαβάζεται σαν αινιγματική αλφάβητος της μοίρας που κυκλοφορεί μέσα στην κοινότητα. Σε κάθε σελίδα, θα λέγαμε, μαγειρεύεται κάποιος αφανισμός. Μόνο που η αφήγηση δεν έχει «φυσική» όραση. Ουσιαστικά, κανείς δεν πεθαίνει, απλώς απομακρύνεται μέσα στο αφανές, όσο για τους ζώντες διαβάζουν παρατεταμένα την τύχη τους σε οιωνούς που αναδίδονται από αδικημένα πλάσματα - συχνά από ζώα που έχουν βασιλική θέση μέσα στο βιβλίο.

 

Μυώ, όπως ξέρουμε, σημαίνει, κλείνω τα μάτια· άρα κάθε μυητική κίνηση συνεπάγεται κλειστά μάτια, δεύτερη και τρίτη όραση. Έχουμε μια παραλογή μεγάλων διαστάσεων που παριστάνει το μονόφθαλμο ρεαλισμό, καθώς το άλλο μάτι -το εργατικό και φιλόπονο- ακολουθεί φανατικά ένα δραματικό μινύρισμα που μοιάζει με πανανθρώπινο ξόρκι. Βιβλίο για το πένθος; Ασφαλώς, μόνο που παντού έχουμε ανθεκτική ζωή. Για να «χορέψουν τα μολύβια» της αφηγήτριας προϋποτίθεται αναμονή του αναπότρεπτου, για να αποδοθούν οι συναντήσεις αυτής της πολυκέφαλης συγγένειας πρέπει να προκαταβληθεί ο πένθιμος τόκος του παρελθόντος, για να σχεδιαστεί η παραμικρή χειρονομία η μάνα του κειμένου πρέπει να βγάλει κυριολεκτικά από την κοιλιά της τη νεόκοπη φράση, την άγνωστη αναλογία. «Παντελόνι μαύρο που με την τσάκισή του μπορούσε να ξυριστεί κανείς». «Με μαχαιρώνουν ήσυχα αυτά που έχω να θυμάμαι». «Τι να πεις και τι να μην πεις, θανατώνονται τα λόγια μεταξύ τους». «Κάν' το απόψε, το αύριο είναι σαν ποτέ». «Αχ, Μαρία, μας είπε ο διάβολος ώρα καλή!». «Εγώ γεννήθηκα ήμερο ζώο και έγινα θηρίο ανήμερο για μια παλιαγάπη».

 

Για να στήσει πειστικά αυτή την απίθανη κοινότητα σωμάτων και ασωμάτων, η Ζατέλη θα έπρεπε πριν απ' όλα να διώξει από πάνω της τη σκιά της φολκλορίστικης ηθογραφίας. Έχουμε να κάνουμε βέβαια με βορειοελλαδίτικη κοινότητα περί τη δεκαετία του '60. Σε αυτό το δεδομένο αρχίζουν και τελειώνουν οι ομοιότητες. Στη συνέχεια, όφειλε να αντισταθεί σθεναρά σε κάθε λογής εύκολη μαγγανεία, σε δωρεάν τηλαισθησίες, στον πειρασμό του εξωτισμού και της γραφικής εμπιστοσύνης σε περίαπτα και ματοχάντρες. Δόση επαρκής διακρίνεται μέσα στην επτακοσιο-εξηνταπεντασέλιδη αφήγηση, μόνο που έχει υπολογιστεί με ευπαθή ζυγό, άλλωστε με τον ίδιο ζυγό έχουν σκορπιστεί τα αρώματα και οι γεύσεις αυτού τού κόσμου - μυρωδιά σαν της καμένης ζάχαρης και γεύση κυδωνόφυλλων στο τσάι. Παρά τα ψυχανεμίσματα, τα εξιλαστήρια τεχνάσματα και τον απίθανο μανιερισμό που υποβάλλει αυτή η παρατεταμένη τελετουργία, τελικά το ένστικτο της αφήγησης επικρατεί και, αντί η αίσθηση να αιθεριάζει, έχουμε ένα βιβλίο «γεωδίαιτο», γεμάτο δέντρα και χώματα, ζώα και πετούμενα, άντρες και γυναίκες, βρέφη, παιδιά και παραπαίδια, όσο για νεκρούς, όρεξη να 'χει ο αναγνώστης.

