Conspirators of Pleasure τουJan Svankmajer, 1996, Τσεχία, 86’
Χειμώνας 2009.
Booze Cooperativa.
4 φοιτητές του τμήματος Επικοινωνίας Παντείου παίζουν Scrabbleμετά το μάθημα. Έξω βρέχει. Κάπου στην ολοκλήρωση της λέξης «Ναυτιλιακός» ο ένας ακούει τον άλλον να φωνάζει έκπληκτος «ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ?». Όλοι μαζί γύρισαν στον τοίχο να δουν την ταινία που προβαλλότανγια να αντικρύσουν ένα ημι-animatedφιλμάκι όπου δύο κανονικοί άνθρωποι έτρωγαν τα ρούχα τους και μετά το τραπέζι στο οποίο κάθονταν καθώς ο σερβιτόρος τους αγνοούσε. Η ταινία ήταν στο repeat. Φεύγοντας η παρέα το filmσυνέχιζε να παίζει. Ο ένας από αυτούς περίμενε να δει το όνομα της ταινίας. Και το όνομα αυτής, Jidlo. Κάπως έτσι γνωρίστηκα με το έργο του Svankmajer.
Μπορεί το όνομα αυτό να ακούγεται αστείο, να σκέφτεται κανείς ότι θα μπορούσε να ναι και το ψευδώνυμο ενός κωμικού. Αλλά όχι. Αυτό είναι το όνομα ενός από τους μεγαλύτερουςanimatorsτου 20ου αιώνα. Και πριν διατυπωθεί η ερώτηση «απ’ τους μεγαλύτερους? Τον ξέρει η μάνα του?» να σας προλάβω αναφέροντας την μεγάλη επιρροή που έχει ασκήσει σε άτομα όπως ο TimBurtonκαι ο TerryGilliam. Τώρα που βεβαιωθήκατε ότι τον ξέρει καθώς τον λατρεύουν άλλοι που τους ξέρει η μάνα τους να συνεχίσω? Ωραία.
Τα φιλμ του, μικρά και μεγάλα, ακολουθούν έναν σουρρεαλιστικό άξονα. Χρησιμοποιεί στις ταινίες του, είτε σε μικρότερο είτε σε μεγαλύτερο βαθμό, μια τεχνική που πολλοί έχουμε συνδυάσει με τα παιδικά μας τηλεοπτικά χρόνια (Χαίρε Wallace, Χαίρε Grommit), το stopmotionanimation. Παρά το «γλυκό» αυτό μέσο, πραγματεύεται απόλυτα ενήλικα θέματα, κάτι το οποίο ενισχύει τη διαστροφή των δημιουργημάτων του. Σε αυτή την ταινία, όμως, οι animatedσκηνές είναι πολύ λίγες συγκριτικά με τη διάρκειά της. Αυτό όμως δεν τη μειώνει, ούτε σε χιούμορ, αλλά ούτε και στο γούρλωμα των ματιών που θα έχουν οι περισσότεροι, αν όχι όλοι στις πιο «ό,τι να ναι» σκηνές.
Όπως δηλώνει ο τίτλος, η ταινία μιλάει για απόλαυση. Ποιο καλό παιδάκι θα μου πει ποια απόλαυση θα μπορούσε να εννοεί ο προαναφερθείς δημιουργός? Ελάτε, μη ντρέπεστε. Μπράβο, Τάκη, τη σεξουαλική. Παρατηρούμε διάφορες περιπτώσεις ακραίων βίτσιων από διάφορα άτομα που μπλέκονται μεταξύ τους με διάφορους τρόπους. Ένας ψιλικατζής που έχει κόλλημα με μια παρουσιάστρια ειδήσεων κατασκευάζει μια μηχανή αυνανισμού. Ένας πελάτης του φτιάχνει μια περίεργη μάσκα κοτόπουλου. Η γειτόνισσα του έχει μια μαύρη μάσκα. Η ταχυδρόμος του μια εμμονή με μπαλάκια από κόρα ψωμιού. Η παρουσιάστρια ειδήσεων αγαπάει πολύ τα ψάρια. Ο άντρας της την αγνοεί και μαζεύει διάφορα αντικείμενα για να κατασκευάσει κάτι απροσδιόριστο (στην αρχή).
Κατανοητό ότι μια τέτοια αρχή είναι σαν το άναμμα του φυτιλιού. Περιμένεις να δεις μέχρι που φτάνει για να κάνει μπαμ. Η διαδρομή του όμως δεν κουράζει., ίσα ίσα, υπάρχουν στιγμές που η φλόγα είναι πολύ αστεία την ώρα που το καίει. Και η έκρηξη είναι τόσο μεγάλη που καλύτερα να είστε καλυμμένοι. Το τέλος κατά πάσα πιθανότητα θα σοκάρει, ίσως και να προσβάλλει τους πιο «παραδοσιακούς» (αν και δε νομίζω τέτοιοι να θέλουν να την παρακολουθήσουν από αυτά που διάβασαν).
Ο Svankmajerωστόσο, δεν κάνει ένα φτηνό φιλμ που ακροβατεί σε ένα σκοινί και ταλαντεύεται μεταξύ πορνογραφίας και φτηνής σεξοκωμωδίας. Αντίθετα, δείχνει αλληγορικά τις ψυχώσεις των ανθρώπων και την συνεχώς εναλασσόμενη νοοτροπία τους μέσα από το μεγαλύτερο των ταμπού.Δεν το κάνει όμως με τον διδακτισμό ο οποίος ίσως να ήταν αναπόφευκτος από άλλους, προτιμά να δείξει ένα χιουμοριστικό προσωπείο και να μας κάνει να γελάσουμε ενοχικά αν πιάσουμε τα υπονοούμενα του.
Κλείνοντας, μην περιμένετε βαθυστόχαστους διαλόγους και ρήσεις πάνω στη φύση του σεξ. Η μάλλον, μην περιμένετε διαλόγους. Η ταινία δεν έχει απολύτως κανέναν. Ο Svankmajerπροτιμά να μιλήσει μέσω φυσικών ήχων και εύστοχων μουσικών κομματιών στις κατάλληλες στιγμές. Άλλωστε, κακά τα ψέματα, σε κάποια ζητήματα τόσο ανθρώπινα δε χρειάζονται τέτοιες φανφάρες. Έτσι δε θα γκρινιάξουν και αυτοί που δε βρίσκουν υπότιτλους. Άλλη μια ταινία που δυστυχώς στερείται διανομής από κάποια εταιρία στην Ελλάδα.
