Η Αθήνα είναι μια πόλη που μετρά τη ζωή της σε χιλιετίες και όχι σε χρόνια -η καταγεγραμμένη ιστορία της εκτείνεται περίπου 3.400 χρόνια. Σε αυτά τα χρόνια και στην πορεία της εξέλιξής της από προ-μυκηναϊκό οικισμό, σε πανίσχυρη πόλη-κράτος, μετά σε χωριό και έπειτα σε πρωτεύουσα, έχουν συντελεστεί "κοσμογονικές" μεταβολές. Διάσπαρτα μέσα στο σημερινό αστικό ιστό υπάρχουν ακόμα σημάδια, τα οποία -αν κοιτάξεις καλά- σου φανερώνουν αυτές τις μεταβολές. Τα «Αστικά Σημάδια» είναι αυτό ακριβώς, μια απόπειρα της Ομάδας Άστυ για την καταγραφή τέτοιων ιδιαίτερων ή φορτισμένων, πολιτιστικά ή συναισθηματικά, σημείων μέσα στη σύγχρονη πόλη. Ένα κτήριο, μια ταμπέλα, ένα μικρό πάρκο, μια χάραξη δρόμου ή ένα graffiti μπορεί να αποτελούν ίχνη όλων αυτών των μικρών πραγμάτων που συνθέτουν την μυθολογία της Αθήνας.
Αυτή την εβδομάδα μεταφερόμαστε στα Σεπόλια, κοντά στις όχθες του Κηφισού ποταμού που φυσικά δεν θυμίζει πια σε τίποτα ποτάμι. Όπως έχουν γράψει πολλοί, η Αθήνα είναι ίσως η μοναδική ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που κατάφερε να καλύψει και να μην αξιοποιήσει σχεδόν όλα τα ποτάμια που κυλούσαν μέσα στην πόλη.
Το πέμπτο μας αστικό σημάδι βρίσκεται σχεδόν στη διασταύρωση των οδών Ρόδου και Χατζηαποστόλου στα Σεπόλια, πολύ κοντά στις εγκαταστάσεις του Μετρό. Εκεί συναντάμε τον Άγιο Δημήτριο, έναν "μονόχωρο δρομικό ναό ο οποίος σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα και αρχαιολόγο Αναστάσιο Ορλάνδο χρονολογείται από τον 17ο αιώνα" όπως μας εξηγεί ο Γιώργος Θάνος από την Ομάδα Άστυ. "Η καμαροσκέπαστη εκκλησία του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται λίγα μόλις μέτρα μακριά από την όχθη του εξαφανισμένου σήμερα Κηφισού ποταμού, ο οποίος σήμερα κυλά καλυμμένος κάτω από την ομώνυμη λεωφόρο, θυμίζοντας τις εποχές που οι Αθηναίοι ξεκουράζονταν στην αγαπημένη τους «ποταμιά», όπως αποκαλούσαν τον Κηφισό.
Ήδη από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, η Αθήνα έχει να επιδείξει σημαντικό αριθμό εκκλησιών, κάτι που θα διατηρηθεί και ως το τέλος της Οθωμανικής περιόδου. Τόσο μέσα στα όρια της πόλης όσο και έξω από αυτά, ανεγείρονται σε διάφορες εποχές και με διαφορετικούς αρχιτεκτονικούς ρυθμούς πάρα πολλές μικρές εκκλησίες, αρκετές από τις οποίες επιβιώνουν ως τις μέρες μας.
Ιδιαίτερα μεγάλη πυκνότητα σε μικρά ξωκλήσια παρουσίαζε η περιοχή του Ελαιώνα και οι όχθες του Κηφισού ποταμού. Αρκετοί από αυτούς τους ναούς ήταν κτητορικοί, δηλαδή ιδιόκτητοι, χτισμένοι σε κτήματα ή αγροικίες αθηναϊκών οικογενειών, ωστόσο υπήρχαν και εξοχικά εκκλησάκια τοποθετημένα συνήθως στις παρυφές των οδών που εξυπηρετούσαν τις συγκοινωνίες της Αθήνας. Από αυτά τα «φτωχά και ταπεινά ρημοκλήσια» του Κηφισού και του Ελαιώνα, που τόσο γοήτευσαν τον Φώτη Κόντογλου, αρκετά υπάρχουν και σήμερα, ωστόσο η δραματική αλλαγή του τοπίου των περιοχών που τα φιλοξενούν όχι μόνο τους στερεί το φυσικό τους χώρο και τα υποβαθμίζει αισθητικά, αλλά πολλές φορές τα καθιστά ακόμα και απροσπέλαστα για τον περιπατητή".
σχόλια