H απλή τέχνη του φόνου. Από τον Στάθη Τσαγκαρουσιάνο

H απλή τέχνη του φόνου. Από τον Στάθη Τσαγκαρουσιάνο Facebook Twitter
Σκηνή απο το The act of killing: Ο Ανουάρ δείχνει στην κάμερα την αγαπημένη του μέθοδο φόνου
1

Την περασμένη Κυριακή διάβασα με καθυστέρηση το Γκιακ του Δημοσθένη Παπαμάρκου. Και καπάκι –επίσης καθυστερημένα– είδα το Act of Killing του Τζόσουα Οπενχάιμερ. Από άσχετες αφορμές και κουλτούρες, μιλούν, μεταξύ άλλων, για το ίδιο πράγμα: τη μέθη του θεσμισμένου φόνου. Και τον εθισμό του.

Το Γκιακ (που σημαίνει αίμα στα αρβανίτικα), τρίτο βιβλίο ενός σοβαρού, χαμηλόφωνου ανθρώπου, είναι κατά την προσωπική μου γνώμη το σημαντικότερο ελληνικό λογοτέχνημα των τελευταίων χρόνων. Δεν είμαι ειδήμων, ούτε έχω διαβάσει οτιδήποτε κυκλοφορεί, αλλά ούτε οι ειδήμονες έγραψαν κάτι ουσιώδες γι’ αυτό το βιβλίο που έχει κάνει 16 εκδόσεις από στόμα σε στόμα, χωρίς να κολακεύει το μικροαστικό γούστο της μικρής εποχής μας.

Είναι 8 σύντομα διηγήματα και μια παραλογή με άξονα Αρβανίτες από τα πέριξ της Λοκρίδας που πολέμησαν στον μικρασιατικό πόλεμο. Γραμμένα στο αρβανίτικο ιδίωμα, σε πρώτο πρόσωπο και όλα από άντρες, αδρά, λακωνικά και βαρύθυμα, ένα κέντημα μέτρου που ρεγουλάρει την ορμή του λόγου και τον κάνει να ηχεί σαν νερό που κυλάει ανάμεσα σε πέτρες, με μια σχεδόν θεατρική επισημότητα (σαν ο καθένας να στέκεται για λίγο στη σφενδόνη για να γυρέψει την κάθαρση μέσω της ομολογίας), δείχνουν πώς τα άγνωρα χωριατόπαιδα, στο πλαίσιο του «ιερού πολέμου», έκαναν σωρείες φόνων κι εγκλήματα αχρείαστα, που μετά ονομάστηκαν ηρωισμός, αλλά στη συνείδηση έμειναν ως ηδονική αποθηρίωση, μια γιορτή βίας και φόνου που το αίμα τη ζητάει ξανά.

Όταν, κάτω από τη σημαία μιας θρησκείας ή ενός έθνους, ο φόνος παύει να είναι το ύστατο ταμπού και γίνεται πολεμική αρετή, ο άνθρωπος περνάει το όριό του διά παντός, αποχαλινώνεται, χτυπάει τυφλά και δεν επιστρέφει ουσιαστικά ποτέ στην κοινωνία. Παύει να τον χορταίνει ο πολιτισμός. Το αίμα θέλει κι άλλο αίμα. Κι ο πόλεμος, όντως, αποδεικνύεται ο πατέρας όλων μας.

Ίδιας δύναμης και σοβαρότητας είναι το Act of killing (2012). To είδα στη λίστα του BBC με τις καλύτερες ταινίες του 21ου αιώνα – δεν λέω τίποτα καινούργιο, ναι, πρόκειται για αριστούργημα. Χωρίς καμία κορώνα, διδακτισμό ή αμφιταλάντευση, δείχνει την πεζότητα, σχεδόν τη γελοιότητα του Κακού, μέσα από τις σημερινές αφηγήσεις (πάλι σε πρώτο πρόσωπο) αρχηγών παραστρατιωτικών οργανώσεων που πρωτοστάτησαν στη δολοφονία τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου κομμουνιστών τα χρόνια 1965-66 στην Ινδονησία, προλειαίνοντας έτσι τον δρόμο για το διεφθαρμένο καθεστώς του Σουχάρτο.

