Τα πεζοδρόμια (όσα υπάρχουν ακόμα και όσα από αυτά είναι στολισμένα με νεραντζιές, όπως ήταν παλιά δηλαδή τα περισσότερα, όχι μόνο στο κέντρο της Αθήνας αλλά και στις πλησίον του γειτονιές και στα προάστια) είναι οι «κήποι του ενός τετραγωνικού μέτρου» που δίνουν μια φυτική ταυτότητα στο αστικό περιβάλλον. Η Αποστόλου Παύλου έχει τα πιπερόδεντρα (με τα ροζ πιπέρια Schinus molle), η Κανάρη είχε τις νεραντζιές, οι Τζιτζιφιές τα τζίτζιφα, η Aθηνάς τις τζακαράντες, η Βασιλίσσης Σοφίας τις μουριές, οι κάθετοί της, όπως και το Κολωνάκι ολόκληρο, τις νεραντζιές κ.ο.κ.
Οι κάτοικοι ανέκαθεν φρόντιζαν να συνδέονται με τα δέντρα και αυτά με τη σειρά τους γίνονταν σημεία αναφοράς και μνήμης των γειτόνων. Τα φρούτα τους και οι καρποί τους, λοιπόν, μόνο... «του πεζοδρομίου» δεν είναι, αντίθετα λειτουργούν ως αναπόσπαστο συνδετικό κομμάτι κάθε γειτονιάς με τη Φύση. Στην αστική τροφοσυλλεκτική περίπτωσή μου, δε, και ως τόπος προμήθειας των εξαιρετικών νεραντζιών για την ετήσια υπερπαραγωγή της μαρμελάδας νεράντζι, από τις πλέον αγαπημένες μου.
Η μαρμελάδα νεράντζι είναι ίσως η πιο ταιριαστή μαρμελάδα για να συνοδεύσει πικάντικα τυριά με πολύσπορα κριτσίνια και παξιμάδια δίπλα.
Κόβω τα νεράντζια που θα χρησιμοποιήσω κάθε χρόνο από μια-δυο νεραντζιές κοντά στο σπίτι μου. Αν και τα δέντρα δεν είναι στο κέντρο της Αθήνας, τα αφήνω καλού-κακού ολονυχτίς στο νερό να αποβάλουν το ελάχιστο καυσαέριο και τη σκόνη που μάλλον θα έχουν απορροφήσει*.
Σκουπίζω καλά τα φρούτα καθώς χαζεύω το όμορφο λαμπερό πορτοκαλί χρώμα τους και τα σκουροπράσινα στιλπνά φύλλα τους, που για μένα σηματοδοτούν όχι μόνο μια όμορφη ανοιξιάτικη μαγειρική εικόνα αλλά και το τέλος του χειμώνα.
Τώρα είναι η στιγμή να μαζέψεις τα νεράντζια από τα πεζοδρόμια ή τις εξοχές, από τα χωράφια και τα άδεια οικόπεδα της πόλης, τώρα που είναι ολόπαχα και η σάρκα τους φουσκωμένη από τις βροχές, γιατί σε λίγο θα αρχίσουν να ζαρώνουν και να πέφτουν από το κλαρί τους, οι οδοκαθαριστές θα μαζεύουν τα πολτοποιημένα και ποδοπατημένα φρούτα από τους αθηναϊκούς δρόμους, ένας χαμός διαφωνιών θα ξεκινήσει για μια ακόμα φορά, διαφωνίες και εγκόσμιες μικρότητες που τα νεογέννητα λουλούδια της νεραντζιάς αψηφούν ενόσω λουλουδίζουν ένα μέτρο ψηλότερα απ' όλα αυτά, δίνοντάς μας τα πιο όμορφα και μυρωδάτα ανθάκια, πιο μυρωδάτα από της πορτοκαλιάς.
Η συνταγή που ακολουθεί** είναι σχετικά εύκολη και οι χρήσεις της μαρμελάδας νεράντζι είναι πολλές, όχι μόνο λαχταριστά απλωμένη πάνω σε ένα παχύ στρώμα φρέσκου αγελαδινού βουτύρου (που καλύπτει ένα ψωμί κατά προτίμηση από χαρουπάλευρο ή ένα βαρύ ψωμί σίκαλης με τον πρωινό καφέ).
Χρησιμοποιώ τη μαρμελάδα νεράντζι για να εμπλουτίσω τη βινεγκρέτ της πράσινης σαλάτας, βάζω μια κουταλιά στο κρέας που σιγομαγειρεύεται στη γάστρα, διακοσμώ με αυτήν τη διαφανή νότα εσπεριδοειδών πολλά βαρετά κέικ και συμβατικά κεκάκια βανίλιας και την ανακατεύω με στραγγιστό γιαούρτι, φτιάχνοντας μια ζηλευτή κρέμα για να συνοδεύσει μαρέγκες μόκας ή ραβανί.