 

Οι νεκροί πιθανότατα είναι η πιο ζωτική πηγή το βιβλίου. Όποιος πεθαίνει «πάει στους πολλούς», ήτοι στους νεκρούς. Μόνο που η λογοτεχνία δεν είναι μοιρολογίστρα, όσο πεισιθάνατα κι αν διαβιοί, όσο κι αν το μοιροχάρτι το έχει ευαγγέλιο. Άλλωστε, αυτήν που ανασαίνει πίσω από το κείμενο την αισθανόμαστε υπερβολικά δική μας, οικεία μέχρι παρεξηγήσεως, καρδιογνώστρια μέχρι νοσηρής αδιακρισίας. Με ένα λόγο ολοζώντανη. Σόι λοιπόν χωρίς νεκρούς δεν υπάρχει, όπως και νεκροί χωρίς παρελθόν ζωής. Σε αυτό το ενδιάμεσο η Ζατέλη θα παραδοθεί σε έναν «απόσιγο ολοφυρμό», δοκιμάζοντας όλες τις μεταμορφώσεις της. Μεταξύ ασωμάτων, θα βγει από το σώμα της κυριολεκτικά κατονομάζοντας κάθε τι άφατο που ιδιάζει στις μικρές και τις μεγάλες ανθρώπινες στιγμές. Κάθε ζωντανός υποστηρίζεται από μιαν ουσία που αγνοεί. Αλλά και κάθε φυτό, κάθε άρωμα, κάθε λαθρόβιο ζωάκι. Το κείμενο θυμίζει χειρόγραφο που γράφτηκε από αόρατο χέρι. Ως εκ τούτου, σε κάθε σελίδα έχουμε την εντύπωση ότι θροΐζει η αόρατη μανίκα της αφηγήτριας, ότι τελούνται μυστικές χειρονομίες που αποσκοπούν να μας δείξουν τη σκοτεινή και ψυχική ρίζα του εκάστοτε συμβάντος. Συχνά έχουμε την εντύπωση ότι δεν τα ξέρει όλα όσα γράφει, η αρχική σύλληψη τής μαθαίνει τη συνέχεια...

 

Τόσα πολλά και μακρόσυρτα για να βγει ένας βαθύς αναστεναγμός; Τόσα και περισσότερα. Για το γκαβό πουλί ο Θεός της λογοτεχνίας χτίζει φωλιά - την οποία θαυμάζουν ή αποστρέφονται όλοι οι ανοιχτομάτηδες.

0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ντον Ντελίλο: «Άνθρωπος σε πτώση»

Το πίσω ράφι / «Άνθρωπος σε πτώση»: Το ρεαλιστικό έργο ενός από τους σπουδαιότερους εξερευνητές της μοντέρνας εποχής

Ο πολυβραβευμένος Ντον Ντελίλο γράφει για την ανάγκη των ανθρώπων να ανήκουν κάπου και να επικοινωνήσουν, όταν εισπράττουν από την Ιστορία οδύνη, απώλειες και χιλιάδες ερωτηματικά.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Αντώνης Καραμπατζός: Με έλκει ο μυθιστορηματικός κόσμος του Καραγάτση

The Book Lovers / Αντώνης Καραμπατζός: «Με έλκει ο μυθιστορηματικός κόσμος του Καραγάτση»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον καθηγητή Αστικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Αντώνη Καραμπατζό για το πώς το έργο του Τζότζεφ Κόνραντ, του Φίλιπ Ρόθ ή η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη ανοίγουν δρόμους στο συναίσθημα, στις ανθρώπινες σχέσεις και στην ιστορία.
THE LIFO TEAM
Ο θάνατος τής πήγαινε πολύ