Ο πρωταγωνιστής, ο Ανουάρ, ένας φιγουρατζής γκάνγκστερ («Γκάνγκστερ σημαίνει ελεύθερος άνθρωπος!» επαναλαμβάνει) που ξεκίνησε πουλώντας στη μαύρη αγορά εισιτήρια για χολιγουντιανά φιλμ και θεωρείται πια μορφή της παραστρατιωτικής ακροδεξιάς, μεταξύ αφέλειας και ζόφου αναπαριστά στην κάμερα το στυλ των 1.000 φόνων που διέπραξε (με σύρμα γύρω απ’ τον λαιμό οι περισσότεροι – «λερώνουν λιγότερο»), χορεύοντας τσα-τσα, κάνοντας νούμερα μιούζικαλ, επισκεπτόμενος συντρόφους εν όπλοις, που είναι σήμερα υπουργοί της κυβέρνησης και εκδότες των μεγαλύτερων εφημερίδων. 

Δεν δείχνει να βασανίζεται ιδιαιτέρως από τις Ερινύες. Μόνο όταν υποδύεται το θύμα σε μια σκηνή του υποτιθέμενου action movie που γυρίζουν με θέμα την εποχή εκείνη (ένα ξέμπαρκο κιτσάτο παστίς που χρησιμοποιείται ως πρόσχημα από τον Οπενχάιμερ για να ξεκλειδώσει τον αμέριμνο φονιά), ο Ανουάρ αναρωτιέται φωναχτά αν είναι σαδιστής και πιθανολογεί ότι μάλλον τα εγκλήματά του δεν τον αφήνουν να κοιμηθεί καλά τα βράδια (αργότερα θα πει ότι τον καταδιώκουν τα ανοιχτά μάτια ενός συγκεκριμένου θύματος).

Το Γκιακ και το Act of Killing λένε κάτι γνωστό, ήδη από τις πρώτες Σταυροφορίες, τους φόνους των Ινδιάνων στην Αμερική, τις γενοκτονίες στην πρώην Γιουγκοσλαβία, και λοιπά και λοιπά: όταν, κάτω από τη σημαία μιας θρησκείας ή ενός έθνους, ο φόνος παύει να είναι το ύστατο ταμπού και γίνεται πολεμική αρετή, ο άνθρωπος περνάει το όριό του διά παντός, αποχαλινώνεται, χτυπάει τυφλά και δεν επιστρέφει ουσιαστικά ποτέ στην κοινωνία. Παύει να τον χορταίνει ο πολιτισμός. Το αίμα θέλει κι άλλο αίμα. Κι ο πόλεμος, όντως, αποδεικνύεται ο πατέρας όλων μας. Είτε θύτης είσαι, είτε θύμα.

Υπάρχουν πολλά έργα τέχνης που μιλούν γι’ αυτόν το φοβερό διασκελισμό. Είναι όμως σπουδαίο ότι δύο νέοι άνθρωποι συνομιλούν ξανά γι’ αυτό, σαν να μη διέσχισαν μια γενιά αυτοαναφορικής σαχλαμάρας – τη γενιά τους.

1

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Θοδωρής Αντωνόπουλος / Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Αν θεωρήσουμε την ομοφυλοφιλία επάγγελμα, αξιότιμε κ. συνήγορε, τότε σίγουρα αυτό θα πρέπει να ενταχθεί στα βαρέα ανθυγιεινά. Τουλάχιστον για όσο μπορούν να δηλητηριάζουν τον δημόσιο λόγο κακοποιητικές απόψεις, αντιλήψεις και πρακτικές, σαν αυτές που είτε εκφέρετε είτε ενθαρρύνετε.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος / Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Αντί να διαφωνήσουμε για το ένα ή το άλλο θέμα, όπως και είναι θεμιτό και αναμενόμενο σε μια δημοκρατία διαλόγου, το μόνο που ξέρουμε να κάνουμε είναι να εξευτελιζόμαστε οι ίδιοι και να εξευτελίζουμε τους άλλους, ωσάν να ήταν οι χειρότεροι εχθροί μας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Π. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
O βούρκος των ημερών