Η μαρμελάδα νεράντζι είναι ίσως η πιο ταιριαστή μαρμελάδα (ιδίως αυτή η συνταγή που γίνεται σαν πηχτό ζελέ και όχι υδαρής) για να συνοδεύσει πικάντικα τυριά με πολύσπορα κριτσίνια και παξιμάδια δίπλα.
Τέλος, βρίσκω ότι και ένα κουταλάκι μαρμελάδα νεράντζι από το βαζάκι κατευθείαν στο στόμα είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να συνοδεύσει τον ελληνικό καφέ ή το σκέτο εσπρεσάκι το απόγευμα. Α, ο καφές και το νεράντζι ταιριάζουν γευστικά πολύ!
Κλασική μαρμελάδα με νεράντζια
(για 9-10 βάζα των 450 γραμμαρίων)
Υλικά
Μισό κιλό νεράντζια καλά πλυμένα (3-4 φρούτα)
1,2 λίτρα νερό
Χυμός από ένα λεμόνι
1 κιλό ζάχαρη
Θα χρειαστούμε μισό μέτρο τούλι ή τουλπάνι και σπάγγο μαγειρικής, καθαρά και στεγνά, ειδικό θερμόμετρο ζαχαροπλαστικής (συνιστάται, αν κάνετε μαρμελάδα για πρώτη φορά), 1 σφηνάκι ουίσκι ή λικέρ αμαρέτο (προαιρετικά).
Προετοιμασία
Κόβουμε τα νεράντζια και το λεμόνι στη μέση, γύρω από τον «Ισημερινό» τους, και τα στύβουμε σε ξεχωριστά μπολ.
Συλλέγουμε όλες τις μεμβράνες και τα κουκούτσια που έχουν μείνει στο στυφτήρι και τα κλείνουμε προσεκτικά με τον σπάγγο μέσα σε ένα πουγκί που φτιάχνουμε με το τούλι ή το τουλπάνι.
Κόβουμε τις φλούδες στα 4 και μετά σε πάρα πολύ λεπτές λωρίδες με ένα καλό και κοφτερό μαχαίρι. Αν στις φλούδες υπάρχει λίγο λευκό σώμα, το κρατάμε, αν υπάρχει πολύ, τότε το αφαιρούμε.
Βάζουμε το πουγκί και τις φλούδες στο μπολ με τον χυμό, προσθέτουμε το νερό και τα αφήνουμε αποβραδίς.
Τα μεταφέρουμε σε μεγάλη, βαθιά κατσαρόλα και τα βράζουμε. Μόλις αρχίσουν να βράζουν χαμηλώνουμε τη φωτιά στο σημείο του χαμηλότερου βρασμού και τα βράζουμε για 1-1½ ώρες. Το τεστ είναι να μπορούμε να σπάσουμε τη φλούδα με τα δυο μας δάχτυλα.
Προσθέτουμε το λεμόνι και τη ζάχαρη και ανεβάζουμε τη φωτιά πάλι, ώστε το μείγμα να βράζει καλά.
Στα 15 λεπτά ξεκινάμε να δοκιμάζουμε τη μαρμελάδα, αλλά ο συνήθης χρόνος μαρμελαδοποίησης σε αυτήν τη φάση είναι 20-30 λεπτά. Αν χρησιμοποιήσετε το ειδικό θερμόμετρο, θα πρέπει η θερμοκρασία να φτάσει τους 105 βαθμούς Κελσίου.
Αφήνουμε τη μαρμελάδα να κρυώσει ελαφρά και μετά από περίπου 20 λεπτά την ανακατεύουμε καλά. Προσθέτουμε το ουίσκι ή το λικέρ αμαρέτο, αν χρησιμοποιούμε.
Τη μεταφέρουμε σε αποστειρωμένα βαζάκια, αφήνουμε να κρυώσει και τα κλείνουμε καλά. Προσωπικά, επειδή καταναλώνω (και χαρίζω) τη μαρμελάδα κάθε εποχής σε σύντομο διάστημα, δεν αποστειρώνω τα βάζα, απλώς τα πλένω καλά και τα σκουπίζω για να μην έχουν υγρασία.
