Τιμήσαμε τα γενέθλια του Τζέημς Τζόυς

Στην Στέγη Bibliothèque του Βάσου Γεώργα, στην Πλατεία Εξαρχείων.

Ο Οδυσσέας του Τζέημς Τζόυς (1882-1941) δεν είναι απλώς ένα κολοσσιαίο μυθιστόρημα, είναι σύνοψη της παγκόσμιας λογοτεχνίας, μια περίληψη προηγουμένων του παγκόσμιου παρελθόντος της μυθιστοριογραφίας και ένα εμπρηστικό πρελούδιο όσων έμελλε να γραφτούν από την πρώτη του έκδοση, στις 2 Φεβρουαρίου του 1922, έως σήμερα. Από τον Τόμας Πύντσον (με το Ουράνιο Τόξο της Βαρύτητας) και τον Ντον ΝτεΛίλλο (με τον Υπόγειο Κόσμο) έως τον Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας (με το Infinite Jest) και τον Ρομπέρτο Μπολάνιο (με το 2666) όλοι οι τολμηροί συγγραφείς επιχείρησαν να πιάσουν τον μίτο του Οδυσσέα και να τον πάνε λίγο πιο κει.

Το 2012, στα 90 χρόνια του Οδυσσέα, είχα την ιδέα να αποτολμήσω έναν Μαραθώνιο Ανάγνωσης όλου του βιβλίου, κλεισμένος σε ένα δωμάτιο, στα Rooms του Γεράσιμου Καππάτου, επί εικοσιτέσσερις ώρες, όσες διαρκεί η πλοκή του μυθιστορήματος. Το εγχείρημα θα το βιντεσκοπούσαμε και θα γινόταν with a little help from my friends. Είχα κόψει το τσιγάρο και είχα αρχίσει πεζοπορίες για να τονώσω τις αντοχές μου. Εντέλει, το πράγμα έγινε πιο συλλογικά, σε μπαρ της Θεσσαλονίκης, μες στο ψοφόκρυο αλλά με εσωτερικό θάλπος, μπόλικο ιρλανδέζικο ουίσκι και κρεατόσουπα, ίδια μ᾽ αυτήν που απολάμβανε ο Τζόυς. Επαναλήφθηκε, πέρυσι, στο βιβλιοπωλείο Μωβ Σκίουρος, με παρουσία πολλών εκλεκτών ποιητών, φωτογράφων, συγγραφέων, και εικαστικών που εξέθεσαν μάλιστα έργα τους εμπνευσμένα από τον Οδυσσέα.

Φέτος, πάλι στις 2 Φεβρουαρίου, τιμήσαμε τα γενέθλια του Τζόυς και του Οδυσσέα στην Στέγη Bibliothèque του Βάσου Γεώργα, στην Πλατεία Εξαρχείων. Διαβάσαμε αποσπάσματα από το βιβλίο, όπως και από το άλλο επίτευγμα του Τζόυς, το Finnegans Wake (Αγρυπνία των Φίννεγκαν), αμφότερα μεταφρασμένα από τον χαλκέντερο Ελευθέριο Ανευλαβή.

Ο Ανευλαβής μίλησε γλαφυρά, με χιούμορ και με ακρίβεια για το πώς συνέθεσε ο Τζόυς τα βιβλία του, για την τεχνοτροπία του και για τη σημασία των δύο αυτών έργων. Εξήγησε πώς προχώρησε στη μετάφρασή τους, γιατί δαπάνησε δέκα ολόκληρα χρόνια εργαζόμενος σκληρά για να μεταφέρει στα ελληνικά αυτά τα έργα. Επίσης, μίλησε για το πόσο σημαντικά είναι όχι μόνο για τη λογοτεχνία αλλά για το πώς στεκόμαστε απέναντι στο εφήμερο της ζωής και στην αδυσώπητη παρέλευση του χρόνου.

«Ο Τζόυς, στον Οδυσσέα, καταγράφει τις σκέψεις και τις πράξεις πραγματικών ανθρώπων, ακόμη και τις πιο αισχρές και άσεμνες. Η σεξουαλικότητα της Τζοϋσικής Πηνελόπης, της Μόλλυ Μπλουμ, στο τελευταίο κεφάλαιο και οι σαδομαζοχιστικές «παραισθήσεις» του Μπλουμ στο κεφάλαιο της Κίρκης, καθώς και ο αυνανισμός του στο κεφάλαιο της Ναυσικάς είναι μερικά παραδείγματα, αλλά όχι τα μόνα. Στον Οδυσσέα, ο Τζόυς επιστρέφει στο ομηρικό έπος της Οδύσσειας και αποδομεί τον Έλληνα ήρωα, τον πολύτροπο Οδυσσέα, σε μια παρωδία «περιπλανώμενου Ιουδαίου». Στη θέση του ελληνικού στωικισμού και της ρώμης του ομηρικού Οδυσσέα, ο Τζόυς τοποθετεί έναν μοντέρνο «ήρωα», τον Τζοϋσικό Οδυσσέα-Μπλουμ, που τον χαρακτηρίζουν ταπεινές ανθρώπινες δραστηριότητες και βίτσια: λαιμαργία, αφόδευση, ούρηση, αυνανισμός, μπανιστήρι, σαδομαζοχισμός, κοπροφιλία», μας εξηγεί ο Ανευλαβής.

Φωτο: Μαρίλη Ζάρκου

Ο θεατρικός συγγραφέας Πάρις Τακόπουλος, αιρετικός μιας αίρεσης αιρέσεων, δηκτικός, και λίαν καλλίφωνος, διάβασε αποσπάσματα του Τζόυς και εγκωμίασε την εργασία του Ανευλαβή. Ο χώρος ήταν κατάμεστος και ο ενθουσιασμός, μαζί με την προσήλωση, έδωσαν το στίγμα στην εκδήλωση.

Η φωτογράφος Μαρίλη Ζάρκου μετέφερε στο φιλμ τα τεκταινόμενα, ενώ ο ζωγράφος Χρήστος Κωτσούλας (Capten) φιλοτέχνησε σκίτσα των ομιλητών επιτόπου. Το παρών έδωσαν, μεταξύ άλλων, η εικαστικός Λίζη Καλλιγά, ο συγγραφέας του εξαιρετικού πονήματος Αλλόκοτος ελληνισμός (εκδ. Κίχλη) Νικήτας Σινιόσογλου, ο φιλότεχνος ιατρός Γιώργος Θεοχάρης, ο ζωγράφος Γιάννης Μελανίτης.