Στήλες / O βούρκος των ημερών

Σήμερα: Μηνύματα στο αλεξίπτωτο • • • βουλευτική ηπιότητα • • • περιβαλλοντικη καταστροφή στο Ισραήλ • • • δύσκολες μέρες για τον Μακρόν • • • εμβολιαστική ευνοιοκρατία • • • ένας γενναιόδωρος πρώην οδηγός νταλίκας • • • η περιπέτεια της «μυστικής ομιλίας»
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Αρετή Γεωργιλή / Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Γιατί όλη αυτή η πολιτική χυδαιότητα που αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη από το πραγματικό πρόβλημα και στρέφει τη συζήτηση σε μια στείρα κομματική αντιπαράθεση, στις πλάτες όλων αυτών των παιδιών, που το μόνο που ζητούν είναι δικαίωση και γαλήνη;
ΑΡΕΤΗ ΓΕΩΡΓΙΛΗ
Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Τι διαβάζουμε σήμερα: / Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Σήμερα: Τα Ζεν της Βαϊκάλης • • • νίκη μεγαλοψυχίας • • • η βία δεν πτοεί (ακόμη) τους Βιρμανούς • • • μια πρώτη δικαίωση • • • οι επίμονοι Ινδοί αγρότες • • • δημοκρατία και πίτσα • • • ένας τιτάνας
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

1 σχόλια
Συμφωνώ Στάθη για το ΓΚΙΑΚ και ειδικά για καλλιτέχνες σαν τον Παπαμάρκο που είναι ευθείς και αυθεντικοί, με το πάθος που περιγράφει η ρήση του Μπουκόφσκι ΜΗΝ ΤΟ ΚΑΝΕΙΣ... στο Ώστε θες να γίνεις συγγραφέας!Αυτό το παλλικάρι σίγουρα θα γράψει κι άλλα αριστουργήματα, όμως το ΓΚΙΑΚ έχει βάλει πολύ υψηλά τον πήχυ στην ελληνική λογοτεχνία!Κάτι σαν το ΠΙΣΤΟΜΑ του Θεοτόκη...Χαίρομαι που διαβάζω πόσο έχει διαδοθεί από στόμα σε στόμα, καθώς κι εγώ το πήρα μετά από μια κουβέντα που είχα με τον αγαπητό φίλο και δάσκαλο Βαγγέλη Ραπτόπουλο που ήταν από τους πρώτους που το διάβασαν.Από το 2015 αρχές που εκδόθηκε, πρέπει να το έχω χαρίσει ως δώρο σε τουλάχιστον 15 φίλους και φίλες!Ξεχωρίζω ιδιαίτερα το KNOCKER και το σχόλιο του αφηγητή: "Όλοι θα βρωμιστούμε σε τούτη τη ζωή. Μένει να επιλέξεις με τι θα βρωμιστείς...και να το κάνεις καλά" αλλά και το : "Αυτές οι λάσπες δε βγαίνουνε ποτές από τα παπούτσια κανενός, γιατί είναι φτιαγμένες από την ψυχή του" !!Τώρα, για την αυτοαναφορική σαχλαμάρα, Οκ ταιριάζει κάπως στην ηδονικότητα της selfie και την αυτοπροβολή και επιβεβαίωση, στα οποία έχει βουτήξει η νέα γενιά ανθρώπων με την αρωγή των κοινωνικών μέσων δικτύωσης.Ωστόσο νομίζω πως αποτελεί και χαρακτηριστικό κάθε νέας γενιάς ανά τους αιώνες, με διαφορετικό μέσο κάθε φορά.Δεν έγινε και τίποτα, κάποιοι όμως πάντα θα ψάχνουν κι θα ακολουθούν πιο τραχειές και δύσβατες πορείες κι ας ζούνε ανάμεσα στην ευκολία της "πρώτης εικόνας".Ίσως και να παίρνουν κι από εκεί έμπνευση...Το Act of Killing δεν το έχω δεί, αλλά τώρα θα το δω με όσα διάβασα.Και κάτι που έγραψε ο γιός μου ο Μίμης στα 10 του χρόνια, στον "Τοίχο της Σοφίας" (που έχουμε μετατρέψει ένα δωμάτιο στο σπίτι), κι είναι πολύ σχετικό με αυτό που γράφεις για τη βία και το φόνο, τη λεπτή κόκκινη γραμμή...αν την περάσεις!ΑΝ ΠΑΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ, ΑΚΟΜΗ ΚΙ ΑΝ ΝΙΚΗΣΕΙΣ, ΠΟΤΕ ΔΕ ΘΑ ΓΥΡΙΣΕΙΣ