Μερικές χρήσιμες πληροφορίες:
Ο χρόνος μαρμελαδοποίησης που χρειάζεται κάθε μαρμελάδα διαφέρει από φρούτο σε φρούτο λόγω της περιεκτικότητάς του σε πηκτίνη, τη φυσική ουσία που πήζει τη μαρμελάδα. Η πηκτίνη βρίσκεται κυρίως στα κουκούτσια και τη μεμβράνη των φρούτων. Αν δεν έχουμε το ειδικό θερμόμετρο ζαχαροπλαστικής για να μετρήσουμε και να βεβαιωθούμε ότι το μείγμα έφτασε το σημείο μαρμελαδοποίησης, τους 150-160 βαθμούς δηλαδή, ο καλύτερος τρόπος είναι το τεστ της γιαγιάς!
Το τεστ της γιαγιάς: Βάζουμε ένα πιατάκι του καφέ στην κατάψυξη για 10-15 λεπτάκια. Μόλις πιστεύουμε ότι η μαρμελάδα μας είναι έτοιμη, σύμφωνα με τους χρόνους που δίνουμε εδώ αλλά και τη σωστά σιροπιασμένη υφή της, βγάζουμε το πιατάκι, ακουμπάμε λίγη μαρμελάδα και την αφήνουμε να κρυώσει ένα λεπτό. Τότε περνάμε το δάχτυλό μας κάθετα στη μαρμελάδα και αν το μείγμα κάνει ζάρες, τότε η μαρμελάδα είναι έτοιμη και την απομακρύνουμε αμέσως από τη φωτιά.
Εναλλακτικά: Ένας ακόμα τρόπος ελέγχου που πρόσφατα πληροφορήθηκα είναι να βυθίσουμε την κουτάλα με την οποία ανακατεύουμε τη μαρμελάδα στο μείγμα και να την σηκώσουμε ψηλά. Αν η μαρμελάδα χύνεται σε διπλή σταγόνα και όχι μονή, έχει πήξει σωστά.
Το ειδικό θερμόμετρο ζαχαροπλαστικής μπορείτε να το βρείτε στον «Κάτο» στην Ευριπίδου 38 γύρω στα 6,5 ευρώ ή στα καταστήματα Cook Shop γύρω στα 13 ευρώ.
* Συζητήσαμε με τον Δημήτρη Κυριακάκη, που ήταν επί χρόνια στον Τομέα Πρασίνου του Δήμου Αθηναίων, και να τι μου είπε σχετικά με τα νεράντζια του πεζοδρομίου:
«Το 2013 που κάναμε μια δράση με κάποιον σύλλογο που ήθελε τα νεράντζια για γλυκό και μαρμελάδα έστειλα μερικά σε χημικό εργαστήριο για έλεγχο μόλυνσης με βαρέα μέταλλα. Υπήρχε μια μικρή ποσότητα εξωτερικά που απομακρυνόταν με το πλύσιμο και αποδόθηκε στη σκόνη της πόλης. Επομένως, σωστά προτείνεις να πλυθούν καλά.
Η ανάλυση που κάναμε ήταν ενδεικτική και δεν τεκμηριώνει επιστημονικά το αποτέλεσμα (γιατί η επιστημονική τεκμηρίωση απαιτεί συγκεκριμένη μεθοδολογία που εμείς δεν μπορούσαμε να ακολουθήσουμε). Πάντως, δεν έχει πέσει στην αντίληψή μου κάποιο άρθρο που να τεκμηριώνει ότι οι καρποί της πόλης είναι ακατάλληλοι για βρώση. Αυτά ως προς τα βαρέα μέταλλα.
Ο ρύπος από τα καυσαέρια (αυτή η μαυρίλα που παρατηρούμε) είναι λιπαρής φύσης και δεν απομακρύνεται εύκολα με σκέτο νερό. Για τον λόγο αυτό καλό είναι να μαζεύουμε νεράντζια από δρόμους ή περιοχές όπου δεν παρατηρείται βαριά κυκλοφορία αυτοκινήτων. Μάλιστα, καλό θα ήταν όποιος μπορεί να κάνει ένα ελαφρύ πλύσιμο με πράσινο σαπουνάκι».
**Μη σας παραξενέψει το διπλάσιο βάρος της ζάχαρης σε σχέση με το φρούτο στη συνταγή αυτή (ενώ συνήθως είναι 1=1). Τα νεράντζια είναι από τα πιο ξινά εσπεριδοειδή, έχουν χοντρή σάρκα και γι' αυτό χρειάζονται πολύ περισσότερη ζάχαρη από τα άλλα φρούτα όταν γίνονται μαρμελάδα. Το άρωμά τους είναι αξεπέραστο! Ο χυμός του λεμονιού μαζί με την πολλή ζάχαρη είναι το φυσικό συντηρητικό αυτής της μαρμελάδας.
σχόλια