Βιβλίο / Κάντι Ντάρλινγκ: Η συγκινητική ιστορία του τρανς ειδώλου και μούσας του Άντι Γουόρχολ

Η Κάντι Ντάρλινγκ προκαλούσε ανέκαθεν συμπάθεια και θαυμασμό, όχι τόσο για τα επιτεύγματά της στη σκηνή και τη μεγάλη οθόνη, όσο για την ομορφιά και την εύθραυστη αύρα της.
THE LIFO TEAM
Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

The Happy Reader / Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

Η Γενιά Ζ γράφει και διαβάζει, καταρρίπτοντας τα στερεότυπα. Βιογραφίες, ταξιδιωτικοί οδηγοί και υγεία οδηγούν τους Ευρωπαίους στα βιβλιοπωλεία. Οι γιοι του Μάρκες, Ροδρίγκο και Γκονζάλες, απολογούνται για το δικαίωμά τους στο έργο του πατέρα τους. Εκδοτικό γεγονός, η μετάφραση του πρώτου μυθιστορήματος του Τζέιμς Μπόλντουιν.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
«Teatro Grottesco»: Η γοτθική σκηνή της ζοφερής απελπισίας

Βιβλίο / «Teatro Grottesco»: Mια συλλογή σκοτεινών διηγημάτων από έναν μετρ του τρόμου

Κάποιοι ίσως τον γνωρίζουν από την πρώτη (και καλύτερη) σεζόν του «True Detective». Η βουτιά στις πλέον σκοτεινές πτυχές της υπαρξιακής φιλοσοφίας, η άκρως ζοφερή ατμόσφαιρα, η εικονοποιία που φλερτάρει με τη γοτθική αισθητική είναι χαρακτηριστικά του έργου του Τόμας Λιγκότι, η απουσία του οποίου από την ελληνική αγορά είναι τρανταχτή.
ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΤΣΑΠΡΑΪ́ΛΗΣ
Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις ποτέ τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

The Book Lovers / Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Ακύλλα Καραζήση για την αναγνωστική διαδρομή του, που ξεκινάει από τον «Τομ Σόγερ» και τη Θεσσαλονίκη, περνάει από τον ρομαντικό κόσμο της Χαϊδελβέργης και φτάνει στην Αθήνα του θεάτρου και των κειμένων.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Βιβλίο / Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου μιλά για την εποχή μας, τον χώρο της εκπαίδευσης και την ταυτότητα του νεοέλληνα.   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Βιβλίο / «Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Ο Ντόναλντ Σασούν, ομότιμος καθηγητής Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και άλλοτε στενός φίλος, συνεργάτης και επιμελητής των βιβλίων του Έρικ Χoμπσμπάουμ, μιλά στη LiFO.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Βιβλίο / Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Η συγγραφέας του βιβλίου “Diva”, Ντέζι Γκούντγουιν, τονίζει με άρθρο της στον Guardian ότι το να χαρακτηρίζει κανείς τη ζωή της κορυφαίας τραγουδίστριας τραγική, σημαίνει ότι την αδικεί κατάφωρα.
THE LIFO TEAM
Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Βιβλίο / Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Ο Βρετανός ιστορικός Πολ Κάρτλετζ αποκαθιστά την ιστορική πόλη της αρχαιότητας που αντιμετώπιζαν υπεροπτικά οι Αθηναίοι. Δείχνει πώς τα θηβαϊκά θέματα επιβιώνουν στη σύγχρονη τέχνη, γράφει για τον Επαμεινώνδα που είχε έναν μόνο τραχύ μανδύα, παρουσιάζει την κοινωνία που δημιουργεί τον Ιερό Λόχο, ένα στρατιωτικό σώμα που αποτελείται αποκλειστικά από εραστές και ερώμενους.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